راههای جلوگیری از حق ارتفاق
چنانچه شخصی دارای حق ارتفاق یا انتفاع در ملک دیگری باشد و مالک ملک دارنده این حقوق را منع کرده و از استفاده او جلوگیری نماید، بحث ممانعت از حق به میان خواهد آمد و لازم است دارنده با رفتن به مراجع قضایی با طرح دعوای رفع ممانعت از حق، خواسته خود را بیان کند. با ما در ادامه این مطلب همراه باشید تا با راههای جلوگیری از حق ارتفاق بیشتر آشنا شوید.
حق ارتفاق چیست؟
حق ارتفاق به مفهوم حق استفاده از ملک دیگری به منظور بهره برداری از امتیازاتی خاص است. حق ارتفاق معمولا در مورد ملک های مجاور به کار می رود و می تواند شامل بهره بردن از مسیرها، دسترسی به منابع آب یا حتی بهره بردن از فضاهایی خاص باشد. حقوق ارتفاقی به دو دسته تقسیم بندی خواهد شد:
- حق ارتفاق مثبت: این نوع حق به مالک یک ملک اجازه می دهد که از ملک مجاور به منظور یک هدف خاص بهره ببرد. به عنوان مثال، حق عبور از ملک همسایه به منظور دسترسی به جاده اصلی.
- حق ارتفاق منفی: این نوع حق به مالک یک ملک اجازه می دهد تا مالک ملک مجاور بخواهد که از انجام اقداماتی که امکان دارد به ملک او آسیب بزند، خودداری نماید. به عنوان مثال، ممانعت از ساخت و سازهایی که امکان دارد نور یا هوا را از ملک او بگیرد.
حق ارتفاق معمولا به شکل کتبی ثبت شده و امکان دارد در اسناد ملکی ذکر شود. این حق می تواند دائمی یا موقتی باشد و با توجه به توافق طرفین، شرایط خاصی را دنبال می کند.
جلوگیری از حق ارتفاق میتواند به شکل های مختلف باشد که در ادامه با آن آشنا خواهیم شد.
انواع ممانعت از حق ارتفاق
حال که با حق ارتفاق آشنا شدید، پیش از اینکه به بیان راههای جلوگیری از حق ارتفاق بپردازیم، باید با انواع آن آشنا شوید. انواع ممانعت از حق ارتفاق شامل موارد زیر هستند:
ممانعت فیزیکی
ممانعت های فیزیکی در حق ارتفاق عبارتند از:
- ساخت موانع: ایجاد دیوارها، نرده ها یا سایر موانع فیزیکی که از عبور یا دسترسی به ملک جلوگیری می کند.
- تغییر مسیر: تغییر مسیر طبیعی که امکان دارد برای دسترسی به ملک دیگران استفاده شود.
ممانعت قانونی
ممانعت های قانونی در حق ارتفاق عبارتند از:
- ثبت حقوق مالکیت: اطمینان از اینکه حقوق مالکیت به شکل صحیح ثبت شده و هرگونه حق ارتفاقی که امکان دارد روی ملک شما موثر باشد، به درستی مستند شده است.
- اقامه دعوی: در صورت بروز اختلاف، می توان به مراجع قضایی رفت و دعوی ممانعت از حق ارتفاق را مطرح کرد.
ممانعت از توافقات ضمنی
ممانعت از توافقات ضمنی به عنوان یکی از راهکارهای جلوگیری از حق ارتفاق عبارت است از:
- عدم تایید توافقات غیر رسمی: چنانچه فردی از ملک شما استفاده می کند، می توانید با عدم تایید هرگونه توافق غیر رسمی یا شفاهی، مانع از ایجاد حق ارتفاق شوید.
تغییر کاربری ملک
امکان دارد که تغییر کاربری ملک به صورتی که دیگر امکان استفاده از آن به عنوان راه دسترسی وجود نداشته باشد.
