نکات حقوقی در باره انواع معاملات و غبن در آن
انواع معاملات و غبن در آن
معاملات و عبن در آنها
مطالبه ضرر و زیان ناشی از عدم انجام تعهدات یک موضوع پرچالش در محاکم قضایی است. این موضوع ابعاد گسترده و پیچیده ای در قانون دارد. عده کمی از افراد هستند که بر این ابعاد قانونی و حقوقی مسلط باشند. از اینرو همواره افراد بیشماری را در محاکم قضایی می بینیم که بدنبال مطالبه خسارت قراردادی و دیگر حقوق از دست رفته خود هستند.
روزانه معاملات زیادی در حال انجام است. اما گاهی افراد کاربلد هم در معاملات مالی خود، اشتباه میکنند. این موضوع نهایتاً منجر به ضرر آنها خواهد شد. ضرر در معاملات، در قانون بهعنوان غبن در معاملات شناخته میشود. در انواع معاملات و غبن در آن، ممکن است طرفین باهدف تایید فسخ قرارداد بدلیل غبن در دادگاه حاضر شوند.
بهتر است بدانید که غبن در معاملات ممکن است برای هر دو طرف، یعنی خریدار و فروشنده اتفاق بیفتد. بمنظور جلوگیری از ضرر و زیان، طرفین باید دراسرعوقت نسبت به فسخ قرارداد اقدام کنند. اگر هنگام عقد قرارداد به بندهای مختلف قرارداد دقت کنید، در یک بند به موضوع خیار غبن پرداخته میشود. بر اساس این بند به شما اختیار فسخ قرارداد، درصورتیکه دچار ضرر و زیان شوید را میدهد.
مطلب مفید | معامله معارض چیست؟
همواره در بندهای مختلف قرارداد بیشتر دقت کنید. چراکه بند دیگری در قرارداد وجود دارد که اختیار فسخ قرارداد را حتی در صورت بروز غبن، از شما سلب میکند. اگر چنین قراردادی را امضا کنید، حتی اگر ضرر و زیان بسیار فاحش باشد، شما حق فسخ این قرارداد را نخواهید داشت.
غبن در معاملات یعنی چه؟
معنای لغوی غبن همان ضرر و زیان است. در قانون نیز به معنای ضرر و زیان در انواع معاملات شناخته میشود. تصور کنید ملکی را با قیمتی بالا خریداری کردهاید. درصورتیکه این ملک ارزش بسیار کمتری دارد؛ شما در چنین معاملهای ضرر کردهاید. حال اگر در قرارداد، به بندها دقت کرده و بندی با موضوع ساقط شدن خیار غبن را امضا نکرده باشید، میتوانید این موضوع را از طریق مراجع قانونی پیگیری کنید.
در انواع معاملات و غبن در آن، خیار مطرح میشود. خیار در لغت به معنای حق اختیار است. خیار غبن درصورتیکه شما پس از امضای قرارداد، ضرر قابلتوجهی را متحمل شوید، فعال میشود. در این صورت شما میتوانید قرارداد را بهصورت یکطرفه خاتمه دهید و جلوی ضرر و زیان ناشی از امضای قرارداد را بگیرید.
قانون ضرر و زیان در معاملات
انواع معاملات و غبن در آنها
انواع معاملات و عقد قراردادها به دو صورت مجانی و عقد معوض انجام میشود. در عقد معوض طرفین قرارداد متعهد به پرداخت عوض هستند. بهعبارتدیگر طرفین در عوض دریافت یک مورد، موظف به پرداخت مال یا چیزی هستند.
چنین معاملاتی معمولاً با سود و زیان همراه هستند که مقداری از آن بهصورت بدیهی در انواع معاملات دیده میشود. اگر سود و زیان در معاملات معوض یا عقد معوض بهقدری فاحش باشد که نتوان از آن چشمپوشی کرد، خیار غبن در معامله مطرح خواهد شد.
معاملات مالی مانند معاملات ملک یا خودرو از مهمترین مواردی هستند که میتواند خیار غبن در آنها اتفاق بیفتد. در این صورت غبن برای دو طرف معامله قابل اجرا است. به بیان دیگر خریدار و فروشنده هر دو، در صورت مواجهشدن با ضرر و زیان فاحش، میتوانند قرارداد خود را فسخ کنند. در انواع معاملات و غبن در آن، معمولاً دادگاه حق را به مغبون خواهد داد.
