اعاده دادرسی حقوقی
آشنایی با مفهوم اعاده دادرسی
بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، یکی از راههای اعتراض به آراء قطعی در باب موضوعات حقوقی و پرونده های مختومه ، اعاده دادرسی حقوقی است.
اعاده در لغت به معنای بازگرداندن است. با درخواست محکوم علیه(خوانده یا متهم)، پرونده با وجود صدور حکم قطعی ، مجددا در دادگاه صادر کننده حکم، مورد بررسی قرار میگیرد.
مطلب مفید | دادرسی فوری ، دستور موقت
معمولاً زمانی افراد نسبت به آراء صادره درخواست اعاده دادرسی حقوقی میکنند که رای صادره ، مورد نظر آنان نباشد. اگر درخواست اعاده دادرسی قبول شود ، ممکن است در جریان بررسی ، رای قبلی تایید و یا نقض شود. در صورت نقض رای مورد اعاده ، مجددا به موضوع پرونده، رسیدگی خواهد شد.
قانون گذار، جهت اعتراض به آراء صادره از محاکم، واخواهی ، تجدیدنظرخواهی و طرق فوق العاده اعتراض به آرا را پیش بینی نموده است . یکی از این راهها، اعاده دادرسی حقوقی است. اعاده دادرسی، صرفا به آراء پیش بینی شده در قانون اختصاص دارد و تابع تشریفات خاص است.
با توجه به ظرافت های قانونی و پیچیدگیهای قانونی ، بهتر است موارد اعاده دادرسی از سوی وکیل اعاده دادرسی انجام پذیرد. وکیل ملکی اداری آماده انواع خدمات حقوقی در این زمینه خواهد بود.
ماهیت اعاده دادرسی چیست؟
اعاده دادرسی حقوقی، از جمله روشهای اعتراض به رای دادگاه می باشد که ویژه احکام است. احکام، شامل آن دسته از آرایی است که راجع به ماهیت دعوا بوده و بطور کلی یا جزیی، قاطع دعوا می باشند.
اعاده دادرسی حقوقی، به معنای اعتراض به حکمی است که به صورت قطعی، توسط دادگاه، صادر شده است یا بعد از طی مهلت یا مراحل شکایت، قطعی شده است.
رای قابل اعاده دادرسی حقوقی، در قانون آیین دادرسی مدنی، مشخص شده است و نمیتوان نسبت به تمام آراء دادگاههای حقوقی، تقاضای اعاده دادرسی حقوقی نمود.
پذیرش اعاده دادرسی حقوقی و نقض رای مورد اعاده، رسیدگی دوباره به دعوا را نزد همان مرجعی که حکم را صادر کرده ، امکان پذیر می کند.
مطلب مفید | دعوای اعتراض ثالث
در واقع، اعاده دادرسی حقوقی، در خصوص رای قابل اعاده دادرسی و پذیرش آن توسط دادگاه، موجب می شود که حکم به لحاظ ماهیتی، دوباره مورد بررسی همان مرجع اولیه صدور حکم قرار بگیرد.
اعاده دادرسی حقوقی، نسبت به رای قابل اعاده دادرسی، مانند فرجام خواهی و تجدیدنظر خواهی، باید توسط محکوم علیه حکم مورد درخواست اعاده و علیه محکوم له این حکم، درخواست شود.
آراء صادره توسط دادگاهها، به دو دسته کلی احکام و قرارها تقسیم میشود. در مواردی ممکن است احکام صادره توسط دادگاه ، بر خلاف مقررات قانونی و شرایط شکلی و ماهوی، صادر شده باشد، به همین دلیل، در قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری، روش های اعتراض به آراء دادگاهها، پیش بینی شده است.
موارد درخواست
مستند به ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی، هر گاه یکی از دلایل زیر موجود باشد ؛ میتوان نسبت به احکام صادره درخواست اعاده دادرسی نمود:
- مغایرت رای صادره با قوانین آشکار شرعی بنا به تشخیص رئیس قوه قضائیه
- عدم تطابق موضوع حکم صادره با ادعای خواهان
- حکم صادر شده بیش از خواسته خواهان باشد
- عدم تطابق مفاد حکم صادره به جهت استناد به مواد قانونی متضاد با هم
- صدور حکم متفاوت در ارتباط با پرونده ای که قبلا در همان دادگاه مورد بررسی قرار گرفته و حکم صادر شده است.
