وصیت نامه عهدی و عادی و مهمترین تفاوت آنها
نوع وصیت اغلب بر اساس محتوای آن تعیین می‌شود
آشنایی با انواع وصیت نامه / عهدی و عادی
در قوانین کشور ایران، وصیت نامه را به‌عنوان سندی می‌شناسند که در آن فرد برای اموال و دارایی‌های خود بعد از فوت، تعیین تکلیف می‌کند. در فقه اسلامی و در قرآن، توصیه شده که افراد، قبل از آنکه مرگشان فر ابرسد، نسبت به انجام وصیت اقدام کنند.
دو نوع وصیت نامه عهدی و عادی، وصیت نامه‌هایی هستند که در ادامه راجع به آنها توضیحات بیشتری ارائه خواهیم کرد.
علاوه بر اموال، وصیت‌کننده می‌تواند برخی از خواسته‌ها و اموری که خود در طول زندگی‌اش موفق به انجام آنها نشده را در قالب یک وصیت نامه به فرد دیگری واگذار کند. تا وی طبق خواسته او عمل کرده و آن کار را انجام دهد یا به اتمام برساند.
انواع وصیت نامه و اعتبار آنها
وصیت نامه عادی
وصیت نامه عادی، وصیتی است که باید لزوماً با دستخط خود موصی (وصیت‌کننده) نوشته شود. ازاینرو به آن وصیت نامه خود نوشت نیز می‌گویند.
وصیت نامه عادی، ساده‌ترین و راحت‌ترین راه نوشتن یک وصیت نامه است. این نوع وصیت ثبت رسمی نشده و روی کاغذ عادی نگه‌داری می‌شود.
وصیت نامه عادی، در مورد یک‌سوم اموال موصی معتبر است. درصورتیکه بیش از یک‌سوم اموال در وصیت نامه ذکرشده باشد، عمل به وصیت، نیاز به اجازه وارثان دارد.
برخی شروط اعتبار وصیت نامه عادی
وصیت نامه عادی طبق برخی شروط اعتبار می یابد و در دادگاه پذیرفته می‌شود. این شروط به شرح زیر هستند:
- همان‌طور که گفته شد، مهمترین شرط مورد قبول واقع‌شدن این وصیت نامه، نوشته شدن به خط موصی است. طبق این شرط، تنظیم وصیت نامه عادی معتبر، توسط افرادی که سوادی برای خواندن و نوشتن ندارند، قابل‌قبول نیست.
- از دیگر موارد اینکه امضای موصی حتماً باید در وصیت نامه درج‌شده باشد و مهر یا اثر انگشت به‌تنهایی موثق نیست.
- تاریخ دقیق تنظیم وصیت، روز، ماه و سال، باید با دستخط موصی در این وصیت نامه ذکرشده باشد.
برای پذیرفته شدن وصیت نامه توسط دادگاه، شروطی وجود دارد
وصیت نامه عهدی
وصیت نامه عهدی، وصیت نامه‌ای است که موصی بموجب آن، انجام کارهایی را به افرادی محول می‌کند. عمل به وصیت عهدی از جانب وصی، عملی معنوی است که برای آرامش خاطر متوفی صورت می‌گیرد. ازاینرو در اکثر مواقع بین طرفین وصیت، رابطه احساسی و عاطفی برقرار است. بنا بر ماده 858 قانون مدنی، اگر وصی طبق خواسته‌های متوفی عمل نکند یا خیانت کند، عزل می‌شود.
مواردی از قبیل اداره و سازمان‌دهی اموال، سرپرستی و رسیدگی به خانواده و فرزندان متوفی و… ازجمله امور محول شده در این وصیت هستند. برای مثال فرد می‌تواند وصیت کند که شخص خاصی پس از مرگش، عهده‌دار پرداخت بدهی‌های وی باشد. وصیت نامه عهدی و عادی، ازنظر محتوای ذکرشده در آنها، تفاوت‌هایی دارند.
