انفساخ قرارداد و شرط فاسخ

انفساخ قرارداد و شرط فاسخ

انفساخ قرارداد و وجود شرط فاسخ برای انحلال

خوب است بدانید انفساخ در فقه و حقوق، به معنای بی اثر شدن یک عمل حقوقی خارج از ارادۀ ایجاد کنندگان آن است. وقتی عقد یا قراردادی میان دو شخص برقرار یا منعقد میشود، ممکن است برخی اسباب، موجبات برهم خوردن یا انفساخ آن را فراهم آورد.

مطلب مفید | دادخواست تایید فسخ قرارداد

انفساخ قرارداد، با بطلان قرارداد تفاوت دارد. زیرا قرارداد وقتی باطل میشود که بطور صحیح منعقد نشده باشد. در نتیجه قرارداد، از درجه ‌اعتبار ساقط میگردد. اما در انفساخ، ابتدا قراردادی بطور صحیح منعقد میشود سپس سببی موجب انفساخ آن میگردد.

انفساخ قرارداد به چه معناست؟

انفساخ قرارداد یکی از راه های بر هم خوردن یک قرارداد است. منظور از انفساخ این است که در صورت تحقق برخی شرایط که در قانون مدنی برای قراردادها ذکر شده است، قرارداد منعقده به صورت خود به خود از بین می رود. و حقوق و تعهدات طرفین هم ملغی خواهد شد.

علاوه بر انفساخ، اسباب دیگری موجب انحلال قرارداد می‌گردند. این اسباب عبارتند از:  فسخ و تفاسخ.

در مواردی، انفساخ قرارداد ممکن است با موارد مشابهی که باعث از بین رفتن قرارداد می شوند مانند فسخ، اقاله یا بطلان اشتباه گرفته شود در صورتی که تفاوت هایی با هر یک از آن ها دارد.

به عنوان مثال، در فسخ قرارداد، اراده‌ یکی از طرفین موجب از بین رفتن قرارداد میشود. در حالیکه در تفاسخ(اقاله)، توافق طرفین موجب از بین رفتن قرارداد میشود.

انواع انفساخ به سبب آن

انفساخ قرارداد با توجه به سبب آن بر دو نوع است. انفساخ ناشی از تراضی(توافق طرفین قرارداد) ، انفساخ ناشی از قانون(قهری).

الف) انفساخ ناشی از تراضی

هر گاه انفساخ، از «توافق میان طرفین» قرارداد ناشی شود، در صورت حصول شرط مقرر میان طرفین، عقد خود بخود از بین میرود. مانند اینکه طرفین شرط کنند اگر تا روز معین وجه قرارداد بطور کامل پرداخت نشود قرارداد از بین میرود.

مطلب مفید | وکیل اعلام بطلان معامله

به شرطی که موجب انفساخ میشود، «شرط فاسخ» گفته میشود. شرط فاسخ هم در عقود لازم و هم در عقود جایز کاربرد دارد. عقد لازم، عقدی است که هیچیک از طرفین معامله، حق فسخ آن را نداشته باشد.

البته باید توجه داشت که همه عقود با اراده‌ طرفین قابل‌ انحلال نیست. لذا در این عقود، با شرط فاسخ نیز نمی‌توان عقد را منحل نمود. مانند عقد نکاح که تنها از طریق طلاق قابل انحلال است و شرط انفساخ قرارداد در این عقد بی‌اثر است.

ب) انفساخ ناشی از قانون(قهری)

انفساخ ناشی از حکم قانون در سه مورد روی می‌دهد.

1) از بین رفتن مال مورد انتقال

2) مرگ و حجر یکی از طرفین در عقد جایز

3) لعان و کفر

تفاوت انفساخ قرارداد با فسخ و اقاله

انفساخ یک قرارداد با فسخ قرارداد متفاوت است. انفساخ همان طور که در بالا اشاره شد، به از بین رفتن خود به خود قرارداد به موجب تحقق برخی شرایط قانونی یا قراردادی گفته می شود.

اما فسخ قرارداد به صورت خود به خود انجام نمی شود. در فسخ قرارداد باید کسی که دارای حق فسخ نسبت به یک قرارداد مشخص است این حق فسخ را اعمال کرده و قرارداد را فسخ کند. بنابراین در فسخ قرارداد اراده فرد دخیل است اما در انفساخ قرارداد حتی اگر طرفین اتمام قرارداد را نخواهند باز هم قرارداد به موجب تحقق برخی شرایط منفسخ می شود.

تفاوت انفساخ با اقاله هم در همین است. با این تفاوت که اقاله یا تفاسخ به اراده همزمان هر دو طرف به فسخ قرارداد گفته می شود. در حالی که فسخ فقط به اراده یک طرف قرارداد گفته می شود.

تفاوت انفساخ قرارداد با بطلان

وقتی قرارداد وارد مقوله بطلان میشود که شرایط لازم برای صحت قرارداد(اهلیت طرفین، معین بودن موضوع قرارداد، جهت مشروع و… ) وجود نداشته باشد.

