طرح همزمان دعوی فسخ و ابطال

بررسی رد دعوی فسخ و ابطال در یک دادخواست

آیا می دانید خواهان یک دعوی حقوقی ، تحت هیچ شرایط نمیتواند خواسته همزمان فسخ یک معامله و ابطال آن را از مرجع قضایی درخواست نماید؟ اگر نمیدانستید باید آگاه باشید دادگاه در صورت برخورد با چنین درخواستی قرار رد دعوی را صادر خواهد کرد.

اگر میخواهید بدانید چرا نمیتوان دعوی همزمان فسخ و ابطال را از دادگاه درخواست نمود به دقت نکاتی را که در ادامه به آن اشاره خواهیم نمود مطالعه کنید و در مورد اینکه چرا نمیتوان مبادرت به طرح همزمان دعوای فسخ و ابطال نمود بیشتر آگاهی پیدا کنید.  

دادخواست تایید فسخ

چرا نمیتوان دعوی همزمان فسخ و ابطال را طرح نمود؟

وقتی در یک دادخواست دو یا چند خواسته مطرح میشوند باید دقت نمود که این خواسته ها باید از یک منشاء باشند. در غیر این صورت دادگاه به آن ترتیب اثر نمیدهد و حکم بر رد دعوی صادر خواهد نمود.

در مورد منشاء متفاوت فسخ و ابطال باید گفت که منشاء طرح دعوی ابطال به «عقود» باز میگردد. در حالیکه منشاء طرح دعوی فسخ ناشی از «ایقاع» است. بنابراین ، دو دعوی ماهیتا ریشه یکسانی ندارند. بدین معنا که در عقود ، اراده دو طرف مبنای عمل حقوقی است. اما ، در فسخ ، تنها اراده یک طرف ، حاکمیت دارد.  

سوابق متعدد نشان میدهد دعوای همزمان فسخ و ابطال در محاکم قضایی مورد بررسی قرار نمی ‌گیرد. ما در انتهای این مقاله یک نمونه از رد دعوای فسخ و ابطال را ذکر نموده ایم تا نشان دهیم طرح همزمان دعوی فسخ و ابطال در محاکم قضایی امکان پذیر نیست.

بنابراین هنگام ارائه دادخواست، نمی‌ توان هر دو خواسته را با یکدیگر و بطور همزمان در قالب یک دادخواست مطرح نمود. اگر شما کاربر عزیز در مورد انجام معاملات ملکی خود به این نتیجه رسیدید که در مورد فسخ و یا ابطال اقدام کنید حتما دقت کنید و تا این مقاله را مطالعه نکرده اید چنین درخواستی را از مرجع قضایی مطرخ نکنید.

دعوای همزمان فسخ و ابطال یک اقدام بیهوده قضایی است و فقط سرنوشت پرونده شما را به تاخیر می نادزد. پس باید چه کرد؟

در ادامه با ما همراه شوید تا در این مورد آگاهی بیشتری کسب نمایید. فراموش نکنید که حتما به نمونه رای اشاره شده در انتهای مقاله ، مراجعه داشته باشید.

همانطور که متوجه شدید دعاوی فسخ و ابطال باید به صورت جداگانه مطرح شوند تا مورد استماع قرار بگیرند. البته در خصوص معاملات صحیح، طرح همزمان دعوای فسخ و ابطال مصداق پیدا می ‌کند.

اما این امر چگونه و با چه شرطی امکان پذیر خواهد بود؟ اگر می ‌خواهید با شرایط ارائه دادخواست آشنا شوید، مطالبی که در این نوشتار عنوان می ‌کنیم، برای شماست.

 نحوه طرح دعوی همزمان فسخ و ابطال

چنانچه شرایط و ارکان یک معامله به صورت صحیح رعایت نشده باشد، این معامله از ابتدا باطل است و به خاطر نبود شرایط از ابتدا وجود خارجی پیدا نمی ‌کند. تنها در این صورت است که امکان طرح دعوی همزمان فسخ و ابطال میسر می ‌شود.

به زبان ساده‌ تر، فردی که قصد انحلال عقد یا همان قرارداد را داشته باشد و اقدام به طرح دعوی همزمان فسخ و ابطال نماید، باید در بخش خواسته دعوا مشخص کند که همزمان قصد فسخ را دارد یا برای ابطال درخواست داده است.

از آنجا که یکی از شرط ‌های اصلی اقامه دعوا به نتیجه رسیدن خواسته است، خواهان باید به صورت قطعی خواسته خود را از دادگاه درخواست کند، ولی به طور کلی به خاطر اینکه طرح دعوی همزمان فسخ و ابطال دارای آثار متفاوتی است و بررسی دو خواسته متفاوت با یکدیگر امکان پذیر نیست، دادگاه معمولا چنین درخواست ‌هایی را رد می ‌کند.