- تقلب فرد مقابل دعوی(مثل شهادت دروغ) که در حکم صادره تاثیر گذار بوده است.
- اثبات اینکه حکم با استناد به اسناد جعلی صادر شده است.
- دستیابی به مدارکی که بر حق بودن فرد درخواست کننده اعاده دادرسی را ثابت نماید.
در خصوص تعداد دفعات اعاده دادرسی حقوقی، باید گفت: از یک جهت، صرفا یک بار می توان اقدام به اعاده دادرسی نمود.
آثار اعاده دادرسی
باید دانست آثار اعاده دادرسی حقوقی، بسته به اینکه دادخواست اعاده کننده، توسط مرجع رسیدگی به اعاده دادرسی، پذیرفته شود یا خیر، متفاوت است. آثار اعاده دادرسی حقوقی در صورت صدور قرار قبولی، در ماده 437 و 438 قانون آیین دادرسی مدنی، ذکر شده است که عبارتند از:
توقف اجرای حکم، در محکوم به غیر مالی.
اخذ تامین مناسب از محکوم له و ادامه اجرای حکم، در مواردی که محکوم به مالی است و امکان اخذ تامین و جبران خسارت احتمالی وجود دارد.
نقض حکم و رسیدگی مجدد به موضوع پرونده، در مواردی که جهت اعاده دادرسی، در رای، وجود دارد.
در چه اموری اعاده دادرسی انجام میپذیرد؟
- در امور مدنی
- در امور کیفری
- دیوان عدالت اداری
- داوری
- دادگاه نظامی
- دادگاه ویژه روحانیت
انواع اعاده دادرسی
اعاده دادرسی اصلی
اعاده دادرسی طاری
در نوع اول، اعاده دادرسی بطور مستقل توسط کسی که حکم به ضرر او صادر شده، درخواست می شود. دادخواست ارائه شده به همان دادگاه صادر کننده حکم(چه دادگاه بدوی و چه دادگاه تجدیدنظر) تقدیم می گردد.
در نوع دوم، اعاده دادرسی نسبت به حکمی انجام می گیرد که در حین دادرسی به عنوان دلیل و مدرک ارائه می گردد. بدین صورت که یکی از طرفین دعوی مطابق حکم صادره قطعی برای محکمه ای دیگر، ادله ای به منظور اثبات ادعای خود ارائه می دهد.
مهلت درخواست اعاده دادرسی
مهلت اعاده دادرسی حقوقی برای افراد مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج از کشور 2 ماه است.
لازم به ذکر است مهلت اعاده دادرسی نسبت به احکام قطعی که به صورت حضوری صادر شده اند، از تاریخ ابلاغ حکم آغاز می شود .
در ارتباط با احکام غیابی صادره، با انقضای مهلت درخواست تجدیدنظر و واخواهی ، آغاز می گردد. چنانچه عدم اقدام فرد جهت ارائه دادخواست اعاده دادرسی بنابه دلایل موجه باشد، در صورت تایید دلیل وی، امکان قبول دادخواست بعد از اتمام مهلت مقرر نیز وجود دارد. در غیر اینصورت دادخواست وی رد خواهد شد.
دلایل موجه برای اعاده دادرسی بعد از مهلت مقرر
- بیمار بودن متقاضی
- تحت بازداشت بودن
- فوت اعضای خانواده وی
- بروز حوادث غیر مترقبه مثل زلزله
مراحل درخواست اعاده دادرسی
- مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی و تنظیم دادخواست
- پرداخت هزینه های دادرسی
- ارسال دادخواست از طرف دفاتر خدمات به دادگاه صادر کننده حکم قطعی
- بررسی پرونده توسط دادگاه
- اظهارنظر دادگاه نسبت به اساس دادخواست
- قبول یا رد دادخواست براساس وجود شرایط مربوطه (عدم انقضای مهلت مقرر، تحقق علل ارائه دادخواست، تناسب ادله متقاضی با موضوع دادخواست و دارا بودن ادله به جهت شرایط قانونی).
