خیار غبن در فسخ قرارداد یعنی چه؟

خیار غبن در فسخ قرارداد

فسخ قرارداد بواسطه غبن

درباره خیارغبن در فسخ قرارداد بیشتر بدانید

امروزه قراردادهای بی‌شماری بدلایل مختلف به فسخ منجر می‌شوند. لذا بهتر است با نکات حقوقی ناشی از انواع معاملات و غبن در آن آشنا باشید.

در برخی موارد، طرفین قرارداد به دلیل خیار غبن، درخواست فسخ قرارداد خود را نزد دادگاه ثبت می‌کنند. البته در مواردی آنها نیاز پیدا میکنند بدنبال تایید فسخ قرارداد بدلیل غبن فاحش باشند.

لازم به ذکر است که زیان در معامله با لغت غبن مشخص می‌شود؛ بنابراین بهتر است طرفین قرارداد از همه چیز درباره خیار غبن در فسخ قرارداد آگاه باشند.

مطلب مفید | اسقاط خیارات در قرارداد

اعمال فسخ قرارداد به پارامترهای مختلفی بستگی دارد. از این رو، بهتر است بدانید که در برخی از معاملات استفاده از خیار غبن کاربرد ندارد و طرفین نمی‌توانند ضرر و زیان خود را در معامله صورت گرفته اثبات کنند.

در معاملات مختلف نظیر معاملات ملک، ارزشی برای مال مورد معامله تعیین می‌شود. زمانی که بین ارزش واقعی مال و ارزش درج شده در قرارداد تفاوت فاحشی وجود داشته باشد، غبن رخ می‌دهد.

در چنین مواقعی، کسی که متضرر شده است، به عنوان مغبون شناخته می‌شود و می‌تواند نسبت به فسخ قرارداد و یا مطالبه ضرر و ریان ناشی از تعهدات اقدام نماید.

بهتر است بدانید، چنانچه هنگام عقد قرارداد، مغبون از قیمت واقعی ملک آگاه باشد، خیار غبن منجر به فسخ قرارداد نمی‌شود.

اگر فرد مغبون از ارزش واقعی مال اطلاع نداشته باشد و از جانب طرف دیگر معامله فریب بخورد، می‌تواند ابتدا از طریق ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل خود و سپس درخواست فسخ قرارداد، تأییدیه لازم را از دادگاه دریافت کند.

اگر شما هم درباره فسخ قراردادهای خود دچار مشکل شده‌اید، نگران نباشید؛ گروه حقوقی تخصصی ملکی اداری شما را همراهی خواهد کرد.

مطلب مفید | دعوای فسخ قرارداد بدلیل خیار تخلف شرط

قراردادها و انواع فسخ

اگر می‌خواهید در مورد خیار غبن در فسخ قرارداد آگاه شوید، بهتر است درباره انواع عقد قرارداد نیز بدانید. در یکی از انواع تقسیم‌بندی‌ها، عقد قرارداد به دو صورت مجانی و معوض شناخته می‌شود. در عقود مجانی یکی از طرفین، متعهد به پرداخت یا اهدای مالی می‌شود و طرف دیگر هیچگونه تعهدی ندارد.

بهتر است بدانید با توجه به ماده 418 قانون مدنی، در چنین قراردادهایی خیار غبن کارایی ندارد و برای فسخ آن‌ها نمی‌توان از غبن در فسخ قرارداد بهره برد. دسته دیگری از قراردادها به عنوان قراردادهای معوض شناخته می‌شوند. در چنین قراردادهایی طرفین تعهداتی را در قبال یکدیگر بر عهده می‌گیرند.

شرایطی را در نظر بگیرید که در قبال فروش و تحویل خانه، پول دریافت می‌شود. در این مواقع، اگر فروشنده قصد فریب دادن خریدار را داشته باشد و ارزش واقعی مال را پنهان کند، خریدار می‌تواند با استناد به خیار غبن نسبت به فسخ قرارداد اقدامات لازم را انجام دهد و با تأییدیه نهایی دادگاه، قرارداد را فسخ کند.

فسخ قراردادهای منعقد شده با استفاده از روش‌ها و اختیارات مختلفی اتفاق می‌افتد. خیار مجلس، خیار شرط، خیار عیب و خیار غبن تنها برخی خیارات مربوط به فسخ قرارداد هستند.

در صورتیکه طرفین به توافق دو جانبه‌ای در رابطه با فسخ قرارداد نرسند، یکی از طرفین درخواست و ادله خود را نزد دادگاه ثابت می‌کند و نهایتاً حکم نهایی باید توسط دادگاه صادر شود.