فسخ و ابطال ماهیتا چرا متفاوتند؟

با توجه به مواردی که در بخش‌های پیش گفته شد، ارائه دو خواسته با مضمون فسخ و ابطال در دادگاه مورد بررسی قرار نمی ‌گیرد؛ زیرا فسخ و ابطال ماهیتاً دعاوی متفاوتی هستند و در دادگاه قابل استماع نمی ‌باشند.

با توجه به اینکه به عقود و ایقاعات اشاره کردیم لازم است در اینجا بطور مختصر به این دو اصطلاح اشاره نماییم.

عقد یا عقود

عقد شامل توافق دو یا چند اراده در ایجاد اثر حقوقی است که در قانون مدنی به عقود معینه و عقود غیر معینه تقسیم می‎شود. عقود معین گروهی از قراردادها هستند مثل: بیع، اجاره، رهن، قرض، صلح، که در قانون مدنی نام خاص دارند.

عقود غیر معینه که منتج از ماده ده قانون مدنی است، آن دسته از قراردادهایی را پوشش می‎دهد که در چارچوب اصل حاکمیت و آزادی اراده تنظیم می‎شود و الزاما از قالب‎های عقود بانام که هر یک فصل جداگانه ای دارند، تبعیت نمی‎کنند، بلکه به قراردادهای تعهدآوری مانند وعده بر فروش مال در آینده (قولنامه) اطلاق می‎شود که کافی است مخالف قوانین جاری نباشند.

ایقاعات

ایقاعنوعی عمل حقوقی است که فقط با اراده یک نفر انجام می‌شود و برخلاف عقد یا قرارداد به توافق دو یا چند اراده نیاز ندارد. برخی از انواع ایقاعات عبارتند از : فسخ قرارداد، طلاق، رجوع شوهر، حیازت مباحات یعنی آبادسازی اموال بی‌صاحب .

تفاوت های فسخ و ابطال

حالا که تا حدودی با چرایی عدم امکان طرح همزمان دو خواسته فسخ و ابطال در یک دادخواست یا یک دعوی آشنا شدید ، بد نیست درباره تفاوت میان بطلان و فسخ کمی صحبت کنیم تا بهتر متوجه این قضیه شوید. ابتدا تعریف هر یک از این مفاهیم را بیان می ‌کنیم و بعد به بررسی تفاوت ‌های آن ها می ‌پردازیم.

تعریف فسخ

در پاسخ به این سوال که فسخ قرارداد یعنی چه ، باید گفت فسخ، علت یا علل پیش بینی شده در قانون هستند و خاتمه عقود را توجیه می‌کنند. به عبارت دیگر، به موجب قانون در صورت یکسری شرایط ، امکان خاتمه قرارداد برای صاحب حق فسخ ایجاد خواهد شد که به صورت یک طرفه عقد را فسخ کند. در برخی از موارد، این امکان نیز وجود دارد که حق فسخ، برای شخصی غیر از طرفین عقود در نظر گرفته شود. لازم به ذکر است که حق فسخ تنها در خصوص عقود لازم قابل طرح است.

فسخ یک قرارداد، یعنی یکی از طرفین بدون اینکه نیازمند توافق با طرف دیگر باشد، خودش تصمیم بگیرد که قرارداد را فسخ نماید، اما فسخ قرارداد به صورت یک جانبه امکان ‌پذیر نیست. مگر اینکه در قرارداد ذکر شده باشد و دلایل و مدارک محکمی برای فسخ قرارداد وجود داشته باشد.

از جمله دلایل فسخ قرارداد توسط یکی از طرفین، می‌توان به خیارات اشاره نمود. معنی کلمه خیارات؛ اختیاری است که در هنگام معامله به یکی از طرفین داده می ‌شود. به طور کلی ۸ خیار و دلیل در قانون مدنی مشخص شده که طرفین قرارداد می‌ توانند با استفاده از آن ها قرارداد را فسخ کنند. این خیارات عبارتند از:

• خیار غبن
• خیار مجلس
• خیار شرط
• خیار تدلیس
• خیار عیب
• خیار تخلف از شرط
• خیار تعذر تسلیم
• خیار تاخیر در تسلیم

درست است که شرایط هر یک از خیارات عنوان شده با یکدیگر تفاوت دارد، اما همه آن ها دارای مفهوم مشترکی هستند و ابزار هایی هستند که تحت شرایطی خاص به طرفین قرارداد اجازه می‌ دهند تا قرارداد منعقد شده را فسخ کنند. همچنین طرفین قرارداد می ‌توانند هنگام بستن قرارداد یک حق فسخ برای خودشان قرار دهند و شرط کنند که هر دو شخص بر اساس ماده ۳۹۹ قانون مدنی، اختیار فسخ معامله را دارند.