نوع دیگری از معاملات بهعنوان معاملات مجانی شناخته میشوند. در این نوع معامله فقط یکی از طرفین متعهد به پرداخت مالی میشود و طرف دیگر هیچ تعهدی ندارد. یکی از انواع عقد مجانی، هبه است که نوعی هدیهدادن بهحساب میآید. در چنین معاملاتی که سود و زیان جایگاهی نداشته، غبن نیز کارایی ندارد.
فسخ معامله از دید قانون
بررسی انواع خیار غبن در معامله
غبن و ضرر و زیان در معامله میتواند به دو صورت جزئی و فاحش اتفاق بیفتد. درصورتیکه غبن در معامله جزئی باشد، مثلاً ضرر در آن 5 درصد یا کمتر از آن در نظر گرفته شود، مغبون میتواند از آن چشمپوشی کند. چرا که در چنین معاملاتی ضرر قابلتوجهی نکرده است. فرد متضرر در معامله با نام مغبون و فردی که باعث این ضرر و زیان شده، با نام غابن شناخته میشود.
نوع دیگر خیار غبن در معامله، غبن فاحش است. آن زمانی است که ضرر و زیان بهصورت آشکار اتفاق میافتد. بهعنوانمثال یک ملک 500 میلیونی را 700 میلیون تومان به شما بفروشند. درصورتیکه شما از قیمت عرف چنین ملکی اطلاع نداشتهاید. اگر در معاملات خود، متضرر شدید، میتوانید با کارشناسان گروه حقوقی تخصصی ملکی اداری مشورت کنید و نهایتاً درخواست خود را در دادگاه به ثبت برسانید.
شرایط تحقق غبن
در بررسی انواع معاملات و غبن در آن، طبق ماده 418 قانون مدنی، درصورتیکه مغبون در حین معامله از قیمت عرف و عادلانه باخبر بوده و همچنان به عقد قرارداد پرداخته است، اختیار فسخ قرارداد از وی سلب خواهد شد. از نظر قانونی، خیار غبن در صورتی جایز است که سه شرط در معامله وجود داشته باشد:
عقد معوض
معوض بودن قرارداد، اولین شرط مطرح شده برای تحقق غبن است. در عقد معوض تعهد و پرداخت بین دو طرف انجام میگیرد. طرفین قرارداد، هر دو اختیار غبن را دارند. بهعنوانمثال هنگام خریدوفروش ملک هر دو طرف چیزی به دست میآورند و از طرفی یک چیز از دست میدهند. یکی از طرفین ملک خود را از دست میدهد و پول دریافت میکند و طرف دیگر برعکس.
عدم تعادل اقتصادی در معامله
زمانی که معاملهای بین دو طرف قرارداد صورت میگیرد، طرفین هرکدام به دنبال سود هستند. بنابراین میزان اندکی از عدم تعادل اقتصادی در معاملات بدیهی است و جزو ویژگیهای ذاتی معامله بهحساب میآید.
در برخی مواقع میزان عدم تعادل اقتصادی بین ارزش واقعی مال و ارزش مطرح شده در معامله در حدی است که عدم تعادل، درگیر نابرابری بیش از حد میشود. لذا عرف نیز چنین مابهالتفاوت قیمتی را نمیپذیرد. در این صورت طرفین قرارداد میتوانند نسبت به فسخ آن اقدام کنند.
جهل مغبون
این شرط در صورتی نزد دادگاه پذیرفته خواهد شد که مغبون از قیمت و ارزش واقعی مال آگاهی نداشته باشد. یا شک و تردید داشته؛ لذا از آن غفلت کرده باشد. طبق ماده 416 قانون مدنی، هر یک از طرفین معامله پس از اینکه متوجه غبن در معامله شدند، میتوانند نسبت به فسخ قرارداد اقدامات لازم را انجام دهند.
کلام پایانی
در شرایطی که قیمتها دچار نوسانات شدید هستند و طرفین یک قرارداد معاملاتی از قیمت دقیق غافل باشند، ممکن است یکی از طرفین دچار ضرر و زیان فاحشی شود. انواع معاملات و غبن در آن نزد دادگاه پذیرفته شده است و بر اساس ماده 416 قانون مدنی، افراد بعد از آگاهی از غبن فاحش در معاملات، باید دراسرعوقت نسبت به فسخ قرارداد اقدام کنند. ممکن است مسیر پیگیری دعاوی برای برخی از افراد پیچیده به نظر برسد؛ بنابراین بهتر است با گروه حقوقی تخصصی ملکی اداری مشورت کنید.
