امین اموال غایب مفقودالاثر
آشنایی با امین اموال غایب مفقودالاثر
گاه در زندگی برخی افراد شرایطی رخ میدهد که آنان برای مدتها از محل زندگی خود دور میمانند. حتی در مواردی هیچ خبری از آنان بدست خانواده شان نمی افتد. از آنجا که این افراد ممکن است اموال و دارایی هایی داشته باشند که نیازمند حفظ و صیانت باشد لذا در قانون برای چنین مواردی پیش بینی هایی صورت گرفته است.
در قانون مدنی به چنین افراد دورمانده از اموال و زندگی خویش ، غایب مفقود الاثر گفته میشود. به شخصی که عهده دارد اموال غایب مفقود الاثر خواهد شد ، امین میگویند.
مطلب مفید | قبول و رد ترکه توسط وراث
شرایط غایب مفقودالاثر
- عدم حضور در شهر محل سکونت یا محل کار (غیبت)
- طولانی بودن مدت غیبت (حداقل به مدت دو سال)
- بی اطلاعی محض از فرد غایب .
حفظ و صیانت اموال و دارایی های غایب مفقود الاثر از اهمیت زیاد برخوردار است . بنابراین در قانون مدنی و قانون امور حسبی در خصوص وضعیت غایب و چگونگی اداره اموال غایب مفقودالاثر مقرراتی وضع و پیش بینی شده است .
در مقاله حاضر در نظر داریم این موضوع را مورد بحث قرار دهیم. لذا نحوه اداره اموال غایب مفقودالاثر به وسیله نماینده قراردادی یا نماینده قانونی و امین را مورد بررسی قرار خواهیم داد .
مطلب مفید | نفقه و شرایط دریافت آن
نماینده قراردادی در نقش امین اموال غایب مفقود الاثر
ممکن است فردی برای مدتها از زندگی خود دور باشد. اما وی با علم به دوری از زندگی خود و حتی اموال و دارایی هایش ، از قبل پیش بینی ها و اقدامات لازم را انجام داده باشد. بدین معنا که شخص حقیقی یا حقوقی را به عنوان نماینده خود قرار داده باشد . حتی ممکن است دامنه اختیارات نماینده را آنچنان تعیین نماید که گویی شخص اصلی است و همه نوع اختیار و قدرت قانونی برای دخل و تصرف در اموال اعطا کننده نمایندگی یا وکالت را داشته باشد.
این کار یک عمل قانونی و بر طبق موازین حقوقی است و هیچ منافاتی نیز با قانون ندارد. به عبارتی قانون از این اقدام حمایت نیز خواهد نمود.
در اینگونه موارد ، شخصی که عهده دار امور غایب میشود ، نماینده قراردادی یا وکیل او خواهد بود . در صورتی که تکلیف اداره اموال غایب از طرف خود وی تعیین شده باشد ، معمولا مشکلی در اداره اموال به وجود نمی آید . زیرا همانطور که اشخاص می توانند خود به طور مستقیم به اداره اموال خود بپردازند ، می توانند به طور غیر مستقیم و از طریق انتخاب نماینده نیز امور خود را انجام دهند .
نماینده قانونی در نقش امین اموال غایب مفقودالاثر
گروهی از افراد هستند که قادر به اداره زنگی خود و تصمیم گیری راجع به اموال خود نیستند. از این افراد در قانون به عنوان سفیه ، صغیر و مجنون نام برده شده است.
سفیه و مجنون کسانی را گویند که از سلامت عقلی برخوردار نیستند. صغیر نیز به فرد نابالغی گفته میشود که هنوز به سن قانونی برای امکان اداره امور مالی خود نرسیده باشد.
از آنجا که این قبیل افراد معمولاً از همان ابتدا ولی قهری دارند لذا ولی آنها در حکم نماینده قانونی آنان برای اداره زندگی آنها میباشد.
حال چنانچه افراد صغیر و سفیه و مجنون غایب مفقودالاثر شوند ، به حکم قانون مدنی ولی قهری یا قیم حق تصدی و اداره امور زندگی او را خواهند داشت . در این موارد ، اعمال ولایت از طرف ولی یا قیم تا زمان مرگ طبیعی غایب یا صدور حکم موت فرضی وی ادامه خواهد یافت .
نظز قانون در مورد امین و اداره اموال غایب
گاه برخی افراد ، مدتها یا برای همیشه از زندگی خود جدا میشوند . بطوریکه هیچکس از آنان اطلاعی پیدا نمیکند. در اینگونه موارد قانونگذار برای حفظ و اداره اموال این افراد به عنوان غایب مفقودالاثر فردی را به عنوان امین پیش بینی نموده است.
