اعسار از پرداخت محکوم به چیست؟
آشنایی با موضوع اعسار از پرداخت محکوم به
بدهی و ناتوانی در بازپرداخت دیون یا اعسار از پرداخت بدهی ، یکی از موضوعات مهم و اساسی در دعاوی حقوقی است. موضوع بدهی ممکن است به دلایل مختلف باشد . مثلاً خرید و فروش ملک و ناتوانی خریدار به پرداخت ثمن معامله ، پرداخت چک بابت خرید جنس و کالا از فروشنده و نقد نشدن چک در موعد مقرر ، دریافت وام و عدم پرداخت اقساط در مواعد مقرر و ….
اگر بدهکار(مدیون) نتواند در زمانی که باید تعهدات مالی خود را انجام میداده از آن استنکاف بورزد و یا به هر دلیل آن را نپردازد طلبکار(داین) میتواند از طریق مراجعه به مقام قضایی دادخواستی را تنظیم و درخواست مطالبه طلب خود را بنماید.
مطلب مفید | چک صیادی و سامانه صیاد
بر اساس ماده ۱ قانون اعسار مصوب 1313، معسر شخصی است که در دادگاه به پرداخت وجهی محکوم شده است و به دلیل تنگدستی و یا دسترسی نداشتن به مال و دارایی خود توانایی پرداخت یکجای بدهی خود را ندارد.
مطلب مفید | توقیف حساب افراد بدهکار
شاید بخواهید بدانید قانون چه مسیرهایی را در برابر طلبکار و بدهکار(داین و مدیون) قرار داده تا آنها بتوانند از حقوق خود دفاع نمایند و در نهایت به آنچه که حق خود میدانند برسند. بویژه شرایط عسر و حرج که بدهکار در آن قرار دارد آیا مورد تایید قانون قرار میگرد یا خیر؟ و اصولاً آیا راهی برای بدهکار وجود دارد تا عسر و حرج خود را به اثبات برساند؟
ما در این مقاله تحت عنوان : اعسار از پرداخت محکوم به ، قصد داریم در این باره بحث کنیم.
طرح شکایت و شروع اعسار از پرداخت محکوم به
بعد از آنکه طلبکار متوجه شد نمیتواند طلب خود را از بدهکار وصول کند طرح شکایت از بدهکار در دادگاه آغاز میشود. بدین ترتیب که داین(طلبکار) به دفتر خدمات قضایی مراجعه و دادخواست خود را علیه بدهکار(مدیون) ثبت میکند.
به هنگام تشکیل جلسه دادگاه ، ممکن است ادعای خواهان رد شده و رای به نفع خوانده صادر شود . همچنین ممکن است خواهان بتواند با ارائه مدارک ، ادعای خود را ثابت کند. لذا رای قاضی مبنی بر محکومیت مدیون به پرداخت محکوم به(مبلغ بدهی) باشد.
در چنین حالتی، خوانده به پرداخت خواسته خواهان محکوم میشود. پس از صدور این حکم ، چنانچه محکوم علیه (خوانده) نتواند محکوم به را پرداخت کند، ممکن است به ضمانت اجرای حبس محکوم شود.
مطلب مفید | وادار کردن مالک آپارتمان بدهکار به پرداخت بدهی
برای جلوگیری از این موضوع ، بدهکار که حالا او را محکوم علیه مینامیم میتواند درخواست اعسار از پرداخت محکوم به را تقدیم دادگاه نماید.
در غیر این صورت مادام که نسبت به پرداخت محکوم به اقدام نکند میتوان او را جلب کرد.
ادعای اعسار بدهکار یا محکوم علیه ممکن است از طرف قاضی رد و یا تایید شود . دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به شرایطی دارد که باید با آن آشنا شویم.
نحوه انجام اعسار از پرداخت محکوم به
اعسار به معنای ناتوانی مالی یا عدم دسترسی بدهکار یا محکوم علیه به مال خود میباشد.
معسر یا کسی که در شرایط عجز و ناتوانی مالی قرار گرفته ، در قانون شرایطی دارد . از اینرو دادگاهها صرف ادعا را نمیپذیرند و معسر باید بتواند معسر بودن خود را به دادگاه اثبات نماید.
حال تا حدودی با موضوع اعسار از پرداخت محکوم به آشنا شدیم. در اینجا خوب است بدانیم قانون در این مورد چه میگوید.
