تقسیم ترکه و ارث
مراحل و نحوه تقسیم ترکه و ارث
پس از فوت متوفی، از نظر حقوقی نحوه تقسیم ترکه و ارث جدی ترین مسأله است. منتها بلافاصله پس از فوت، تقسیم ارث صورت نمی گیرد. لازم است پیش از تقسیم ارث اقدامات متعددی نسبت به ترکه صورت پذیرد . یکی از این نکات قبول و رد ترکه توسط وراث است. چنانچه پس از همه اقدامات حقوقی و پرداخت دیون، اموالی باقی مانده باشد، میان وراث تقسیم خواهد شد.
ترکه یا ماترک همان اموال و دارایی ها و حقوقی است که پس از فوت متوفی از وی برجای می ماند. بدهی های متوفی نیز جزو دارایی های او و به عنوان ترکه محسوب میشود. حق رهن، خیار فسخ معامله، حق تنفیذ معامله فضولی همگی از حقوق متوفی بوده و جزئی از ترکه محسوب می شوند.
مطالب مفید | وکیل ارث و انحصار وراثت
شخصیت حقوقی ترکه
در ماده 869 قانون مدنی ذکر شده است که ” حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می گیرد…” و نظر به اینکه حقوق و دیون به شخص تعلق می گیرد نه به مال و مال تنها می تواند موضوع حق قرار گیرد نه اینکه صاحب آن باشد لذا باید برای ترکه شخصیت حقوقی قائل شد.
به علاوه حقوقی در ترکه هست که خاص اشخاص می باشد مثلاً ترکه می تواند خواهان یا خوانده دعوا باشد یا اقامتگاه داشته باشد. برای مثال در دعوای علیه میت، دعوا در محل وقوع ترکه اقامه می شود.
تقسیم ترکه و ارث میان ورثه
پس از فوت متوفی بلافاصله تقسیم ترکه و ارث میان وراث صورت نمی پذیرد. مراحل زیر باید به ترتیب انجام شده و در اخر نوبت به تقسیم ترکه و ارث می رسد:
- هزینه کفن و دفن و تجهیز متوفی
- مهر و موم
- تحریرترکه
- تصفیه ترکه
- تقسیم ترکه
مطلب مفید | سهم الارث زن از شوهر
مهر و موم ترکه
پس از فوت متوفی برای اینکه اموال متوفی ضایع و تلف نشود، ترکه متوفی مهر و موم میشود. مهر و موم به این صورت است که لاک گداخته یا علامت رسمی بر روی اموال متوفی گذاشته می شود تا هیچکس تصرفی در آن اموال نکند و اموال متوفی پیش از تقسیم ترکه و ارث مصون از هر آسیب باشد.
تحریر ترکه
مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است. یعنی تمام اموال و دارایی های متوفی با تمام جزئیات نوشته و فهرست می شود. بدین ترتیب مشخص میگردد متوفی در زمان فوت چه اموال، حقوق و دارایی هایی داشته است. درخواست تحریر ترکه از ورثه یا نماینده قانونی آنها و وصی برای اداره اموال پذیرفته میشود.
تصفیه ترکه
تقسیم ترکه و ارث با تصفیه ترکه همراه است. منظور از تصفیه ترکه این است که پس از فوت متوفی دیون و حقوق متوفی تعیین شود. دیون متوفی به ترتیب مقرر قانون پرداخت گردد . و مورد وصیت از ترکه خارج شود.
پرداخت دیون متوفی
قبل از تقسیم ترکه و ارث باید وضعیت دیون متوفی مشخص شود. بعد از هزینه کفن و دفن و تجهیز متوفی و سایر هزینه‌های ضروری از قبیل هزینه حفظ و اداره ترکه ، دیون و حقوقی که به عهده متوفی است باید از ترکه داده شود. ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای اداء تمام دیون کافی نباشد ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم میشود مگر اینکه آن را بدون شرط قبول کرده باشند که در این صورت مسئول خواهند بود.
مطلب مفید | ارث از فرزند ، همسر ، پدر و مادر
پرداخت دیون متوفی به ترتیب اولویت قبل از تقسیم ترکه و ارث
- دیون دارای وثیقه: پیش از هر دینی باید دیونی پرداخت شود که دارای حق رهن است. این حق رهن ممکن است نسبت به اموال منقول باشد یا اموال غیر منقول:
- بدهی یا دیون دارای وثیقه غیر منقول: دیونی که رهن آن مال غیر منقول است الویت دارد.
- دیون دارای وثیقه منقول: دیونی که در مقابل آن مال منقول داده شده است، پس از پرداخت دیون دارای حق رهن غیر منقول پرداخته می شود.
- بدهی و دیون بدون وثیقه: پس از پرداخت دیون دارای حق وثیقه یا حق رهن نوبت به پرداخت دیون بدون حق وثیقه می رسد. در میان این قسم دیون نیز باید میان دیون ممتاز یا دارای حق رجحان با دیون عادی یا بدون حق رحجان تفاوت قائل شد.
- دیون ممتاز یا دارای حق رجحان: در موقع تقسیم ترکه و ارث ، تقسیم دیونی که به موجب قوانین دارای حق تقدم و رجحان هستند رعایت خواهد شد بستانکاران زیر هر یک به ترتیب حق تقدم بر دیگران دارند:
طبقات دارای اولویت در دریافت طلب
طبقه اول
الف – حقوق خدمه خانه برای مدت سال آخر قبل از فوت.
ب – طلب و یا حقوق پرداخت نشده خدمتگذاران بنگاه متوفی برای مدت شش ماه قبل از فوت.
ج – دستمزد کارگرانی که روزانه یا هفتگی مزد می‌گیرند برای مدت سه ماه قبل از فوت.
طبقه دوم
در طبقه دوم دارای اولویت ، طلب اشخاصی که مال آنها به عنوان ولایت یا قیمومت تحت اداره متوفی بوده نسبت به میزانی که متوفی از جهت ولایت و یا قیمومت مدیون شده قراردارد. این نوع مطالبه در صورتی دارای حق تقدم خواهد بود که موت در دوره قیمومت یا ولایت و یا در ظرف یک سال بعد از آن واقع شده باشد.
طبقه سوم
در این طبقه مطالبه پزشک و داروفروش و مطالباتی که به مصرف مداوای متوفی و خانواده‌اش در ظرف سال قبل از فوت رسیده قرار میگیرد.
طبقه چهارم
الف – نفقه زن مطابق ماده 1206 قانون مدنی.
ب – مهریه زن تا میزان ده هزار ریال.
دیون بدون حق رجحان:
سایر بستانکاران.
اجرای وصیت متوفی
وصیت های متوفی تا یک سوم اموال وی در زمان فوت، نافذ است و نسبت به مازاد یک سوم غیر نافذ است یعنی با تنفیذ وراث قابلیت اجرایی خواهد داشت.
تقسیم ترکه و ارث در مرحله آخر
پس از اجرای مراحل فوق نوبت به تقسیم ترکه و ارث می رسد که براساس مقررات ارث در قانون مدنی ارث میان وراث تقسیم می شود.