مهمترین تفاوت دو نوع وصیت نامه
در فقه اسلامی، وصیت در دو نوع تملیکی و عهدی وجود دارد. وصیت نامه عادی یا دست‌نویس، نوعی از وصیت تملیکی محسوب می‌شود. تکلیف وصیت عادی یا تملیکی مشخص است و ارث پس از فوت، به ورثه یا افراد ذکرشده در وصیت نامه می‌رسد. اما در مورد وصیت عهدی، موصی وظیفه انتقال مال یا منفعت مال را دارد.
از تفاوت‌های قابل‌ملاحظه بین وصیت نامه عهدی و عادی، می‌توان به سن افراد ذکرشده در وصیت اشاره کرد. وصیت نامه عادی می‌تواند در مورد افراد زیر 18 سال باشد و درباره آنها وصیت کند. اما وصیت عهدی، نمی‌تواند افراد زیر 18 سال را به‌تنهایی مأمور انجام کاری یا مسئول انتقال مال قرار دهد و باید نام او به‌ضمیمه فرد بالغی در وصیت ذکر شود.
موضوع دیگری که درباره تفاوت‌های این دو وصیت نامه وجود دارد، در مورد قبول وصیت‌هاست. وصیت نامه عادی، زمانی وجه قانونی پیدا می‌کند که توسط وصی (فردی که راجع به او وصیت انجام‌شده است)، مورد قبول واقع شود. قبول وصیت تملیکی یا عادی، می‌تواند توسط کودکی که خوب و بد را از هم تشخیص می‌دهد نیز صورت بگیرد. قبول این وصیت پس از فوت موصی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
طبق ماده 834 قانون مدنی، دررابطه با وصیت عهدی قبول، شرط نیست (قبول کردن یا نکردن آن توسط وصی تفاوت چندانی ندارد) . در هر صورت باید به مفاد آن عمل شود. قبول نکردن یک وصیت عهدی، زمانی قابل‌قبول است که وصی قبل از فوت وصیت‌کننده از وجود وصیت آگاه شود و موارد ذکرشده در آن را نیز بداند. در این صورت می‌تواند دست به رد وصیت بزند و اعلام کند که به آن عمل نخواهد کرد.
شرط قبول وصیت توسط وصی
وصیت نامه عهدی و عادی، تفاوت‌های دیگری نیز در طرز نوشتن و متن دارند. در برخی موارد جزئی نیز اختلاف‌هایی دارند. تا اینجا برخی موارد مهم و شایان توجه را بیان کردیم.
دو مورد از مواردی که بین شروط برای وصیت نامه عادی و عهدی مشترک و مشابه هستند، به فرد وصیت‌کننده برمی‌گردد. یکی از شرایط آن است که موصی سن بالای 18 سال داشته و فردی عاقل و بالغ باشد. شرط دیگر، طبق ماده 836 قانون مدنی است و بیان می‌کند فرد وصیت‌کننده نباید در اثر خودکشی فوت کرده باشد در غیر اینصورت وصیت او باطل است.
نتیجه‌گیری
در مورد وصیت نامه، دو نوع کلی وجود دارد، تملیکی (عادی) و عهدی. این دو، تفاوت‌هایی هم ازنظر محتوا و کاربرد و هم ازنظر متن دارند که در بالا برخی از مهمترین آنها را بررسی کردیم. همچنین گفتیم که یک وصیت نامه عادی، برای به‌دست‌آوردن اعتبار، لازم است شروطی از قبیل نوشته شدن به دستخط موصی را اجرا کند.
یکی از قوانین مدنی که در بحث وصیت نامه وجود دارد و به بیان آن پرداختیم، در ماده 834 بیان‌شده است و درباره یکی از همین تفاوت‌ها بین وصیت نامه عهدی و عادی توضیح می‌دهد. طبق این ماده، به‌موجب این وصیت، وصی ملزم است آنچه در وصیت نامه عهدی آمده است را انجام دهد حتی اگر عمل به آنها برخلاف میل باطنی‌اش باشد.
