اعتبار وصیت نامه رسمی و عادی
آشنایی با وصیت نامه رسمی و عادی
موضوع انحصار وراثت و وصیت نامه گاهی با اختلافات و تعارضات درون خانواده ها مواجه میشود. در این موارد تقسیم ترکه و ارث به یک مجادله و چالش تبدیل شده و در مواردی برای تقسیم ارث و ترکه بین وراث باید از ابزار قانون و دادگاه بهره برد. یعنی تقسیم ارث توسط دادگاه انجام پذیرد.
در این مقاله قصد داریم در مورد اعتبار وصیت نامه رسمی و عادی صحبت نماییم. منظور از وصیت نامه رسمی ، وصیت نامه ای است که در دفتر اسناد رسمی تنظیم میشود. این نوع وصیت نامه همچون سایر اسناد رسمی ، از قدرت اثباتی بالایی برخوردار است.
وصیت نامه عادی یا خودنوشت ، وصیت نامه‌ای است که توسط شخص باسواد تنظیم شده باشد. ماده 278 قانون امور حسبی مقرر میدارد : وصيت‌نامه خودنوشت در صورتي معتبر است كه تمام آن به خط موصي نوشته شده و داراي تاريخ روز و ماه و سال به خط موصي بوده و به امضاء او رسيده باشد.
مطلب مفید | وصیت نامه عهدی و عادی
پس از فوت شخص، در صورتی که وصیت نامه ای از متوفی موجود باشد آثار حقوقی آن در تقسیم اموال وی ظاهر می شود. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که وصیت نامه به صورت رسمی تهیه شده باشد.
اعتبار وصیت نامه عادی
وصیت نامه عادی یا غیر محضری فقط در صورتیکه به دستخط موصی (متوفی) و در زمان حیاتش نوشته شود و دارای تاریخ روز و ماه و سال باشد دارای اعتبار قانونی است. اگر شرایط شکلی تنظیم وصیت نامه رعایت نشود، وصیت نامه اعتبار ندارد مگر آنکه سایر ورثه به صحت آن گواهی دهند.
نکته : هر گاه ورثه متن وصیت نامه و یا امضای مورث (متوفی) را در زمان حیاتش، مورد تردید و خدشه قرار دهند ، در صورت ثبت شکایت ، دادگاه پس از ارجاع به کارشناس و شهادت شهود ، اقدام به صدور رای خواهد نمود.
اعتبار وصیت نامه رسمی
وصیت نامه رسمی بدلیل حضور وصیت کننده در دفترخانه اسناد رسمی و تنظیم توسط دفترخانه اعتبار زیادی دارد. فقط ورثه می توانند ادعا کنند وصیت نامه جعلی است . در این مورد دادگاه با ارجاع به کارشناس ، اقدام به صدور رای خواهد نمود.
اعتبار وصیت نامه سری
نوع دیگری از وصیت نامه نیز وجود دارد که به نام وصیت نامه سری شناخته میشود. این نوع ، وصیت نامه حتماً توسط موصی باسواد (به دستخط خودش یا شخص دیگری) و در خفا و پنهان تنظیم گردد . وصیت نامه سری در صندوق امانت اداره ثبت محل اقامت وصیت کننده، به ودیعه گذارده میشود. وصیت کننده هر وقت بخواهد میتواند وصیتنامه سری را عودت نماید. این نوع وصیت نامه ، از اعتبار قانونی لازم برخوردار است.
اعتبار وصیت نامه بدون شاهد
در مورد این سوال که آیا وصیت نامه عادی و دستی بدون شاهد اعتبار دارد یا نه؟ باید گفت اگر وصیت نامه بصورت عادی باشد ولی با دستخط موصی نوشته نشده باشد و دارای تاریخ روز و ماه و سال نباشد تحت هیچ عنوان اعتبار قانونی ندارد مگر آنکه سایر ورثه صحت آن را تایید کنند.
در مواردی ، ممکن است وصیت نامه عادی دارای شرایط قانونی باشد یعنی به دستخط موصی بوده و دارای تاریخ روز و ماه و سال باشد اما سایر ورثه آن را مورد تردید و خدشه قرار دهند. در اینکونه موارد دادگاه جهت احراز صحت و اصالت وصیت نامه، آن را ابتدا به کارشناس ارجاع میدهد و سپس شهادت شهود را استماع می نماید.
رجوع از وصیت
وصیت کننده تا زمانی که زنده است می تواند از وصیت خود برگردد.
