تفاوت اقاله قرارداد و فسخ چیست؟
تفاوت اقاله با فسخ چیست؟
آیا میدانید تفاوت اقاله قرارداد و فسخ چیست؟
اگر با پرونده‌های حقوقی سر و کار داشته باشید، احتمالاً اصطلاح “اقاله” را شنیده‌اید. اقاله یک مفهوم حقوقی تخصصی محسوب میشود، اما به راستی اقاله قرارداد چیست؟ چه تأثیری بر کلیت قرارداد دارد؟
اقاله قرارداد، بدین معنا است که دو نفر که با هم یک قرارداد را منعقد کرده اند، توافق نمایند که قرارداد و مفاد آن میان آنها متوقف شود. در حقیقت با این توافق ، قرارداد میان آنها منحل و یا تفاسخ میشود.
ماده 283 قانون مدنی، مقرر می دارد: “بعد از معامله، طرفین می توانند به تراضی، آن را اقاله و تفاسخ کنند.” روشن است که این ماده، اقاله را یکی از راه های انحلال قرارداد میان افراد، بعد از انجام معامله می باشد.
اقاله را می‌توان به معنای قبول کردن فسخ یک قرارداد مشخص به شکل دو طرفه دانست. در واقع، اگر از دو طرف حاضر در معامله نسبت به انحلال معامله مربوطه اقدام کنند و دادگاه با این امر مشکلی نداشته باشد، می‌گوییم که اقاله معامله رخ داده است. به طبع، این امر یک کار ساده نیست و برای انجام آن باید با مباحث حقوقی مختلفی آشنا بود.
مطلب مفید | ثمن معامله یعنی چه؟
در ادامه این متن به کلیت اقاله معامله و مباحثی همچون چگونگی رسیدگی به پرونده‌های اقاله معامله می‌پردازیم. اگر در این زمینه پرسش خاصی دارید یا می‌خواهید که به نحو احسن با این موضوع آشنا شوید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
آشنایی با اقاله قرارداد یک امر ضروری است
اقاله حقوقی چه مفهوم خاصی دارد؟
در پاسخ به این پرسش که “اقاله قرارداد چیست”، باید بگوییم که کارشناسان حقوقی اقاله قرارداد را یک روش کاملاً رسمی جهت پایان دادن به قراردادهای ثبت شده می‌دانند. در واقع، اقاله به این جهت در قانون ذکر شده است که اگر یکی از طرفین با مفاد موجود در قرارداد موافق نبود، بتواند درخواست خود را در سریع‌ترین زمان ممکن به دادگاه ارائه کند تا قرارداد مربوطه بدون ایجاد مشکل خاصی برای طرفین فسخ شود.
اگرچه می‌گوییم که اقاله قرارداد به صورت یک طرفه صورت می‌گیرد؛ اما این موضوع به معنای عدم اطلاع طرف دیگر قرارداد نیست. در واقع، پس از درخواست طرف اصلی جهت پایان یافتن قرارداد، این موضوع به طرف دیگر اطلاع داده میشود تا وی نیز نظر خود را نسبت به پایان قرارداد مربوطه اعلام کند.
در بعضی از پرونده‌های حقوقی به جای عبارت “اقاله” از عبارت “تفاسخ” استفاده میشود. این عبارت که از کلمه “فسخ” ناشی میشود، در واقع، به همان بحث اقاله می‌پردازد و از نظر معنای حقوقی تفاوت خاصی با اقاله قرارداد که به آن اشاره کردیم، ندارد.
پرونده‌های اقاله قرارداد جزئیات زیادی دارند
مهم‌ترین بخش‌های اقاله قرارداد چه مواردی هستند؟
در ادامه پاسخ به این پرسش که “اقاله قرارداد چیست”، باید گفت اقاله قرارداد خود دارای دو بخش مهم حقوقی است که هر کدام از آنها در زمان ارائه درخواست جهت اقاله مورد بررسی قرار می‌گیرند. این بررسی موجب میشود تا دادگاه بتواند نظر بهتر و مناسب‌تری را نسبت به بحث تفاسخ قرارداد ارائه دهد. این دو بخش عبارت‌اند از:
- انعقاد معامله یا قرارداد مربوطه : تا زمانی که یک قرارداد رسمی بین طرفین تعیین نشده باشد، نمی‌توان نسبت به انجام اقاله معامله اقدام کرد. منظور ما از قرارداد رسمی، قراردادی است که سندیت آن به وسیله یک محضر انعقاد قراردادهای مختلف به ثبت رسیده باشد. برای مثال؛ اگر قرارداد مربوطه به شکل شفاهی صورت گرفته باشد، مشمول بحث اقاله قرارداد نمی‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت که اگر قرارداد مد نظر شما به شکل شفاهی بوده باشد، امکان درخواست برای اقاله قرارداد وجود ندارد.
