نفقه فرزند و مطالبه آن

نفقه فرزند و مطالبه آن ، قانون نفقه دختر و پسر ، شکایت نفقه ، مبلغ نفقه

عدم پرداخت نفقه

باید دانست عدم پرداخت نفقه و طرح شکایت نفقه صرفاً محدود به همسران نمی شود. از آنجا که در مواردی موضوع کشمکش میان زوجین، موضوع عدم پرداخت نفقه است. لذا اکثراً بدنبال مطالبه نفقه و یا شکایت نفقه هستند. وقتی کار به دادگاه می کشد زوجین هر یک با خود فکر می کنند در دادگاه نفقه چه بگوییم و یا اینکه می خواهند بدانند نفقه و شرایط دریافت آن چگونه است.

نفقه دختر

نفقه فرزند نیز یکی از موضوعات مربوط به عدم پرداخت نفقه است. در این مورد شما در گام اول ممکن است بخواهید بدانید قانون نفقه کجاست و شکایت نفقه چگونه است. و باید به کدام قانون مراجعه نمود. اینکه بدانیم قانون نفقه کجاست و به کدام قانون باید مراجعه نمود، می تواند بسیار مهم باشد. در این خصوص بیشتر مادران نگران نفقه دختر هستند. زیرا احتمال شرایط کار برای دختران تا سالها ممکن است مقدور نباشد. لذا آنان در مواردی که پدر نفقه پرداخت نمی کند دغدغه و نگرانی جدی برای مطالبه آن دارند.

قانون نفقه

ماده 1199 قانون مدنی چنین مقرر می دارد:

نفقه اولاد بر عهده پدر است. پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق، به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب. در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها، نفقه بر عهده مادر است. هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب، به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب النفقه است. و اگر چند نفر از اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند، نفقه را باید به حصه مساوی تادیه کنند.

بنابراین با توجه به اطلاق این ماده ممکن است طفل دارای پدر  و مادر و جد پدری باشد. اما پدر قدرت پرداخت نفقه طفل را نداشته باشد. در این صورت، نفقه طفل بر عهده جد پدری است. در صورتی که او نیز تمکن مالی نداشته باشد، نفقه بر عهده مادر است.

وقتی ماده 12 آیین نامه اجرایی قانون حمایت خانواده را بررسی کنیم ملاحظه می شود که این ماده چنین مقرر می دارد: ” …… نفقه و هزینه حضانت در درجه اول از درامد پدر به تنهایی و در درجه دوم از درامد مادر به تنهایی دشوار باشد از درامد هر دو تامین خواهد گردید.”

تفاوت ماده 1199 قانون مدنی و ماده 12 آیین نامه قانون حمایت خانواده:

1-در ماده 1199 قانون مدنی نفقه اولاد به ترتیب بر عهده جد پدری و مادر است. در حالی که به موجب مقررات ماده 12 آیین نامه، نفقه و هزینه حضانت فرزند در درجه اول به تنهایی به عهده پدر است. و در درجه دوم به تنهایی به عهده مادر است. در درجه سوم از درامد هر دو تامین خواهد شد.

2- در ماده 1199 قانون مدنی در صورت عدم استطاعت پدر نفقه بر عهده جد پدری است. در حالی که به موجب ماده 12 آیین نامه قانون حمایت خانواده، در صورت عدم استطاعت پدر، به تنهایی بر عهده مادر است.

مطابق ماده 6 قانون حمایت خانواده مصوب سال 91 در صورت عدم صلاحیت والدین، شخص ثالثی که به حکم ضرورت حضانت فرزند بر عهده وی می باشد، به لحاظ حضانت از طفل حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه را دارد. و مادام که حضانت را بر عهده دارد، حق مطالبه نفقه را برای کودک خواهد داشت.

شکایت نفقه فرزند

از آنجا که پرداخت نفقه فرزند، تکلیف قانونی است. لذا اگر در وهله اول پدر و در وهله دوم مادر یا جد پدری از پرداخت نفقه خودداری نمایند. می توان شکایت نفقه را مطرح نمود. از آنجا که غالباً بحث عدم پرداخت نفقه مربوط به پدران می شود، لذا مادران و یا فرزندانی که نفقه آنان از سوی پدر پرداخت نمی شود می توانند به دادگاه خانواده مراجعه و طرح شکایت نمایند.

مجازات نفقه فرزند

الف) ماده 1172 قانون مدنی و ضمانت اجرای آن

در مواردی که شکایت نفقه مطرح می شود. موضوع نفقه فرزند اهمیت فوق العاده ای پیدا می کند. اما همیشه موضوع به راحتی دنبال نمی شود. و سختی هایی در این کار وجود دارد. برابر ماده 1172 قانون مدنی ، هیچ یک از پدر و مادر حق ندارند در مدتی که نگهداری طفل بر عهده آنان است از حضانت از فرزند خودداری نماید. در صورت تخلف یکی از آنها از این امر، دادگاه باید به تقاضای دیگری یا قیم و یا یکی از اقربا یا دادستان هر یک از والدین را که حضانت طفل بر عهده اوست، ملزم به نگاهداری کودک بنماید. چنانچه الزام به این امر ممکن یا موثر نباشد حضانت فرزند به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین می گردد.