راههای جلوگیری از حق ارتفاق چیست؟
همانطور که متوجه شدید حق ارتفاق به مفهوم حق استفاده از ملک سایر افراد به منظور دسترسی ملک خود است؛ مثل حق عبور همسایه از زمین همسایه به منظور رسیدن به جاده. ممانعت از حق ارتفاق می تواند با توجه به شرایط و قوانین محلی متفاوت باشد، اما در ادامه به چند راهکار برای ممانعت از ایجاد حق ارتفاق اشاره خواهیم کرد:
- تنظیم دقیق قراردادها: در زمان خرید یا فروش ملک، مطمئن شوید که قراردادها به وضوح هرگونه حق ارتفاق را مشخص کرده و از هرگونه ابهام جلوگیری می کنند.
- بهره بردن از دیوارها یا موانع فیزیکی: اگر امکان دارد، می توانید از دیوارها یا موانع فیزیکی به منظور ممانعت از دسترسی ملک خود بهره ببرید.
- اطلاع رسانی همسایگان: چنانچه شما مالک ملکی هستید که امکان دارد که حق ارتفاق به آن تعلق بگیرد، خوب است با همسایگان خود درباره مرزها و استفاده از زمین ها صحبت کنید تا از هرگونه سو تفاهم جلوگیری شود.
- ثبت حقوق مالکیت: یکی دیگر از راههای جلوگیری از حق ارتفاق این است که اطمینان حاصل کنید که حقوق مالکیت شما به درستی ثبت شده و هرگونه حق ارتفاقی که امکان دارد روی ملک شما تاثیر گذار باشد، به درستی مستند شده است.
- جلوگیری از عادت های طولانی مدت: چنانچه کسی به شکل مداوم از ملک شما بهره ببرد، می تواند با جلوگیری از این استفاده ها به مرور حق ارتفاق را زیر سوال ببرد.
- مشاوره حقوقی: در صورت نیاز از یک وکیل متخصص در زمینه حقوق املاک مشورت بگیرید تا از حقوق خود به خوبی آگاه شده و راهکارهای قانونی مناسب را دریافت نمایید.
- مستندسازی استفاده ها: چنانچه شما از زمین خود به شکل خاصی استفاده می کنید، مستندات لازم را جمع آوری کرده تا در صورت بروز اختلافات از آن ها بهره ببرید.
به یاد داشته باشید که قوانین مربوط به حق ارتفاق امکان دارد در کشورهای مختلف متفاوت باشد، در نتیجه مهم است که با قوانین محلی آشنا شوید و در صورت نیاز مشاوره حقوقی دریافت کنید.
حکم قانونی بستن راه و ممانعت از حق ارتفاق
حال که با راهکارهای جلوگیری از حق ارتفاق آشنا شدید، در این قسمت قصد داریم به حکم قانونی بستن راه و جلوگیری از حق ارتفاق اشاره کنیم. به منظور اینکه عملی جرم باشد و لایق مجازات، لازم است در قانون جرم انگاری شده و برای آن مجازاتی در نظر گرفته باشند.
ممانعت از حق به دلیل اینکه در قانون برای آن مجازات تعیین شده، جرم است. البته این بدان معنا نیست که نتوان دعوای رفع ممانعت از حق را از طریق حقوقی در دادگاه های مربوطه پیگیری کرد.
ارکان تشکیل دهنده جرم جلوگیری از حق ارتفاق
در این قسمت از مطلب راههای جلوگیری از حق ارتفاق قصد بررسی ارکان تشکیل دهنده جرم ممانعت از حق ارتفاق را داریم. برای اینکه جرمی واقع شود و قابل مجازات باشد، باید دارای ارکانی باشد که شامل رکن مادی، روانی و قانونی است.
جرم ممانعت از حق نیز از این قاعده مستثنی نبوده و باید دارای عناصر تشکیل دهنده جرم باشد؛ در ادامه این سه عنصر را درباره جرم جلوگیری از حق ارتفاق شرح خواهیم داد:
رکن قانونی جرم ممانعت از حق
رکن قانونی جرم ممانعت از حق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی است؛ البته شاید بتوان مواد ۶۹۲ و ۶۹۳ قانون مجازات های اسلامی را به جرم ممانعت از حق ارتفاق تعمیم داد.
