دادرسی فوری ، دستور موقت در قانون

دادرسی فوری ، دستور موقت در قانون

آشنایی با دادرسی فوری ، دستور موقت در قانون

وقتی درخواستی جهت تظلم خواهی در مرجع قضایی ثبت میشود ، پرونده ای برای درخواست دهنده تشکیل و از زمانی که مرجع مذکور وارد فرایند رسیدگی میشود تا مرحله صدور رای ، پرونده مذکور مراحل مختلف دادرسی را پشت سر میگذارد.

مطلب مفید | حداکثر مدت قرار بازداشت موقت

دادرسی میتواند شامل دادرسی معمولی و دادرسی فوری باشد.  آنچه در این مقاله میخواهیم به آن بپردازیم موضوع دادرسی فوری یا دستور موقت است. بدون هر گونه سخن اضافه وارد مفهوم دادرسی فوری میشویم تا در مورد آن شناخت بیشتری پیدا نماییم.

فوری بودن دادرسی به چه مفهومی است؟

روندی که در پی طرح یک دعوای حقوقی یا کیفری برای احقاق حقوق مالباختگان یا بزه دیدگان از طرف مرجع قضایی انجام میشود معمولاً  روندی طبیعی و در یک مسیر نسبتاً طولانی طی میشود. این مدت با توجه به حجم پرونده ممکن است از چند ماه و در مواردی تا چندین سال به درازا بکشد.

انواع دعاوی مالی ، ملکی ، خانواده در زمره دعاوی هستند که در یک روند طولانی مورد رسیدگی قرار میگیرند و در اصطلاح ، دادرسی معمولی را طی خواهند نمود.

اما گاه ممکن است حقوق افراد در معرض تضییع شدید قرار بگیرد . بگونه ای که اگر در فرصت محدود به آن توجه نشان داده نشود ، احتمال از بین رفتن مال ، اختفای دارایی متهم ، از بین رفتن ادله و مدارک جرم ، لطمه به اعتبار و حیثیت افراد و …. وجود دارد. در چنین مواردی ممکن است مرجع قضایی بنا به ضرورت و حسب درخواست خواهان یا شاکی ، وارد فرایند دادرسی  فوری با دستور موقت شود.

قانون در مورد دادرسی فوری یا دستور موقت چه می گوید؟

ماده 310 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد دادرسی فوری ، بر صدور دستور موقت در مواردی تصریح دارد که اولاً بدرخواست ذینفع باشد و در ثانی ، تعیین تکلیف در آن مورد ، ضروری باشد. به عبارت دیگر تاخیر در انجام آن موجب ضررهای جبران ناپذیر شود.

مطلب مفید | شرایط قرار بازداشت موقت

موارد دادرسی فوری یا دستور موقت مستند به ‌ماده ۳۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی  دستور موقت ممکن است دایر بر «توقیف مال» یا «انجام عمل» و یا «منع از امری» باشد.

شفاهی و کتبی بودن دستور موقت

‌ماده ۳۱۳ همین قانون در مورد کتبی یا شفاهی بودن دستور موقت مقرر میدارد: «درخواست دستور موقت ممکن است کتبی یا شفاهی باشد. درخواست شفاهی در صورتمجلس قید و به امضای درخواست‌کننده‌ می‌رسد».

زمان درخواست دادرسی فوری

درخواست دادرسی فوری ممکن است در سه زمان مختلف ارائه شود :

• قبل از طرح دعوای اصلی
• همزمان با طرح دعوای اصلی
• زمانی که، دعوای اصلی در جریان رسیدگی قرار دارد.

مهلت ارائه دادخواست پس از صدور دستور موقت

‌پس از صدور دستور موقت در صورتی‌ که از قبل اقامه دعوا نشده باشد، درخواست‌کننده باید حداکثر ظرف بیست روز از تاریخ صدور‌دستور، به منظور اثبات دعوای خود به دادگاه صالح مراجعه و دادخواست خود را تقدیم و گواهی آن را به دادگاهی که دستور موقت صادر کرده تسلیم‌ نماید. در غیر این ‌صورت دادگاه صادرکننده دستور موقت به درخواست طرف ، از آن رفع اثر خواهد کرد(ماده 318 ق. آ. م).

اخذ تامین مناسب در قبال صدور دستور موقت

دادگاه مکلف است برای جبران خسارت احتمالی که از دستور موقت حاصل می‌شود از خواهان تأمین مناسبی اخذ نماید. در این‌ صورت‌ صدور دستور موقت منوط به سپردن تأمین می‌باشد(ماده 319 ق. آ. م).

قابلیت اجرای دادرسی فوری ، دستور موقت

دستور موقت پس از ابلاغ قابل اجرا است. و نظر به‌ فوریت کار ، دادگاه می‌تواند مقرر دارد که قبل از ابلاغ اجرا شود(ماده 320 ق. آ. م) .

رفع اثر از دستور موقت یا لغو آن

در صورتی که طرف دعوا ، تأمینی بدهد که متناسب با موضوع دستور موقت باشد ، دادگاه در صورت مصلحت از دستور موقت رفع اثر‌ خواهد نمود(ماده 321 ق.آ.م). هر گاه جهتی که موجب دستور موقت شده است مرتفع شود، دادگاه صادر کننده دستور موقت آن را لغو می‌نماید و اگر اصل دعوا در‌ دادگاه مطرح باشد ، دادگاه رسیدگی ‌کننده ، دستور را لغو خواهد نمود(ماده 322 ق.آ. م) .

