قرار نظارت قضایی و انواع و شرایط صدور آن

قرار نظارت قضایی چیست؟ و انواع آن در قانون

قرار نظارت قضایی در قانون آیین دادرسی کیفری

در جرایم کیفری که برابر قانون و در صورت اثبات، با مجازات همراه است، در مرحله مقدماتی در دادسرا و مراحل بعدی در دادگاه، بازپرس یا قاضی میتوانند برای اعمال کنترل بر متهم دو نوع قرار صادر نمایند. «قرار تامین» و «قرار نظارت قضایی».

مطلب مفید | تامین خواسته و صدور قرار تامین

البته بازپرس علاوه بر صدور قرارهای مورد اشاره، قرارهای دیگری را نیز میتواند در موارد مقتضی صادر کند. از جمله: قرار وثیقه ، قرار کفالت و قرار وجه التزام.

در این مقاله قصد داریم در مورد قرار نظارت قضایی بحث کنیم. و در حد نیاز مسائل مرتبط با آن را مورد توجه قرار دهیم.

قرار نظارت قضایی قراری است که نسبت به قرار تامین سبک تر است. و نمیتواند بطور مستقل صادر شود. معمولاً قرار نظارت قضایی همراه با قرار تامین صادر میشود. بنابراین بازپرس معمولاً متناسب با جرم ارتکابی، علاوه بر صدور قرار تامین، قرار مورد نظر را نیز صادر میکند.

قرار نظارت قضایی با هدف نظارت و دسترسی بهتر به متهم و حضور به موقع او در مراجع قضایی و همچنین حمایت از حقوق بزه دیده و جلوگیری از فرار متهم صادر میشود.

مطلب مفید | شرایط قرار بازداشت موقت 

قانون و قرار نظارت قضایی

در مورد قرار نظارت قضایی بهتر است از همین ابتدا به قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه نماییم. ماده ۲۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر میدارد:

«بازپرس می‌تواند متناسب با جرم ارتکابی، علاوه بر صدور قرار تأمین، قرار نظارت قضایی را که شامل یک یا چند مورد از دستور‌های زیر است، برای مدت معین صادر کند:

الف- معرفی نوبه ‏ای خود به مراکز یا نهاد‌های تعیین شده توسط بازپرس

ب- منع رانندگی با وسایل نقلیه موتوری

پ- منع اشتغال به فعالیت‌های مرتبط با جرم ارتکابی

ت- ممنوعیت از نگهداری سلاح دارای مجوز

ث- ممنوعیت خروج از کشور

تبصره ۱ : در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، در صورت ارائه تضمین لازم برای جبران خسارات وارده، مقام قضایی می‌تواند فقط به صدور قرار نظارت قضایی اکتفا کند.

تبصره ۲ : قرار‌های موضوع این ماده ظرف ده روز قابل اعتراض در دادگاه صالح است. چنانچه این قرار توسط دادگاه صادر شود، ظرف ده روز، قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان می‌باشد».

مطلب مفید | صدور قرار ترک تعقیب

ویژگی ها و خصوصیات قرار نظارت قضایی

تنها در جرائم تعزیری درجه ۷ و ۸ و در صورت ارائه تضمین لازم برای جبران خسارت وارده، مرجع صدورمیتواند ضمن خودداری از صدور قرار تامین، قرار نظارت قضایی را به صورت مستقل صادر کند.

لازم بدانید صدور قرار تامین کیفری الزامی است، اما صدور قرار نظارت قضائی کاملاً به نظر مرجع صدور بستگی دارد و در نتیجه، اختیاری است.

نکته دیگر آنکه مقام قضایی میتواند یک یا چند قرار نظارت قضایی صادر کند. این در حالی است که در قرار تامین کیفری فقط یک قرار صادر میشود.

همچنین از دیگر خصوصیات قرار نظارت قضایی آن است که این قرار(بر خلاف قرار تامین کیفری) قابل اعتراض است.  در صورتی که این قرار توسط مقامات دادسرا صادر شده باشد قابل اعتراض در دادگاه صالح (دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به جرم ارتکابی را دارد) و در صورتی که در دادگاه صادر شده باشد قابل اعتراض در دادگاه تجدید نظر استان است. صرف نظر از اینکه قرار موصوف از جانب چه دادگاهی صادر شده است و جرم ارتکابی چه جرمی است.