چنانچه این مفاهیم به نظر شما پیچیده به نظر می ‌رسد، می ‌توانید برای طرح دعوای همزمان فسخ و ابطال با تیم حقوقی ما مشورت کنید.

تعریف ابطال

مفهوم ابطال از این جهت با فسخ تفاوت پیدا می ‌کند که برای بطلان معامله باید یک عقد به صورت صحیح انجام شده باشد. بعد از ابطال، شرایط معامله به قبل از زمان انعقاد قرارداد برمی‌ گردد و هر چیزی که طبق قرارداد بین طرفین رد و بدل شده، باید بازگردانده شود.

اگر به خاطر عقد قرارداد، عملی انجام شده باشد، اجرت یا خسارت آن نیز قابل دریافت است. البته دریافت خسارت فقط در معاملات فضولی امکان ‌پذیر است و چنانچه مال متعلق به شخص معامله کننده باشد به خاطر ابطال نمی ‌توان از طرف دیگر خسارت گرفت!

بررسی حقوقی ماهیت ابطال یک عقد

معامله‌ای صحیح است که شرایط مندرج در ماده ۱۹۰ قانون مدنی یعنی قصد طرفین و رضای آنها، اهلیت طرفین، موضوع معین که مورد معامله باشد، مشروعیت جهت معامله را رعایت کرده باشد. در غیر این صورت این معامله باطل است.

شرایط اساسی برای صحت معامله در ماده ۱۹۰ برای صحت هر معامله بیان شده است. موارد بطلان یک قرارداد و معامله به شرح زیر است:

۱- فقدان قصد

بر اساس ماده ۱۹۱ قانون مدنی، عقد محقق می‌شود به قصد انشا، به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد کند. ” با استناد به ماده مذکور عدم وجود قصد در انجام معامله در هر صورت معامله را باطل می‌کند. مثلاً اگر فردی مست یا بیهوش باشد و اقدام به معامله کند آن معامله باطل است. زیرا فرد مست و بی‌هوش فاقد اراده است.

همچنین طرفین معامله باید قصد واحدی داشته باشند، به طور مثال یکی از طرفین قصد اجاره ملکی را دارد و دیگری قصد خرید و فروش عقد قرارداد باطل است.

۲- فقدان اهلیت

بر اساس ماده ۲۱۰ قانون مدنی طرفین معامله باید اهلیت داشته باشند.  اهلیت نیز دو نوع است تمتّع و استیفا.

همچنین ماده ۲۱۱ قانون مدنی ذکر شده است: برای اینکه متعاملین،  اهل محسوب شوند، باید بالغ، عاقل و رشید باشند.

۳- فقدان شرایط مربوط به موضوع معامله

با استناد به ماده ۲۱۵ قانون مدنی موضوع و مورد معامله باید مالیت داشته و متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد.

همچنین مطابق ماده ۲۱۶ قانون مدنی: “مورد معامله باید مبهم نباشد؛ مگر در موارد خاصه که علم اجمالی به آن کافی است.

۴- جهت نامشروع

از جمله شرایط صحت معامله مشروع بودن انگیزه معامله است. به طور مثال نمی‌توان ملکی را به نیت  تشکیل مرکز مکان فساد معامله یا اجاره کرد یا اجاره داد.

همچنین در ماده ۲۱۷ قانون مدنی ذکر شده است که در معامله لازم نیست که به انگیزه آن اشاره شود، ولی اگر تصریح شده باشد باید مشروع باشد و الاّ باطل است.

علاوه بر موارد فوق الذکر برخی معاملات باطل دیگر نیز در مواد ۳۴۸ و ۳۵۳ قانون مقرر شده است.

مطابق ماده ۳۴۸ قانون مدنی “بیع چیزی که خرید و فروش آن قانوناً ممنوع است و یا چیزی که مالیت و یا منفعت عقلایی ندارد یا چیزی که بایع قدرت بر تسلیم آن‌ندارد باطل است مگر این که مشتری خود قادر بر تسلیم باشد.

همچنین با استناد به ماده ۳۵۳ قانون مدنی هر گاه چیز معین به عنوان جنس خاصی فروخته شود و در واقع از آن جنس نباشد بیع باطل است و اگر بعضی از آن از غیر جنس باشدنسبت به آن بعض باطل است و نسبت به مابقی مشتری حق فسخ دارد.