محکومیت متقاضی دستور موقت

در صورتی که اقامه دعوا نشود و یا در صورت اقامه دعوا ، ادعای خواهان رد شود ، متقاضی دستور موقت به جبران ‌خساراتی که طرف دعوا در اجرای دستور متحمل شده است محکوم خواهد شد(ماده 323 ق.آ.م).

فرصت طرح دعوا

در خصوص تأمین اخذ شده از متقاضی دستور موقت یا رفع اثر از آن ، چنانچه ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رأی نهایی، برای مطالبه‌ خسارت طرح دعوا نشود، به دستور دادگاه ، از مال مورد تأمین رفع توقیف خواهد شد(ماده 324 ق.آ.م).

شیوه پذیرش درخواست دادرسی فوری یا دستور موقت

مطابق با ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تقدیم دادخواست جهت شروع رسیدگی دادگاه ضروری است اما طبق ماده ۳۱۳ این قانون، امکان طرح دادرسی فوری به صورت شفاهی نیز وجود دارد. دادگاه موظف است درخواست شفاهی را در جلسه دادگاه قید و به امضاء فرد درخواست‌کننده برساند و به آن ترتیب اثر دهد. بعد از تقدیم درخواست دستور موقت توسط طرف ذینفع، دادگاه زمان و تاریخ مناسبی برای رسیدگی به این درخواست تعیین می‌کند و طرفین را به دادگاه دعوت می‌کند.

اگر فوریت ضروری باشد، دادگاه می‌تواند بدون تعیین وقت قبلی و دعوت از طرفین، به تنهایی به موضوع پرداخته و دستور دادرسی فوری را صادر کند. تشخیص فوریت یا عدم فوریت موضوع، به عهده همان دادگاهی است که به پرونده شخص رسیدگی می‌کند. در این شرایط، درخواست‌کننده مهلت بیست روزه دارد تا دعوا را در دادگاه مطرح کند و درخواست خود را به دادگاه صادر کننده دستور موقت ارائه دهد. در غیر اینصورت، پس از انقضای مهلت ۲۰ روزه، تأثیر این دستور منقضی می‌شود.

مطلب مفید | اعتبار معامله شفاهی

ویژگی‌های دادرسی فوری

• اصل دعوا باید مطرح یا قابل طرح باشد.
• درخواست دستور موقت، متفاوت از درخواست دعوا می‌باشد.
• دادرسی فوری اقدامی موقتی است.
• صدور این دستور نیازمند احراز فوریت و اخذ تأمین است.
• دستور موقت با صدور رأی بدوی مرتفع نمی‌شود.
• اجرای این دستور نیاز به تأیید رئیس حوزه قضایی دارد.

این دستور همچنین تحت شرایط زیر لغو می‌گردد:

• اگر خواهان محکوم به بی‌حقی شود.
• اگر درخواست دادرسی فوری قبل از اقامه دعوای اصلی و در مدت تعیین شده بیست روزه از صدور دستور، اقامه دعوا نشود.
• اگر خوانده دعوا تأمین مناسبی ارائه کند، دادگاه ممکن است تصمیم بگیرد که اثر این دستور را برطرف کند.

اعتراض به دستور موقت

اعتراض نسبت به قبول یا رد دادرسی فوری، صرفاً از طریق اعتراض به اصل رای و همراه با درخواست ممکن است. همچنین، اعتراض جداگانه به قبول یا رد درخواست موقت مقدور نیست.

مطلب مفید | گرفتن حکم تخلیه سریع

برخی نکات حقوقی مرتبط با درخواست دستور موقت

– به استناد ‌ماده ۳۲۵ ، قبول یا رد درخواست دستور موقت مستقلاً قابل اعتراض و تجدیدنظر و فرجام نیست. لکن متقاضی می‌تواند ضمن تقاضای‌تجدیدنظر به‌اصل رأی نسبت به آن نیز اعتراض و درخواست رسیدگی نماید. ولی در هرحال رد یا قبول درخواست دستور موقت قابل رسیدگی فرجامی‌ نیست.

– اجرای دستور موقت مستلزم تأیید رئیس حوزه قضایی می‌باشد.

– درخواست صدور دستور موقت مستلزم پرداخت هزینه دادرسی معادل دعاوی
غیرمالی است.

– اگر اصل دعوا در دادگاهی مطرح شده و فرآیند رسیدگی به آن آغاز شده باشد، همان دادگاه می‌تواند درخواست صدور دستور موقت را بپذیرد.

– چنانچه اصل دعوا هنوز در دادگاه مطرح نشده ولی، فرد ذینفع به دلیل جلوگیری از وارد آمدن خسارت، نیاز به دادرسی فوری دارد، دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، می‌تواند دستور موقت را صادر کند.

– اگر موضوع فوری بودن دادرسی در دادگاه دیگری مطرح است، دادگاه محل طرح موضوع می‌تواند قرار دستور موقت را صادر کند، حتی اگر صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را نداشته باشد.

مطلب مفید | سریعترین راه گرفتن حکم تخلیه