- بحث لزوم عقد: مورد بعدی که باید در زمینه اقاله عقد حتماً به آن توجه شود و بخش مهمی نیز محسوب میشود، لزوم عقد است. لزوم عقد به معنای آن است که در زمان انعقاد قرارداد ذکر شده باشد که در صورت عدم رضایت یکی از طرفین قرارداد، طرف مربوطه می‌تواند درخواست خود را جهت اقاله قرارداد به دادگاه ارائه دهد. به عنوان مثال؛ اگر این اصل در قرارداد ذکر نشود، امکان اقاله قرارداد وجود ندارد.
مهم‌ترین شروط مربوطه به اقاله قرارداد
تراضی طرفین مهم‌ترین شرط اقاله قرارداد به شمار می‌آید. حال شاید بپرسید که “تراضی طرفین مرتبط با اقاله قرارداد چیست؟” تراضی به معنای رضایت داشتن است. وقتی می‌گوییم تراضی طرفین، یعنی هر دو طرف حاضر در قرارداد با بحث انجام اقاله مشکل خاصی نداشته باشند. در صورت وجود هر گونه اختلاف در این زمینه، طرف درخواست‌کننده اقاله باید نسبت به جلب نظر طرف دیگر اقدام کند. تا زمانی که تراضی طرفین حاصل نشود، اقاله انجام نمی‌گیرد.
مورد مهم دیگر در زمینه قوانین مربوط به اقاله قرارداد، بحث وجود اهلیت است. اهلیت را می‌توان به معنای وجود شرایطی جسمانی و روحی مناسب دانست. وجود اهلیت چه در زمان عقد قرارداد و چه در زمان اجرای اقاله قرارداد یک امر ضروری به شمار می‌آید. این مورد به آن معنا است که هر دو طرف باید در زمان عقد یا اقاله قرارداد مد نظر عاقل و بالغ باشند و مشکل جسمانی و روحی خاصی در آنها دیده نشود. جهت رفع کلیه موارد مرتبط با این امر بهتر است از یک مشاور حقوقی کمک بگیرید. مجموعه حقوقی ملکی اداری با کادر مجرب آماده ارائه خدمات در این زمینه است و می‌تواند به بهترین شکل شما را راهنمایی کند.
آیا امکان اقاله تمامی قراردادها وجود دارد؟
همان طور که در بخش‌های قبلی مقاله اقاله قرارداد چیست، گفتیم، اقاله قرارداد دارای شرایط خاصی است، به همین دلیل، نمی‌توان انجام اقاله را برای تمامی قراردادهای حقوقی موجود امکان‌پذیر دانست. اگر دو شرط اهلیت و تراضی طرفین وجود داشته باشد، اقاله امکان‌پذیر است، اما در موارد خاصی حتی با وجود تراضی طرفین و بحث اهلیت، امکان انجام اقاله وجود ندارد.
به طور کلی می‌توان گفت که اگر انجام دادن اقاله موجب ایجاد آسیب‌های عمومی به مردم یا کشور شود، دادگاه از وقوع اقاله معامله به طور جدی جلوگیری می‌کند؛ زیرا در این شرایط، عدم انجام اقاله به نفع اکثریت مردم است. مهم‌ترین عقودی که مشمول این مورد می‌شوند، عبارت‌اند از:
- عقد وقف
- عقد نکاح یا همان ازدواج
در مورد ازدواج باید این نکته را مد نظر قرار داد که دادگاه می‌تواند به صورت جداگانه رأی به انجام اقاله قرارداد بدهد.
فسخ و اقاله در معنای ساده و تفاوت میان آنها
زمانی که افراد در چهارچوبی به نام قرارداد(که اصطلاحا در حقوق عقد نامیده می شود) قرار می گیرند، به انجام آثار ناشی از آن قرارداد ملزم می گردند. در مواردی افراد به واسطه هر دلیلی، اراده می نمایند که این آثار دیگر ادامه نیابد.