بررسی انواع اختیارات برای فسخ قرارداد

بررسی انواع مختلف خیار غبن در فسخ قرارداد

حال که با مفهوم کلی خیار غبن آشنا شده‌اید، بهتر است برای آگاه شدن نسبت به خیار غبن در فسخ قرارداد، به انواع مختلف خیار غبن نیز بپردازیم. در مواقعی که بین مورد معامله و ارزش مورد قبول یا تعیین ‌شده آن تفاوت وجود داشته باشد، خیار غبن مطرح می‌شود. حال ممکن است این تفاوت بسیار فاحش یا به صورت جزئی در نظر گرفته شود.

خیار غبن فاحش

در برخی مواقع، ضرر و زیان مغبون به صورت آشکار و واضح قابل مشاهده است. تصور کنید ملکی را که ارزش واقعی آن 700 میلیون تومان است، به ارزش 900 میلیون تومان خریداری کرده باشید. در چنین مواقعی، فریب خوردن مغبون و ضرر و زیان او به صورت کامل مشخص است.

ضرر فاحش ایجاد شده در معاملات به صورت عرفی ثابت می‌شود و هیچ دلیل مشخصی برای آن وجود ندارد. در این صورت، شما با مراجعه به دادگاه یا تکمیل اظهارنامه می‌توانید نسبت به فسخ قرارداد ایجاد شده اقدامات لازم را انجام دهید.

پس از مراجعه به دادگاه، یک کارشناس برای تعیین میزان ضرر و زیان ایجاد شده برای مغبون تعیین می‌شود. بر اساس ماده 417 قانون مدنی، در صورتی که ضرر در معامله قابل نادیده گرفتن نباشد، به عنوان غبن فاحش شناخته می‌شود.

خیار غبن جزئی

معمولاً در هنگام عقد قرارداد، چانه‌زنی و سودآوری در قرارداد از طریق طرفین معامله صورت می‌گیرد. بنابراین ممکن است یکی از طرفین سود بیشتری کرده باشد. در چنین مواقعی، سود حاصله فاحش نیست و در عرف به عنوان ضرر و زیان شناخته نمی‌شود.

تصور کنید ملکی را با تفاوت 5 درصد نسبت به قیمت اصلی آن خریده باشید. در این صورت، فردی که ادعای مغبون بودن دارد، نمی‌تواند ادعای خود را نزد دادگاه به اثبات برساند و از این طریق قرارداد خود را فسخ کند.

اختیار فسخ در قرارداد را جدی بگیرید

شرایط تحقق فسخ قرارداد از طریق خیار غبن

در قانون به همه چیز درباره خیار غبن در فسخ قرارداد پرداخته شده است. اگر مورد معامله به عنوان یک عقد معوض در نظر گرفته شود، اختیار فسخ قرارداد از طریق غبن  آن امکان‌پذیر است.

اما زمانی که عقد مجانی باشد، افراد نمی‌توانند قرارداد را فسخ کنند. جهل مغبون نیز به عنوان یکی از شروط خیار غبن در قرارداد است. به عبارت دیگر، مغبون نباید نسبت به ضرر خود در معامله آگاهی داشته باشد؛ در غیر این صورت، فسخ قرارداد امکان‌پذیر نیست.

یکی از شروط اساسی در رابطه با فسخ قرارداد از طریق خیار غبن، فاحش بودن ضرر و زیان در معامله است. افراد تنها در صورتی می‌توانند نسبت به فسخ قراردادهای خود اقدام کنند که ضرر وارد شده به صورت فاحش قابل استناد باشد.

غبن جزئی یکی از مواردی‌ است که به عنوان ذات معامله شناخته می‌شود و قابلیت فسخ قرارداد از این طریق وجود ندارد.

مهلت استفاده از خیار غبن

با استناد به ماده 420 قانون مدنی، خیارات به دو دسته فوری و غیر فوری تقسیم می‌شوند. خیار غبن در دسته خیارات فوری قرار دارد. بنابراین فرد مغبون باید فوراً نسبت به فسخ قرارداد اقدام کند.

فرد مغبون باید پس از آگاهی پیدا کردن نسبت به ضرر فاحش در معامله، درخواست فسخ قرارداد را ارسال کند؛ چراکه گذر زمان اختیار فسخ معامله از طریق غبن در آن را خنثی خواهد کرد.

کلام پایانی

آگاهی افراد نسبت به خیار غبن در فسخ قرارداد، آن‌ها را نسبت به اقدامات لازم هنگام ضرر و زیان‌های ایجاد شده در معامله کمک می‌کند.

در برخی معاملات، ارزش واقعی مال با ارزش معامله شده و ثبت شده در قرارداد متفاوت است. بنابراین غبن در معامله ایجاد می‌شود و مغبون می‌تواند قرارداد خود را فسخ کند.

اگر درباره خیار غبن در فسخ قرارداد و درخواست فسخ معاملات خود با مشکلات جدی مواجه شده‌اید، می‌توانید از گروه حقوقی تخصصی ملکی اداری کمک بگیرید.