حال اگر پدر یا مادر هیچ گونه امکانات مادی برای نگهداری طفل نداشته باشد چه کسی هزینه مورد نظر طفل را تامین خواهد کرد؟ متاسفانه ماده 1172 قانون مدنی راه حلی در این مورد ارائه نداده است و مقررات موجود جوابگو نیست.

ب) ماده 13 قانون حمایت خانواده و ضمانت اجرای آن

در موضوع شکایت نفقه و یا در هنگام جدایی والدین و در کلیه مواردی که گواهی عدم امکان سازش صادر می شود دادگاه تصمیم لازم را اتخاذ می کند. چنانچه طفل نزد مادر یا شخص دیگری نگهداری شود ترتیب حضانت و مبلغ و میزان نفقه را نیز مشخص می نماید. و نیز به موجب ماده 13 این قانون در مواردی که بنا به اعلام یکی از والدین یا اقربای طفل یا دادستان یا اشخاص دیگر، دادگاه تشخیص بدهد که تغییر در وضع حضانت طفل الزامی است. یا به طریق اطمینان بخشی ترتیب حضانت طفل داده نشده باشد. دادگاه مکلف است به موضوع رسیدگی و نگهداری طفل را به هر کس صلاح بداند محول نماید. در چنین صورتی هزینه حضانت  یا نفقه فرزند به عهده کسی خواهد بود که به موجب تصمیم دادگاه مکلف به پرداخت آن گردیده است.

به طور کلی نفقه فرزند پسر تا 18 سال و نفقه دختر تا زمانی که دختر ازدواج نکرده باشد به عهده پدر است. چنانچه فرزند پسر بعد از سن 18 سالگی تحصیلات عالیه را ادامه دهد مخارج و هزینه تحصیلی همچنان با پدر است.

دادگاه نفقه فرزند

در مورد نفقه و با توجه به نوع و موضوع ، دادگاه می تواند متقفاوت باشد. به عنوان مثال برای پیگیری نفقه فرزند، باید از طریق دادگاه خانواده اقدام نمود. در مواردی رسیدگی به موضوع از طریق مراجعه به شورای حل اختلاف انجام میگیرد. در مواردی نیز امکان طرح شکایت در دادگاه کیفری وجود دارد.

مجازات حبس برای عدم پرداخت نفقه فرزند

اگر پدر نفقه فرزند را پرداخت نکند و توان پرداخت هم داشته باشد، تا 6 ماه حبس حداکثر برای وی در نظر گرفته می شود. به عبارتی پدری که می تواند از عهده نفقه فرزند خود برآید ولی نفقه را پرداخت نمی کند مجازات در انتظار او خواهد بود. حتی مادر یا فرزند می توانند از او شکایت نفقه نموده و حکم جلب وی را از دادگاه اخذ نمایند.

توضیح اینکه:

به موجب ماده 642 قانون مجازات اسلامی، ترک انفاق با داشتن استطاعت پرداخت، جرم محسوب می گردد. مجازات آن سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس تعیین گردیده است. این میزان حبس با توجه به مقررات جاری غیر قطعی و قابل تجدید نظر می باشد. در این قبیل موارد، عدم استطاعت که امر عدمی است قابل اثبات نمی باشد. و بایستی استطاعت متهم ثابت گردد. به موجب ماده 1206 قانون مدنی اقارب فقط نسبت به آینده می توانند مطالبه نفقه نمایند و نفقه گذشته را نمی توانند مطالبه کنند.

با تصویب لایحه قانون حمایت خانواده و تصویب ماده 53 این قانون، مجازات ترک انفاق حبس تعزیری درجه شش و تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی و در صورت گذشت شاکی خصوصی از طرح شکایت، در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات متوقف می گردد .

به موجب تبصره این ماده، امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون، مجاز به عدم تمکین است مثلا در مواردی که زن به لحاظ بارداری یا بیماری یا انجام واجبات شرعی یا عدم تهیه مسکن، قادر به تمکین نمی باشد. در این موارد مقررات کیفری در مورد زوج جاری است. و نیز در صورت امتناع از پرداخت نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی ترک انفاق، در دادگاه کیفری صورت می گیرد.

مبلغ و میزان نفقه

بطور کلی نمی توان مبلغ و میزان نفقه را بطور دقیق تعیین نمود. این موضوع بستگی به وضعیت خانوادگی و میزان درآمد پدر یا مادر دارد. این موارد را کارشناس با بررسی کلیه جوانب موضوع انجام می دهد. لذا مبلغ نفقه و میزان آن برای افراد مختلف متفاوت خواهد بود.