ماده 1012 قانون مدنی در این مورد مقرر مینماید:
اگر غایب مفقودالاثر برای اداره اموال خود تکلیفی معین نکرده باشد و کسی هم نباشد که قانوناً حق تصدی امور او را داشته باشد، محکمه برای اداره اموال او یک نفر امین معین میکند. تقاضای تعیین امین فقط از طرف مدعی‌العموم و اشخاص ذی‌نفع در این امر قبول میشود.
بنابراین در مواردی که غایب مفقود الاثر برای اداره اموال خود نماینده ای از قبل تعیین ننموده باشد دادستان یا اشخاص ذی نفع ( مانند طلبکاران غایب یا ورثه او ) می توانند از دادگاه تقاضای تعیین امین برای اداره اموال غایب را بنمایند .
البته علاوه بر آنچه که قانون مدنی در مورد امین مقرر داشته و در ماده 1012 به آن اشاره شد در موارد دیگری نیز دادگاه میتواند برای اداره اموال افراد خاص امین تعیین نماید. ماده ۱۰۳ قانون امور حسبی در این مورد مقرر میدارد :
علاوه بر مواردی که مطابق قانون مدنی تعیین امین میشود در موارد زیر نیز امین معین خواهد شد:
- برای اداره سهم الارثی که ممکن است از ترکه متوفی به جنین تعلق گیرد در صورتی که جنین ولی یا وصی نداشته باشد.
- برای اداره اموالی که به مصارف عمومی اختصاص داده شده و مدیری نداشته باشد.
همچنین ماده ۱۰۴ قانون امور حسبی مقرر میدارد
کسی که در اثر کبر سن یا بیماری و امثال آن از اداره تمام و یا بعض اموال خود عاجز شده میتواند از دادگاه بخواهد که برای اداره اموال او امین معین شود.
به استناد ماده 1013 قانون مدنی ، محکمه(دادگاه) میتواند از امینی که معین میکند تقاضای ضامن یا تضمینات دیگر (مانند وثیقه)نماید.
این کار برای آن است که چنانچه امین در مراقبت از اموال غایب مرتکب قصور شد ، امکان جبران خسارت وجود داشته باشد .
ماده 1014 قانون مدنی مقرر میکند اگر یکی از وراث غایب تضمینات کافیه بدهد محکمه نمی‌تواند امین دیگری معین نماید و وارث مزبور به این سمت معین خواهد شد.
بنابراین معلوم میشود برای انتخاب امین اموال اولویت با وراث غایب مفقود الاثر است.
انتخاب امین و ناظر اموال غایب مفقودالاثر
به استناد ماده ۱۰۸ قانون امور حسبی ، دادستان میتواند اشخاصی را که برای سمت امانت مناسب باشند به دادگاه معرفی نموده و دادگاه پس از احراز لزوم تعیین امین از بین اشخاص نامبرده یا اشخاص دیگر که طرف اعتماد باشند یک یا چند نفر را به سمت امین معین مینماید.
در مواردی که دادگاه تشخیص دهد میتواند علاوه بر امین ، شخص یا اشخاصی را برای نظارت بر امین تعیین نماید(ماده 111 قانون امور حسبی) .
امین و حکم موت فرضی غایب مفقودالاثر
تا زمانی که برای غایب مفقودالاثر حکم موت فرضی صادر نشده باشد. صدور حکم قیمومت برای فرزندان وی موجه نیست و دادگاه تکلیف دارد که برای اداره اموال غایب مفقودالاثر امین تعیین کند.
افرادی که نمیتوانند به عنوان امین انتخاب شوند
1– کسانی که خود تحت ولایت یا قیمومیت هستند .
2 – کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه های ذیل به موجب حکم قطعی محکوم شده باشند : سرقت ، خیانت در امانت ، کلاهبرداری ، اختلاس ، هتک ناموس یا منافیات عفت ، جنحه نسبت به اطفال یا ورشکستگی به تقصیر .
3 – کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر و هنوز عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشده است .
4 – کسانی که معروف به فساد اخلاق هستند .
5 – کسانی که خود یا اقربای طبقه اول او دعوایی بر علیه غایب مفقودالاثر داشته باشند .
چه کسانی به عنوان امین در اولویت قانون قرار دارند؟
الف) وارثین غایب مفقودالاثر با داشتن شرایط مساوی ، بر دیگران ارجحیت دارند .
2 – پدر ، پدربزرگ ، مادر ، فرزندان ، زن یا شوهر کسی که امین برای اداره اموال او تعیین میشود بر دیگران اولویت دارند .