مطلب مفید | پرداخت دیه در ماه حرام
قانون اعسار از پرداخت محکوم به
با تصویب و ابلاغ قانون محکومیت های مالی در سال 1394 ، قانونگذار شرایط و مراحل رسیدگی به دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به را به تفصیل روشن ساخت. لذا قضات بر مبنای آن عمل میکنند .
بر مبنای ماده ۶ این قانون ، معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین ، قادر به تأدیه دیون خود نباشد. بنابراین اگر بدهکار یک خانه برای سکونت خود و اعضای خانواده اش در حد عرف و شأن خانواده داشته باشد خانه مورد نظر در شمول اموالی که باید توقیف شود قرار نمیگیرد.
مستند به قانون مورد اشاره اگر بدهکار در گذشته دارای وضعیت مالی خوب بوده اثبات اعسار بر عهده او خواهد بود. اما چنانچه وضعیت گذشته او نشان دهد وضعیت خوبی نداشته اثبات اعسار بر عهده طلبکار خواهد بود. متن ماده 7 چنین مقرر میدارد:
در مواردی که وضعیت سابق مدیون دلالت بر ملائت وی داشته یا مدیون در عوض دین، مالی دریافت کرده یا به هر نحو تحصیل مال کرده باشد اثبات اعسار برعهده اوست . مگر اینکه ثابت کند آن مال تلف حقیقی یا حکمی شده است .
مطلب مفید | اثبات مالکیت با شهادت شهود
در این صورت و نیز در مواردی که مدیون در عوض دین، مالی دریافت نکرده یا تحصیل نکرده باشد هر گاه خوانده دعوای اعسار نتواند ملائت فعلی یا سابق او را ثابت کند یا ملائت فعلی یا سابق او نزد قاضی محرز نباشد ، ادعای اعسار با سوگند مدیون مطابق تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی پذیرفته می شود.
شهادت دو نفر برای اثبات اعسار از پرداخت محکوم به
به استناد مواد 8 و 9 و 10 قانون مذکور در مواردی که بار اثبات اعسار بر عهده مدیون است و نیز در مواردی که سابقه ملائت(توانایی مالی) او اثبات شده باشد ، هرگاه مدیون بخواهد ادعای خود را با شهادت شهود ثابت کند باید شهادتنامه کتبی حداقل دو شاهد را به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند به دادخواست اعسار خود ضمیمه نماید.
در شهادتنامه ، باید هویت شاهدین و اقامتگاه آنان ذکر شود. هر شاهد باید در مورد شغل ، میزان درآمد و نحوه قانونی امرار معاشِ مدعی اعسار توضیحات مختصر ارائه نماید.
شاهد باید تصریح کند که با مدیون به مدتی که بتواند نسبت به وضعیت معیشت وی اطلاع کافی داشته باشد، معاشرت دارد.
و او افزون بر مستثنیات دین هیچ مال قابل دسترسی ندارد که بتواند به وسیله آن دین خود را بپردازد.
به استناد ماده 10 ، پس از ثبت دادخواست اعسار ، دادگاه مکلف است فوراً با استعلام از مراجع ذی ربط و به هر نحو دیگر که ممکن باشد نسبت به بررسی وضعیت مالی محکوم علیه جهت روشن شدن اعسار او اقدام کند.
اعسار از هزینه های دادرسی
بموجب قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ، ثبت دادخواست اعسار نسبت به اعسار از هزینه دادرسی ، در همه مراحل رسیدگی ممکن است و باید همزمان با ثبت دادخواست اصلی باشد.
در این صورت، دادخواست فرد با هزینه اندکی ثبت شده و دادگاه ابتدا به دادخواست اعسار او رسیدگی خواهد کرد.
با پذیرش اعسار ، مدعی اعسار و رد لایحه اعسار از پرداخت محکوم به که در اعتراض به دادخواست اعسار و از سوی خوانده دعوای اعسار ارائه شده ، رسیدگی بدون نیاز به هیچ پرداختی انجام خواهد شد.
زمان ثبت دادخواست اعسار نسبت به اعسار از پرداخت محکوم به، مدعی اعسار، به مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه، فرصت دارد تا دادخواست اعسار خود را به دادگاه بدهد که انجام این امر، از طریق ارائه دادخواست اعسار، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت و ارسال آن به دادگاه، توسط این دفاتر امکان پذیر خواهد بود.