دعوای بطلان و فسخ قرارداد امکان پذیر نیست

با توجه به عدم امکان طرح کردن دعوای همزمان فسخ و ابطال، در این مقاله درباره این دو مفهوم به صورت جداگانه صحبت کردیم و تفاوت آن ها را مورد بررسی قرار دادیم. تفاوت اصلی این دو مفهوم به خاطر این است که فسخ قرارداد زمانی اتفاق می ‌افتد که فقط یکی از طرفین درخواست فسخ معامله را داشته باشد و اگر فسخ اتفاق بیفتد، آثار قرارداد تا زمان فسخ باقی خواهد بود.

ولی درباره بطلان قرارداد به خاطر اینکه معمولاً یک سری شرط و شروط در معامله تعیین شده، هیچ نیازی به اعلام بطلان نیست. در این مواقع اگر معامله باطل اعلام شود، قرارداد خود به خود فاقد اثر و اعتبار حقوقی می ‌شود.

امیدواریم حالا دیگر متوجه تفاوت دو مفهوم فسخ و ابطال شده باشید و بدانید چرا امکان طرح دعوای همزمان فسخ و ابطال وجود ندارد. در واقع این دو مفهوم آثار متفاوتی دارند و منشأ آن ها هم متفاوت است؛ بنابراین کسی که بخواهد از دادگاه درخواست فسخ و بطلان کند، همزمان نمی ‌تواند این کار را انجام دهد.

او باید اول اختلافات قراردادی را حل و فصل کرده و سپس درخواست خود را برای فسخ یا بطلان به صورت جداگانه مطرح کند. اگر برای طرح دعاوی تخصصی در حوزه فسخ و ابطال قرارداد نیاز به کمک دارید، می‌ توانید با مشاوران حقوقی ما در ارتباط باشید.

اهمیت مشورت با وکیل برای طرح دعوای همزمان فسخ و ابطال

از آنجا که کارشناسان حقوقی اطلاعات دقیقی در رابطه با فسخ قرارداد دارند، می ‌توانند با تحلیل مفاد قرارداد و بررسی مدارک و شواهد، راه کارهای حقوقی را به موکلان خود نشان دهند.

افرادی که قبل از عقد قرارداد با یک کارشناس یا وکیل خبره مشورت می ‌کنند، دچار ضررهای بزرگ نمی ‌شوند و نیازی به طرح دعوای فسخ معامله پیدا نمی ‌کنند.

در مواقعی که نیاز به فسخ و بطلان قرارداد باشد به خاطر پیچیدگی‌ های حقوقی، استفاده از نظر یک وکیل کارشناس می ‌تواند چاره گشا باشد؛ زیرا وکلای دعاوی فسخ و بطلان، دانش تخصصی در زمینه حقوق قرارداد ها را فرا گرفته اند و مهارت کافی برای تحلیل و تفسیر دقیق شرایط قرارداد دارند. تجربه موارد مشابه نیز به آن ها کمک می ‌کند تا بدون دعوا یا درگیری و فقط با مذاکره، مشکل چنین قرارداد هایی را حل و فصل کنند.

ویژگی‌ های وکیل دعوای فسخ و ابطال

حالا که درباره اهمیت مشورت با وکیل دعوای همزمان فسخ و ابطال صحبت کردیم، بد نیست بدانید یک وکیل خوب باید چه ویژگی ‌هایی داشته باشد. گذشته از مهارت و دانش حقوقی که به یک وکیل اجازه می ‌دهد به صورت موثر از موکل خود دفاع کند، یک سری ویژگی ‌های دیگر هم هستند که در ادامه به آن ها اشاره می ‌شود.

• دارا بودن دانش تخصصی در زمینه حقوق قراردادها
• دارا بودن تجربه
• توانایی بررسی دقیق شرایط قرارداد
• توانایی مدیریت زمان
• دارا بودن مهارت ‌های مذاکره
• دارا بودن استقامت و ثبات

 نمونه رای طرح همزمان ابطال و فسخ در یک دادخواست

تاریخ دادنامه قطعی: 1393/02/07
شماره دادنامه قطعی: —

پیام: خواسته های ابطال و فسخ قرارداد در یک دادخواست، قابل جمع نیست زیرا دعوا به علت منجز نبودن خواسته ردّ می‌شود.