وصیت نامه یک سوم مال
طبق قانون ، وصیت کننده فقط می تواند تا یک سوم از کل اموالش را به نفع دیگران وصیت کند. وصیت نامه از این جهت فقط تا یک سوم اعتبار دارد که سایر ورثه نمیتوانند در مورد آن مخالفت کنند. اما بیش از یک سوم را ورثه میتوانند مخالفت نمایند. بنابراین اگر موصی وصیت کند همه اموالش به یک نفر از ورثه مثلاً همسرش برسد و سایر وراث با آن مخالفتی نداشته باشند این وصیت نامه فاقد اشکال خواهد بود.
دادخواست تنفیذ وصیت نامه
تنفیذ وصیت نامه در مواردی صورت میگیرد که وصیت نامه به صورت عادی باشد و سایر ورثه آن را قبول نداشته باشند. در این موارد ، دادخواست حقوقی مبنی بر تنفید وصیت نامه عادی به دادگاه تقدیم میشود.
اعتراض به وصیت نامه
اگر اعتبار وصیت نامه رسمی و عادی مخدوش بنظر برسد میتوان اقدام اعتراضی و حقوقی انجام داد. باید دانست در برخی موارد وصیت نامه مورد اعتراض واقع میشود. در یک جمع بندی میتوان در موارد ذیل به وصیت نامه اعتراض کرد :
- بیشتر از یک سوم اموال موصی به نفع افراد وصیت شده باشد ، مگر سایر ورثه رضایت دهند.
- میزان سهم پسر و دختر در وصیت نامه برابر باشد، مگر سایر ورثه رضایت دهند .
- برخی از ورثه از ارث محروم شده باشند.
- دستخط موصی در وصیت نامه نباشد، مگر آنکه ورثه مخالف آن نباشند.
- وصیت نامه دارای تاریخ روز و ماه و سال نباشد، مگر آنکه سایر ورثه به صحت آن گواهی دهند.
- وصیت نامه رسمی جعلی باشد.
- تغییراتی بعد از امضای وصیت نامه صورت گیرد اما مجدداً امضاء نشده باشد.
تعارض تاریخ وصیت نامه رسمی و عادی
در مورد اعتبار وصیت نامه رسمی و عادی یک نکته مهم دیگر وجود دارد. بدین معنا که در هنگام وجود دو نوع وصیت نامه با دو نوع تاریخ ، هر وصیت نامه ای که تاریخ آن بعد از وصیت نامه دیگر باشد مورد قبول است. اگر تاریخ وصیت نامه رسمی مقدم بر تاریخ وصیت نامه عادی یا خودنوشت باشد آخرین اراده موصی مورد قبول است و نشان میدهد وی از وصیت نامه رسمی رجوع کرده است.
رجحان و برتری وصیـت نامه ها
با وجود آنکه همواره در مورد اعتبار وصیت نامه رسمی و عادی گفته میشود سند رسمی در قیاس با سند عادی برتر است. با این حال ، بدین معنا نیست که ارائه وصیت نامه رسمی باعث بطلان وصیت نامه عادی میشود. به عبارت دیگر کسی که وصیت نامه رسمی به نفع او شده است ، نمیتواند ابتدا در محاکم قضایی دعوایی به خواسته اعلام بی‌اعتباری و بلااثر بودن وصیت نامه خودنوشت به دلیل عدم قابلیت تعارض سند عادی با سند رسمی به طرفیت دارنده وصیت نامه خودنوشت و سایر ورثه در مراجع قضایی طرح نماید.
بلکه اگر تاریخ وصیت نامه خودنوشت یــا وصیت نامه سری که از مصادیق وصیت نامه عادی هستند مؤخر باشند. حق دارنده وصیت نامه عادی است که ضمن درخواست تنفیذ وصیت نامه عادی، برای اعلام بطلان و بی‌اعتباری وصیت نامه رسمی به دلیل رجوع موصی (انشاءکننده) از وصیت نامه رسمی، به طرفیت ورثه و دارنده وصیت نامه رسمی اقامه دعوا نماید.
محتوای یکسان وصیت نامه ها و تعارض ناشی از آن
در صورتی بحث تعارض بین وصیت نامه‌ها بوجود می‌آید که وحدت موضوع داشته باشند. بدین توضیح که اگر موضوع وصیت نامه رسمی امری متفاوت با موضوع وصیت نامه عادی باشد. و زائد بر ثلث نیز نباشد هیچگونه تعارضی در عمل بین دو وصیت وجود ندارد. و هر دوی آنها اجرا میشود در غیراینصورت یعنی زمانی که وحدت موضوع بین وصیت نامه‌ها وجود داشته باشد. مبحث تعارض بین وصیت نامه‌ها بوجود می‌آید.