مهلت دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به
مدعی اعسار، برای ثبت دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به از زمان دریافت ابلاغیه مربوط به اجراییه ، یک ماه فرصت دارد تا دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به را از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کند و منتظر جلسه رسیدگی بماند.
اقدامات فرد بدهکار برای ارائه دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به
- دریافت کد ثنا از دفتر خدمات قضایی(در صورت نداشتن کد)
- ارائه دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به
- وجود لیست کلیه اموال خوداعسار که این مورد نیز باید، ضمیمه دادخواست اعسار شود.
- تهیه استشهادیه با حداقل دو نفر شاهد
- حضور شاهدین در دادگاه و استماع شهادت آنان (مطابق با ماده 151 قانون آيين دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور كيفری مصوب سال 1378، قاضی دادگاه باید از شهود تعرفه‌شده متهم دعوت به عمل آورد و حضورا اظهارات آنها را در صورت‌جلسه درج کند).
مدارک لازم در زمان ارائه دادخواست اعسار
- دادخواست اعسار از پرداخت حکوم به
- استشهادیه شهود
- فرم تکمیل شده لیست اموال مدعی اعسار
- تصویر دادنامه
- تصویر برگه استشهادیه
نمونه دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به
خواهان: (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، محل اقامت)
خوانده: (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، محل اقامت)
تعیین خواسته و بهای آن: اعسار از پرداخت محکوم به/ و تقاضای تقسیط آن
دلایل و منضمات دادخواست: 1- فیش حقوقی صادره از سازمان متبوع، 2- کپی مصدق استشهادیه، 3- شهادت شهود، 4- دادنامه شماره … صادره از شعبه … دادگاه عمومی ….
ریاست محترم مجتمع قضایی …
با سلام احتراما به استحضار می رساند:
اینجانب … حسب دادنامه شماره … مورخ … صادره از شعبه … دادگاه عمومی … به پرداخت مبلغ … ریال در حق خانم/آقای … محکوم گردیده ام؛ نظر به مشکلات متعدد/ عدم دسترسی به اموالم و با توجه به مستندات تقدیمی ، صدور حکم به اعسار اینجانب از پرداخت مبلغ محکوم به / تقسیط مبلغ محکوم به ، مستندا به ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب سال 1377 را استدعا دارم.
برخورد دادگاه با ادعای معسر
- در صورتیکه دادگاه ادعای اعسار از پرداخت محکوم به را بپذیرد اقداماتی در مسیر رسیدگی انجام میپذیرد.
- در اغلب موارد ، ادعای اعسار از پرداخت محکوم به با تنظیم دادخواست و استشهادیه انجام میگیرد.
- نمیتوان انتظار داشت قاضی به صرف استناد بدهکار به یك برگ استشهادیه شهود، همه چیز را مورد تایید قرار دهد.
- مقررات اتیان سوگند و تحلیف نیز در این زمینه باید رعایت و شهود خواهان اعسار ، در دادگاه بدوی حاضر شده و در مورد گفته های خود سوگند یاد کنند.
- گاه در شرایط خاص امکان شهادت یک نفر نیز وجود دارد. تشخیص شرایط با قاضی پرونده خواهد بود.
- تنظیم استشهادیه تابع مقررات و تشریفات خاص ویژه است که باید رعایت شود. در صورتیکه اشتباهی در تنظیم استشهادیه صورت پذیرد دادگاه ممکن است آن را نپذیرد. این امر در شرایطی ممکن است رخ دهد که شهود اطلاعات دقیقی از وضعیت محکوم به نداشته باشند.
- شهود باید نسبت خود را با مدعی اعسار اعلام کنند و بگویند از چه طریق در مورد وضعیت مالی مدعی اعسار اطلاعات کسب کرده اند. این امر مستند به ماده 506 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب سال 1379 میباشد.
- برابر قانون محکومیت های مالی ، محكوم له (داین یا طلبکار) وظیفه ندارد اموال محكوم علیه (بدهکار یا مدیون) را شناسایی و معرفی كند. این وظیفه بر عهده بانک مرکزی و اداره ثبت قرار داده شده است.