رکن مادی جرم ممانعت از حق
در این قسمت از مطلب راههای جلوگیری از حق ارتفاق، قصد بررسی رکن مادی جرم ممانعت از حق را داریم. رکن مادی جرم ممانعت از حق به صورت زیر است:
- عمل ممانعت کننده: این عمل می تواند شامل هرگونه اقدام فیزیکی باشد که مانع از دسترسی یا استفاده از حق ارتفاق می شود. به عنوان مثال، ساخت دیوار، قرار دادن موانع یا ایجاد تغییرات در ملک به صورتی که امکان دسترسی به آن وجود نداشته باشد.
- نقض حق: برای تحقق جرم ممانعت از حق، باید که فردی حقی داشته باشد که توسط عمل ممانعت کننده نقض شود. این حق می تواند شامل حق عبور، حق دسترسی به منابع طبیعی یا هرگونه حق دیگری باشد که به موجب قانون یا توافقات قبلی وجود دارد.
- قصد ممانعت: در بسیاری از موارد وجود قصد ممانعت از حق نیز می تواند به عنوان یک عنصر مهم در رکن مادی جرم در نظر گرفته شود. این بدان مفهوم است که فرد باید به صورت عمدی و آگاهانه اقدام به جلوگیری از حق دیگران کرده باشد.
- نتیجه عمل: عمل ممانعت کننده باید سبب نتیجه ای شود که نشان دهنده نقض حق باشد. به عبارت دیگر، باید ثابت شود که فرد مورد نظر واقعا نتوانسته است که از حق خود بهره ببرد و این ناشی از عمل ممانعت کننده بوده است.
رکن معنوی جرم ممانعت از حق
در این قسمت از مطلب راههای جلوگیری از حق ارتفاق، قصد داریم به بررسی رکن معنوی جرم ممانعت از حق بپردازیم. همانطور که متوجه شدید رکن معنوی شامل سو نیت عام و سو نیت خاص است؛ به این مفهوم که مرتکب باید نسبت به غیر قانونی بودن کارش عالم باشد و عامدانه مانع صاحب حق از استفاده از حقش بشود.
نحوه اثبات دعوای ممانعت از حق
در این قسمت از مطلب راههای جلوگیری از حق ارتفاق قصد داریم به بررسی نحوه اثبات دعوای جلوگیری از حق ارتفاق بپردازیم. به منظور اینکه خواهان دعوا اثبات نماید که دیگری مانع از حق او شده است، با توجه به اصل، ابتدا باید اثبات کند که ملک دارای حق ارتفاق یا انتفاع بوده و مالک مانع از بهره بردن او از این حق شده است.
البته باید به این نکته توجه کنید که منشا این حق مهم نبوده و امکان دارد که صاحب این حقوق در گذشته به ناحق این حقوق را به دست آورده باشد. آنچه که برای مراجع قضایی اهمیت دارد و رمز پیروزی خواهان است، این بوده که به هر نحوی دارای حق در ملک دیگری باشد.
نحوه اقامه دعوای رفع ممانعت از حق ارتفاق
در این قسمت از مطلب قصد بررسی نحوه اقامه دعوای رفع ممانعت را داریم. اقامه دعوای جلوگیری از حق ارتفاق، با توجه به اینکه صاحب حق بخواهد از طریق کیفری پیگیری کند یا از طریق حقوقی، فرق خواهد کرد. چنانچه قصد پیگیری از طریق حقوقی را دارید، باید دادخواست رفع ممانعت از حق را تنظیم نمایید.