قرار ممنوعیت خروج از کشور به عنوان قرار نظارت قضائی، زمانی که به متهم دسترسی حاصل شده، صادر میشود. مواردی که به متهم دسترسی حاصل نشده مشمول ماده ۱۸۸ است.

مطلب مفید | حداکثر مدت قرار بازداشت موقت

چگونگی و شرایط صدور قرار نظارت قضایی

هنگام وقوع جرایم کیفری و تشکیل پرونده های قضایی، گاه ممکن است متهم به جرم کیفری، در شرایطی باشد که هر لحظه بیم آن برود که وی از دست مقامات قضایی بگریزد. در اینگونه موارد، مرجع قضایی برای دسترسی به متهم و جلوگیری از فرار یا مخفی شدن وی و حضور به موقع او ، دو قرار تامین و قرار نظارت قضایی را صادر می کند.

در هر جرم کیفری، مقام قضایی ممکن است تشخیص دهد که یکی از قرارهای نظارت قضایی را برای حضور به موقع و جلوگیری از فرار متهم صادر کند. مقام قضایی همچنین باید در هنگام صدور قرار مورد نظر، موارد زیر را در نظر بگیرد:

– اهمیت جرم ،

– شدت مجازات

– سن متهم ،

– جنس متهم،

– شرایط جسمی متهم،

– شرایط روحی متهم.

صدور قرارو اعمال محدودیت های اجتماعی

قرار نظارت قضایی به موجب قانون موجب اعمال برخی محدودیت ها و آزادیهای متهم میشود. این محدودیت عمدتاً با هدف بازدارندگی صورت میگیرد. این قرارمعمولاً همراه با قرارهای تامین صادر میشود. همچنین در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، قاضی میتواند در صورت ارائه تضمین لازم برای جبران خسارت وارده، فقط قرار نظارت را صادر نماید.

مرجع قضایی می تواند علاوه بر قرار تامین کیفری قرار مورد نظر را به صورت یک قرار مکمل صادر نماید .

وقتی قرارهای تامین صادر میشود مقام قضایی در حقیقت قصد دارد به متهم دسترسی بهتری داشته باشد. مرجع قضایی همچنین اقدام به صدور قرار نظارت قضایی میکند. تا محدودیت بیشتری بر متهم اعمال کند. صدور قرار اخیرالذکر صرفا در جرائم تعزیری کم اهمیت که امکان صدور مستقل قرارهای نظارت وجود دارد ، میسر است .

انواع قرار نظارت قضایی

الف) قرارهای تکمیل کننده 

1.معرفی نوبه‌ای خود به مراکز یا نهادهای تعیین‌ شده توسط بازپرس

2.  منع رانندگی با وسایل نقلیه موتوری

3. منع اشتغال به فعالیت‌های مرتبط با جرم ارتکابی

4.  ممنوعیت از نگهداری سلاح دارای مجوز

5.  ممنوعیت خروج از کشور

لازم به ذکر است که در جرایم تعیین شده در قانون و برای مدت محدود صادر میشود.

ب) قرارهای مستقل  

در درجات جرایم تعزیری 7 و 8 در صورت ارائه تضمین لازم برای جبران خسارت وارده مقام قضایی می تواند ( فقط ) به صدور قرار نظارت اکتفا کند .

لازم به ذکر است که اگر قرارهای نظارت توسط بازپرس صادر شده باشند ظرف ده روز در دادگاه صالح قابل اعتراض می باشد و اگر این قرار توسط دادگاه صادر شده باشند ، ظرف ده روز در دادگاه تجدیدنظر استان قابل اعتراض می باشد .

وکیل متخصص کیفری

اگر شما در شرایطی قرار دارید که پرونده مفتوح و در جریان رسیدگی در دادسرا دارید میتوانید با ما تماس بگیرید. وکیل کیفری در گروه ملکی اداری میتواند از حقوق شما در مرحله بازپرسی و دادگاه دفاع نموده و کلیه اقدامات حقوقی را به انجام برساند. وکیل متخصص دعاوی کیفری میتواند با حضور در دادسرا و یا دادگاه به نحو موثری از شدت عمل مراجع قضایی در مورد پرونده شما بکاهد. با ما در ارتباط باشید.