مطلب مفید | مطالبه مهریه و دادخواست آن
- دادگاه شهادت هر کدام از شهود را به طور جداگانه می‌شنود . شهود بدون شک تاکید خواهند کرد که خواهان پرونده یا همان مدعی اعسار از پرداخت محکوم به بر عدم بضاعت مالی خواهان شهادت می‌دهند .
- مدعی اعسار در دادخواست تنظیمی میتواند ادعا نماید که فردی معسر و فاقد هرگونه اموال ، املاك و فاقد بضاعت مالی است. همچنین قادر به پرداخت محكوم‌به (بدهی) به صورت نقدی و یكجا نمی‌باشد.
- در قانون جدید اعسار، قابلیت فروش مستثنیات دین تحت شرایطی خاص وجود دارد.
- مدعی اعسار میتواند دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به را مکررا تقدیم دادگاه نماید ولو آنکه قطعی شده باشد.
- دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به را می بایست به دادگاه صادرکننده حکم قطعی تقدیم نمود.
- چنانچه مدعی اعسار ، لیست اموال خود را بطور کامل اعلام ننماید و یا در اعلام آن موارد کذب بیان کند ممکن است به میزان 6 ماه حبس محکوم شود.
- دادخواست اعسار می بایست ظرف مدت 1 ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه به دادگاه تقدیم گردد.
- مادام که دادگاه به دادخواست اعسار محکوم علیه رسیدگی نکند و حکم قطعی صادر نشود ، حکم جلب محکوم علیه نیز صادر نخواهد شد.
- حکم رد یا قبولی اعسار قابل رسیدگی در مرحله تجدید نظر بوده و به هیچ وجه قابل رسیدگی در دیوان عالی کشورنیست.
آثار قبولی دادخواست اعسار توسط دادگاه
چنانچه دادگاه با درخواست اعسار از پرداخت محکوم به موافقت نماید آثار زیادی در حق مدعی اعسار خواهد داشت . از جمله :
- عدم پرداخت هزینه های دادرسی از سوی مدعی اعسار از پرداخت محکوم به
- پذیرش دادخواست از هزینه های دادرسی
- انتخاب وکیل معاضدتی از طرف دادگاه برای مدعی اعسار
- عدم پرداخت هزینه انتشار آگهی
- عدم پرداخت حق الزحمه کارشناس
- تقسیط کل بدهی مدعی اعسار
- عدم ممنوع الخروجی
نمونه رای دادگاه در خصوص اعسار و تقسیط
با عنایت به دادخواست تقدیمی به خواسته اعسار از پرداخت نقدی و یكجای محكوم‌به و با توجه به مجموع اوراق پرونده نظر به اینكه همگی شهود به اعسار و تنگدستی خواهان شهادت داده و خوانده در قبال دعوی خواهان و مستندات وی هیچ‌گونه ایراد و دفاع موثری به عمل نیاورده ، دعوای خواهان را ثابت و به استناد ماده 1 و37 قانون اعسار حكم به اعسار خواهان از پرداخت یكجا و دفعتا واحده محكوم‌به صادر و اعلام و چون بنا به شهادت شهود خواهان توانایی پرداخت قسطی محكوم به را دارد، به استناد قانون نحوه اجرای محكومیت‌های مالی مقرر میدارد، خواهان ابتدا دویست میلیون ریال و هر ماه بیست میلیون ریال از مابقی محكوم‌به را تا استهلاك كامل آن در حق خوانده بپردازد. رای صادره حضوری و تا 20 روز قابل تجدید نظر در دادگاه تجدیدنظر استان تهران خواهد بود.
برخورد قانون با ورثه معسر
ممکن است فردی که مدعی اعسار بوده در زمان طرح دعوی فوت کند. در چنین شرایطی قانون این اجازه را به وراث نمیدهد که از حکم اعسار مورث استفاده نمایند . زیرا وضعیت اعسار موضوعی است که فقط به شخص معسر بستگی دارد. زیرا ممکن است وراث توانایی پرداخت هزینه دادرسی را داشته باشند.
در چنین شرایطی آنان مکلف خواهند بود هزینه دادرسی را بپردازند. ورثه زمانی می‌توانند هزینه را نپردازند که خودشان نیز معسر باشند. و مهمتر آنکه باید معسر بودن خود را در دادگاه اثبات نمایند . در این صورت ، از معافیت پرداخت هزینه دادرسی استفاده خواهند کرد.