علاوه براین، در زمان پیگیری از طریق حقوقی باید دلایل و مستندات خود را ضمیمه دادخواست کرده و از طریق سامانه ثنا آن را به ثبت رسانده و بعد آن را به دفتر دادگاه حقوقی محل قرارگیری ملک تحویل دهید. اما اگر بخواهید از طریق کیفری پیگیری کنید، باید اقدام به تنظیم شکوائیه کرده و شکوائیه ثبتی را به همراه مدارک و مستندات به دادسرای محل وقوع جرم ارائه دهید.
نحوه اجرای رای دعوای ممانعت از حق
اجرای رای ممانعت از حق به این شکل بوده که بلافاصله بعد از صدور، رای اجرا خواهد شد و تجدید نظرخواهی از اجرای این حکم جلوگیری نکرده و بعد از صدور حکم اجرائیه صادر می شود. علاوه براین، باید گفت که در این دعوا دادگاه وارد مسئله مالکیت نشده و صرف دارا بودن حق، کفایت خواهد کرد.
مرجع صالح در رسیدگی به دعوای رفع ممانعت از ارتفاق
در این قسمت از مطلب راههای جلوگیری از حق ارتفاق به بررسی مرجع صالح در رسیدگی به دعوای رفع ممانعت خواهیم پرداخت. مرجع صالح به منظور رسیدگی به دعوای ممانعت از حق، محل وقوع مال غیرمنقول خواهد بود؛ به این دلیل که دعاوی تصرف که از جمله آن ها جلوگیری از حق ارتفاق است، به عنوان غیر منقول محسوب می شوند.
در نتیجه دادگاه در محل اقامت خوانده صالح نیست؛ دادگاه حکم به رفع ممانعت از حق داده و ممانعت را ملزم به رفع ممانعت می کند. درخصوص طرح دعوای کیفری نیز دادگاه و دادسرای محل وقوع جرم، صالح به رسیدگی است.
فرق دعوای جلوگیری از حق با مزاحمت و تصرف عدوانی
دعوای سه گانه تصرف شامل ممانعت، مزاحمت و تصرف عدوانی است. حال که با راههای جلوگیری از حق ارتفاق آشنا شده اید، لازم است با تفاوت این سه نیز آشنا شوید. تصرف همان سلطه و اقتداری است که فرد بر یک مال دارد، خواه مستقیم و خواه به واسطه دیگری. چنانچه فرد دیگری این قدرت و اختیار تصرف را از صاحب حق بگیرد، سه حالت قابل تصور است:
تصرف عدوانی
متصرف عدوانی فردی بوده که مالی را از تصرف دیگری بدون اجازه او خارج کرده و خود او به شکل غیر قانونی آن را تصرف می کند.
ایجاد مزاحمت
حالتی که فرد مزاحم بدون آنکه مال را از تصرف خارج کند، برای تصرفات او ایجاد مزاحمت نماید؛ به عبارتی دیگر فرد مزاحم با اعمال خود برای تصرفات مالک یا متصرف قانونی اختلال ایجاد می کند، بدون اینکه استیلا و وضع ید نماید.
ممانعت از حق
در این موقعیت فرد نه متصرف عدوانی بوده و نه مزاحم؛ بلکه مانع از حق طرف مقابل خواهد شد. در دعوی مزاحمت، مزاحم نسبت به استفاده از مال که در تصرف دیگری است خلل ایجاد می کند؛ در حالی که در اینجا بدون اینکه مزاحم استفاده از عین مال گردد تنها مانع از استفاده ذی نفع از حق عبور یا حق استفاده از منابع می شود.
جمع بندی
ما در این مطلب به بررسی راههای جلوگیری از حق ارتفاق پرداختیم. همانطور که متوجه شدید جلوگیری ممانعت از حق دارای دو چهره حقوقی و کیفری است و مدعی می تواند خواسته خود را مبتنی بر رفع ممانعت از طریق مراجع حقوقی یا کیفری پیگیری نماید.
برای کسب اطلاعات بیشتر، حتما با وکیل طباطبایی تماس بگیرید و مشاوره اولیه را دریافت کنید.