3- سایر اقربای نسبی و اقربای سببی ، مشروط بر داشتن صلاحیت ، در اولویت بعدی قرار دارند .
4 – کسانی که در زمان غیبت غایب مفقودالاثر عملاً متصدی امور وی باشند در تعیین امین برای غایب مفقودالاثر بر دیگران اولویت دارند . به این دلیل که آنها عملا آشنایی با اداره اموال غایب را به اثبات رسانده اند(مانند شاگرد)، بدون علت موجه تغییر دادن آنها به مصلحت غایب نیست .
شرایط پذیرفتن درخواست تعیین امین از سوی دادگاه
پذیرش درخواست تعیین امین برای اموال غایب مفقودالاثر از طرف دادگاه منوط بر دو شرط است : اول آنکه غایب کسی را برای اداره اموال خود معین نکرده باشد و کسی هم نباشد که قانوناً حق اداره اموال غایب را دارد مانند قیم. شرط بعدی آنکه دو سال تمام از آخرین خبرغایب گذشته باشد بدون اینکه حیات و ممات او معلوم شده باشد. این امر معمولاً از طریق صدور گواهی اثبات میشود.
موجبات عزل امین
از جمله مهم‌ترین وظایف و اختیارات امینِ اموالِ غایب مفقودالاثر ، صداقت و امانت است. در صورتی که دادگاه تشخیص دهد که شخص امین اموال غایب مفقودالاثر ، هیچیک از این صفات را ندارد و مرتکب خیانت درامانت، اختلاس یا کلاهبرداری شده باشد تمامی اختیارات از آن شخص سلب میشود.
وظایف و اختیارات قانونی امین
- هر گاه در بین اموال غائب ، مال ضایع شدنی باشد ورثه یا امین که اموال غائب به تصرف آنها داده شده آن مال را فروخته و از نتیجه فروش با رعایت مصلحت غائب ، مالی خریداری و یا اقدام دیگری که به صرفه غائب باشد مینماید. (ماده ۱۴۱ قانون امور حسبی) .
- هر یک از امین و ورثه که اموال غائب به تصرف آنها داده شده است می‌توانند با اجازه دادستان اموال منقوله غائب را که مورد احتیاج‌نیست فروخته و از پول آن مال دیگری که موافق مصلحت غائب باشد خریداری و یا اقدام دیگری که به صرفه غائب باشد بنمایند. (ماده ۱۴۲ قانون امور حسبی)
- نفقه اشخاص واجب‌النفقه غائب و دیون غائب از وجوه نقد یا منافع اموال او داده میشود و در صورت عدم کفایت از اموال منقوله فروخته خواهد شد و اگر اموال منقول هم کافی نباشد از اموال غیر منقول فروخته میشود. (ماده ۱۴۷ قانون امور حسبی)
حق الزحمه امین غایب مفقودالاثر
مستند به ماده ۱۵۰ قانون امورحسبی در موردي که اموال غائب به تصرف ورثه يا امين داده شده باشد دادگاه مي‌تواند حق‌الزحمه متناسبي از درآمد اموال براي ورثه يا امين معين نمايد . هزينه حفظ و اداره اموال غائب از اموال غائب برداشته مي‌شود.
شرایط عزل و خاتمه سمت امین غایب
- چنانچه معلوم شود امین فاقد صفت امانت بوده و یا این صفت از او سلب شود.
- هر گاه امین مرتکب جنایت و یا مرتکب یکی از جنحه های ذیل شده و به موجب حکم قطعی محکوم گردد: سرقت ، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس و ……..
- اگر به علتی غیر از علل فوق محکوم به حبس شود و بدین جهت نتواند امور مالی غایب را اداره کند.
- چنانچه ورشکسته اعلان شود.
- اگر عدم لیاقت یا توانایی قیم در اداره اموال معلوم شود.
- در صورتیکه معلوم شود عمداً مالی را که متعلق به غایب بوده، جز دارایی وی قید نکرده باشد مسئول هر گونه ضرر و زیان است و اگر عملش با سوء نیت بوده باشد معزول خواهد شد.
- در صورتیکه قیم ، مجنون یا فاقد رشد گردد.
وکیل حقوقی
چنانچه در مورد امور مربوط به افراد غیر رشید و صغار و مجانین نیازمند دریافت خدمات حقوقی هستید و یا در زمینه ارث دچار مشکلات حقوقی شده اید وکیل انحصار وراثت و نیز وکیل امور حسبی و وکیل حقوقی در گروه ملکی اداری می توانند خدمات مورد انتظار شما را ارائه دهند.