بنابراین چنانچه هر یک از شرایط صحت قرارداد در زمان انعقاد آن موجود نباشد، قرارداد باطل می شود. هیچگونه اثر حقوقی برای طرفین به دنبال ندارد.

تفاوت انفساخ با بطلان در این است که در انفساخ، اثر حقوقی قرارداد نسبت به آِینده از بین می رود. اما در بطلان ، از بین رفتن قرارداد نسبت به گذشته هم تسری پیدا می کند. لذا شرایطی بوجود می آورد که گویی هیچ قراردادی از ابتدا منعقد نشده است.

مطلب مفید | بیع شرط و انتقال مالکیت

اینکه یک قرارداد را با انفساخ ارزیابی کنیم یا بطلان همیشه به سادگی میسر نیست. گاه باید از وجود خبره و یا وکیل دادگستری استفاده کنیم. مشاوره با وکیل میتواند به ما کمک کند تا در قراردادها به سمت انفساخ و یا بطلان قرارداد کشیده نشویم و خسارت را تجربه ننماییم.

موارد انفساخ قرارداد چیست؟

انفساخ قرارداد اگر به موجب قانون باشد انفساخ قهری نام دارد. اما چنانچه قرارداد، بر اساس توافق ابتدایی طرفین در هنگام انعقاد قرارداد باشد، انفساخ قراردادی است. در قانون مدنی موارد زیادی وجود دارد که حکم انفساخ قرارداد برای شرایط معینی پیش بینی شده است. برای مثال در صورت تلف مبیع قبل از قبض توسط مشتری، قانون مدنی حکم به انفساخ قرارداد می دهد. یعنی قرارداد خود به خود و بدون آن که رضایت یا عدم رضایت طرفین در وضعیت قرارداد نقش داشته باشد از بین می رود. اما در انفساخ قراردادی، با تحقق شرط فاسخ قرارداد منفسخ می شود که در ادامه توضیح داده می شود.

شرط فاسخ در انفساخ قراردادی

گنجانیدن برخی شروط در قراردادها میتواند منجر به انفساخ قرارداد شود. به این شرط، شرط فاسخ گفته میشود. یعنی شرطی که میتواند خودبخود قرارداد را از بین ببرد.

شرط فاسخ شرطی مورد توافق طرفین است که به محض تحقق و بدون دخالت اراده طرفین، باعث انفساخ آن قرارداد میگردد.

انفساخ چه از نوع «قراردادی» باشد و چه «قهری یا قانونی»، از جهت اثری که به جا می گذارند یعنی خاتمه بخشیدن به قرارداد تفاوتی ندارد. تنها تفاوت آنها منشا انفساخ در قرارداد است.

مطلب مفید | فروش مال غیر با قولنامه

شرط فاسخ در بسیاری از موارد ممکن است مخالف با اراده و رضایت طرفین در هنگام انفساخ قرارداد باشد. به همین دلیل بسیاری از وکلای ملکی و مشاوران حقوقی در این زمینه، درج آن را در قرارداد توصیه نمی کنند.

وکیل قرارداد معمولاً ایجاد حق فسخ را که مبتنی بر اراده طرفین است به «شرط فاسخ» در قرارداد ترجیح می دهند. به همین دلیل بهتر است پیش از درج هر شرطی در قرارداد خود با یک وکیل پایه یک و متخصص در امور قراردادها مشورت کنید. وکیل میتواند از این لحاظ بهترین گزینه ممکن را با توجه به شرایط و نیازهای شما در اختیارتان قرار دهد.

اختلاف نظر در قرارداد و رای دادگاه

هر گاه طرفین یک قرارداد، با وجود شرط فاسخ، در مورد تحقق انفساخ و یا تاریخ آن، اختلاف نظر داشته باشند، باید به دادگاه حقوقی مراجعه و دعوای تایید یا تنفیذ انفساخ را مطرح نمایند.

دادگاه با مطالعه دادخواست و بررسی محتوای قرارداد، وقوع انفساخ یا عدم وقوع آن را اعلام می کند. اگر دادگاه انفساخ آن قرارداد را مورد تایید قرار دهد تاریخ انفساخ از زمان تحقق شرایط قانونی یا قراردادی انفساخ است و نه تاریخ صدور رای دادگاه.

زیرا رای دادگاه در ارتباط با تنفیذ انفساخ، فسخ یا بطلان قرارداد یک رای با ماهیت اعلامی است. که وضعیت حقوقی موجود در گذشته را تایید می کند و وضعیت حقوقی جدیدی به وجود نمی آورد.

برای تنظیم و نگارش دادخواست تنفیذ انفساخ قرارداد بهتر است حتما از یک وکیل ملکی متخصص در زمینه امور قراردادها استفاده کنید. وکیل میتواند با تنظیم یک دادخواست مستدل و مستند به قوانین و مقررات موجود در این زمینه، رای مناسب را برای شما اخذ کند.

مطلب مفید | دعوای انحلال شرکت سهامی و …