رای دادگاه بدوی

در خصوص دعوی ذ.د. با وکالت الف.م. به طرفیت ع.س. با وکالت ع.ح. و ب.ب. خیاط به خواسته صدور حکم ابطال و فسخ مبایعه نامه عادی شماره 3593 مورخ 9/9/91 مقوم به 51/000/000 که متعاقبا وفق اظهارات وکیل خواهان به شرح مندرج و صورت مجلس رسیدگی مورخ 27/7/92 خواسته به تقاضای فسخ قرارداد عادی موصوف تبدیل و اصلاح گردیده با توجه به اینکه در مانحن فیه صرف نظر از اینکه حسب دادنامه شماره — مندرج در پرونده کلاسه — مورخ 30/5/92 که حسب گواهی شماره 00306 مورخ 27/7/92 صادره از شعبه — دادگاه عمومی به مرحله قطعیت رسیده و اعتبار مبایعه نامه استنادی ازنظر آن دادگاه احراز گردیده است .

نظر به اینکه قانونا فسخ عمل ارادی و ایقاعی است که متداعیین قراردادها در عالم خارج و به فرض تحقق شرایط اعمال و النهایه دادگاه در باب اعلام و تنفیذ فسخ می‌تواند دخالت نماید لذا اساسا دادگاه اختیاری در اعمال فسخ قرارداد خصوصی از جانب طرفین را دارا نمی‌باشد لذا دعوی به کیفیت مطروحه قابلیت استماع نداشته و توجها به ماده 2 قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم استماع دعوی را صادر و اعلام می‌نماید رای صادره حضوری و ظرف مهلت 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم محترم تجدیدنظر استان تهران می‌باشد.

رئیس شعبه — دادگاه عمومی حقوقی تهران – بیگی

رای دادگاه تجدیدنظر استان

دادنامه تجدیدنظر خواسته به شماره 582 – 92 مورخ 30/7/92 صادره از شعبه — دادگاه عمومی حقوقی تهران که به صدور قرار عدم استماع دعوی با خواسته ابطال قرارداد و ابطال مبایعه نامه اشعار دارد، مطابق موازین قانونی و مدارک ابرازی صادر گردیده است و مفاد لایحه تجدیدنظرخواه به نحوی نیست که خدشه ای بر آن وارد سازد و موجب بی اعتباری آن گردد و بر نحوه رسیدگی دادگاه نخستین و استنباط قضایی آن منقصت قانونی مترتب نیست زیرا اولا: خواهان درخواسته خود ابطال قرارداد و فسخ آن را درخواست نموده است که با توجه به قواعد دادرسی خواسته منجز نبوده و امکان طرح آن در یک دعوی قابل جمع نمی‌باشد فلذا قابلیت استماع را ندارد.

ثانیا حسب دادنامه شماره — – 920 مورخه 30/5/92 صادر و در شعبه — دادگاه عمومی حقوقی تهران که حسب گواهی شماره 306 – 92 مورخه 27/7/92 دفتر محترم شعبه — دادگاه ذکرشده قطعی گردیده حکم به الزام خواهان این پرونده به تنظیم سند رسمی با احراز معامله و وقوع بیع صادر نموده است.

بدیهی است با صدور حکم قطعی مبنی بر احراز وقوع بیع ابطال مبایعه نامه موضوع حکم آن دادگاه نیاز به تشریفات خاص قانونی دارد و امکان ابطال باوجود دادنامه صدر الذکر وجود ندارد، ثالثا: فسخ، ایقاع است که متداعیین در عالم خارج اقدام به آن می نمایند و تابع اراده طرفین است و دادگاه فقط در مقام اعلام یا تایید فسخ با فرض احراز شرایط دخالت می‌نماید بنابراین دادگاه تجدیدنظرخواهی را وارد نمی داند به استناد ماده 353 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب تهران در امور مدنی ضمن ردّ تجدیدنظرخواهی دادنامه تجدیدنظر خواسته تایید می‌گردد، رای صادره قطعی است.

رئیس شعبه — دادگاه تجدیدنظر استان تهران – مستشار دادگاه صفیری – موذن

کلام پایانی

دعوای همزمان فسخ و ابطال در دادگاه و محاکم قضایی مورد پذیرش قرار نمی ‌گیرد. در این نوشتار به بررسی تفاوت ‌های فسخ و بطلان پرداختیم و درباره اهمیت مشاوره با وکیل جهت طرح چنین دعاوی صحبت کردیم. چنانچه نیاز به تجربه و دانش یک وکیل دارید و می ‌خواهید با استفاده از دلایل قانونی برای فسخ و بطلان قرارداد اقدام کنید، می ‌توانید با کارشناسان حقوقی و وکلای با تجربه ما تماس بگیرید.