حالت اول: قبول دادخواست
- خارج شدن پرونده از وضعیت مختومه
- تعیین وقت رسیدگی و احضار طرفین
- تشکیل جلسه رسیدگی
- رسیدگی به ماهیت دعوی و دلایل بیان شده
- در صورت قبول دلیل و ادعای دادخواست کننده، حکم قبلی نقض و حکم مقتضی صادر می گردد.
- در صورت رد دلایل و ادعا، حکم قبلی تایید خواهد شد.
حالت دوم: رد دادخواست
- صدور قرار رد دادخواست
- مختومه شدن پرونده
موارد پذیرش درخواست اعاده دادرسی در پرونده های کیفری
- احراز زنده بودن مقتول بعد از صدور حکم قصاص قاتل
- اثبات جعلی بودن اسناد و شهادت دروغین شاهدان که حکم براساس آنها صادر گشته
- محکومیت چند نفر به جهت ارتکاب یک جرم و احراز عدم امکان وقوع جرم توسط اشخاص بیشتر
- محکومیت دو شخص در ارتباط با جرم واحد و اثبات بی گناهی یکی از آنها
- صدور احکام مختلف در ارتباط با ارتکاب جرم مشابه
- ارائه ادله جدید جهت اثبات بی گناهی فرد محکوم، بعد از صدور حکم قطعی
- صدور مجازات بیش از حد نصاب
- احراز جرم نبودن عمل ارتکابی
نحوه اجرای حکم بعد از قبول دادخواست
- اگر پرونده مالی باشد و بتوان از طرفی که حکم قبلی به نفع وی صادر شده ، تامین یا خسارت اخذ نمود، اجرای حکم قبلی ادامه پیدا می کند. در غیر اینصورت، تا زمان صدور حکم مقتضی، اجرای حکم متوقف می شود.
- در ارتباط با پرونده غیر مالی، تا زمان صدور حکم مقتضی، اجرای حکم متوقف می شود.
- چنانچه پرونده منتج به صدور حکم اعدام یا قطع عضو باشد، در صورت ارائه دادخواست اعاده دادرسی، بلافاصله و بدون طی مراحل پذیرش یا رد دادخواست، اجرای حکم متوقف می گردد.
- در صورت توقف اجرای حکم بنابه درخواست اعاده دادرسی و در ادامه، رد دادخواست، عملیات اجرائی به حالت قبلی بازگردانده می شود.
مقامات ذیصلاح برای صدور دستور اعاده دادرسی حقوقی
- رئیس قوه قضائیه
- رئیس دیوان عالی کشور
- دادستان کل کشور
- رئیس کل دادگستری هر استان
- رئیس سازمان قضائی نیروهای مسلح
- دادستان اجرای احکام
از جمله سایر احکامی که می توان در ارتباط با آنها درخواست اعاده دادرسی نمود، احکام صادره از دادگاه بدوی به موجب واخواهی یا تجدیدنظر خواهی است. برای مثال:
- احکام غیابی صادره
- احکام صادره در دعاوی مالی با ارزش خواسته بیش از 3 میلیون ریال
- احکام صادره در دعاوی غیر مالی
- احکام صادره در ارتباط با موضوعاتی که اعتراض نسبت به حکم در خارج از مهلت مقرر صورت پذیرد.
نکات خاص
- هر گاه دادخواست اعاده دادرسی در خصوص بخشی از حکم باشد، در صورت قبول دادخواست و پذیرش ادله، فقط همان بخش از حکم نقض می شود.
- اگر اعاده دادرسی به جهت مغایرت دو حکم صورت پذیرد، در صورت قبول دادخواست و پذیرش ادله، حکم دوم نقض می شود.
- در صورتیکه اقدام متقاضی اعاده دادرسی در ارتباط با حکم صادره از :
الف) دادگاه بدوی و یا دادگاه تجدیدنظر باشد، باید جهت ارائه دادخواست به دادگستری استان مربوطه مراجعه نماید.
ب) دیوان عالی کشور باشد، باید جهت ارائه دادخواست به دادستانی کل کشور مراجعه نماید.
ج) سازمان قضائی نیروهای مسلح باشد، باید جهت ارائه دادخواست به حوزه نظارت سازمان قضائی نیروهای مسلح در همان استان مراجعه نماید و یا می توان به ریاست سازمان قضائی نیروهای مسلح در استان تهران مراجعه نمود.