آیا تنفیذ حکم وصیت نامه، احتیاج به صدور اجرائیه دارد؟
نظر به اینکه تنفیذ وصیت نامه خودنوشت توسط دادگاه از امورحسبی است . امورحسبی نیز فاقد جنبه ترافعی است . از طرفی تنفیذ وصیت نامه مذکور از سوی دادگاه صرفاً جنبه اعلامی دارد. لذا احتیاجی به صادرکردن اجرائیه ندارد.
آیا مهر یا اثرانگشت در وصیت میتواند جایگزین امضاء شود؟
باید متوجه بود که مهر یا اثرانگشت موصی، جانشین و قائم‌مقام امضای او نمی‌شود. موصی باید با خط خود اعلام دارد که آنچه نوشته شده است. محصول آخرین اراده اوست. بنابراین اگر در وصیت نامه صرفاً مهر وجود داشت. و فاقد امضای موصی باشد آن وصیت نامه فاقد اثر حقوقی می‌باشد.
نمونه وصیت نامه دستی
وصیت نامه شرعی و قانونی
اینجانب ……………………. فرزند …………………………. متولد : ………………………….. به شماره شناسنامه : …………………. در تاریخ ………………………………….. با اعتراف به یگانگی پروردگار و رسالت خاتم پیامبران و امامت دوازده معصوم ،در کمال صحت ، سلامت و اختیار به موارد ذیل و صیت می کنم ، وصیت نامه های دیگر، قبل از این تاریخ از درجه اعتبار ساقط می باشد .
بخش اول : دارائی ها و اموال در تنظیم وصیت نامه:
اینجانب …………. فرزند ………………………. به عنوان وصیت کننده اموال و دارئی های خود را که در طول زندگیم کسب کرده ام به شرح ذیل می باشد :
– پنج دستگاه آپارتمان به شماره ثبت …………………………. و آدرس :……….
– هفت باب مغازه به شماره ثبت ……………………. و آدرس : ……………
– دو دستگاه ماشین به نام های ………… به شماره پلاک ………. و ……… به شماره پلاک
– سه قطعه زمین به مساحت های ……. و ……. و ……. به آدرس های : ……..
– مبلغ ……… ریال سهام شرکت …………
بخش دوم : بدهکاری ها در تنظیم وصیت نامه:
بدهی های اینجانب به شرح زیر می باشد :
- تمام مهریه همسرم خانم …………………. که مبلغ …………….. می باش
- خمس در آمد های اینجانب از سال خمسی گذشته تا تاریخ فوت
- مبلغ ………………………… خمس از سال های گذشته
- مبلغ ………………………… زکات از سال های گذشته .
- رد مظالم به مبلغ ……………………..
- به افراد ذیل این مبالغ را بدهکارم(تنظیم وصیتنامه)
الف : آقای/ خانم ……………………….. مبلغ ………………………..
ب : آقای/ خانم ……………………….. مبلغ ………………………..
ج : آقای/ خانم ……………………….. مبلغ ………………………..
- اماناتی که دیگران نزد من دارند و باید به صاحبان آن تحویل گردد :………………………
بخش سوم : وصیت به ثلث درتنظیم وصیت نامه:
1-مبلغ ……. سال نماز و……….. روز روزه
2-هزینه غسل و کفن و دفن و مجالس بنده
3-مبلغ ……….. ریال ارث همسرم
4-آپارتمان ………. ارث پسرم
5-قطعه زمین ……. ارث دخترم
باقی مانده ثلث اموالم در مسیر باقیات الصالحات ساخت مدرسه و مسجد صرف شود .
این وصیت نامه در 3 بخش به امضای ……. و …… و ……. رسیده است و در دفتر اسناد رسمی به شماره …………… و آدرس : …………………….. ثبت شده است .
الف) نام و امضاء وصیت کننده :
ب) نام و امضاء وصی :
پ) نام و امضاء شهود :
نمونه دادخواست تنفیذ وصیت نامه عادی یا خود نوشت
ریاست محترم دادگاه حقوقی شهید …
احتارما ، اینجانب خواهان فوق به استحضار می رساند از آنجائیکه وصیت نامه مورخه …………………به نفع بنده وصیت شده و عده ای از ورثه آن را قبول کرده اند تقاضای صدور حکم به تنفیذ وصیت نامه عادی مورخه …………..را دارد.