بطور مثال افراد به واسطه قرارداد بیع (خرید و فروش در معنای ساده آن ) ملک خاصی را می فروشند. یا ملک خاصی را مالک می شوند. به واسطه این قرارداد بیع ،بایع (فروشنده) ملزم به تسلیم ملک به خریدار خواهد شد. از جانب دیگر خریدار ملزم به تسلیم ثمن (وجهی که در مقابل خرید ملک به فروشنده می پردازد) به فروشنده می گردد.
طرفین اراده می نمایند که این آثار را زایل نمایند(از میان بردارند). بواسطه از میان رفتن اثر قرارداد، ملک به مالکیت فروشنده باز گردد و در مقابل ، مالکیت ثمن نیز بازگردد. لذا طرفین عقد برای زایل شدن یا از میان رفتن قرارداد ، از مکانیزم حقوقی اقاله و فسخ بهره می برند.
1-اقاله : در صورتی که طرفین عقد خواستار بازگشت این اثار حقوقی به قبل از انعقاد قرارداد باشند (همانند مثال فوق که مالکیت ملک به فروشنده و مالکیت ثمن به خریدار باز میگردد) از نهاد حقوقی اقاله استفاده می نمایند.
2-فسخ : در مواردی در خود قرارداد و یا به حکم قانون ،برای یکی از طرفین و یا ثالث (فردی به غیر از طرفین قرارداد)حق خیار ایجاد می شود.لذا یکی از طرفین قرارداد نیز با استفاده از این حق خیار می تواند قرارداد منعقد شده را زایل نماید.عقدی که برای یکی از طرفین یا ثالث حق خیار ایجاد شده است را عقد خیاری می گویند
خیار و انواع خیارات
ماده 188 قانون مدنی ، عقد خیاری آن است که برای طرفین یا یکی از آنها یا برای ثالثی اختیار فسخ باشد .
حق خیار در معنای ساده آن به اختیار از میان برداشتن یک جانبه قرارداد است که در دو صورت کلی برای افراد ایجاد خواهد شد.
الف: در خود قرارداد ذکر شده است که برای یکی از طرفین و یا ثالث اختیار فسخ معامله قرار داده شده است.
ب: در قانون برای یکی از طرفین و یا هر دو طرف قرارداد اختیار فسخ معامله قرار داده شده است .
خیارات در قانون مدنی در ماده 396 آن احصا شده اند:
ماده 396 – خیارات از قرار ذیل هستند :
1 – خیار مجلس 2 – خیار حیوان 3 – خیار شرط . 4 – خیار تاخیر ثمن . 5 -خیار رویت و تخلف وصف . 6 – خیارغبن . 7 – خیارعیب 8 – خیار تدلیس . 9 – خیار تبعض صفقه . 10-خیار تخلف شرط
تفاوت اقاله قرارداد و فسخ
1- فسخ بواسطه اراده یکی از طرفین عقد یا ثالث محقق می شود و چه بسا طرف دیگر عقد ، اصلاً به زایل شدن قرارداد راضی نباشد. صورتی که اقاله نیازمند اراده و رضایت هردو طرف عقد خواهد بود.
2- برای اعمال حق خیار در قراردادها، به خیار(اختیار فسخ معامله) نیازمندیم و بدون شرایط محقق شدن خیار، امکان فسخ قرارداد ممکن نخواهد بود. لیکن برای تحقق اقاله صرفا به رضایت طرفین عقد نیاز خواهد بود.
3- در عقد نکاح ، حق فسخ نکاح بواسطه شرایط خاصی برای زوج و زوجه ایجاد خواهد شد. لیکن اقاله در عقد نکاح قابل اعمال نخواهد بود. برای از میان برداشتن عقد نکاح از سلسله مقررات طلاق ،می بایست استفاده گردد.
4- در خصوص اقاله ، اقاله جزیی قرارداد بر اساس ماده 285 قانون مدنی امکان پذیر خواهد بود. اما حق فسخ به صورت کلی محقق می گردد و نسبت به کل موضوع قرارداد میبایست اعمال گردد.
مطلب مفید | تایید فسخ قرارداد بدلیل خیار تخلف شرط
