تنظیم اقرارنامه و ویژگیهای اقرار
در هنگام گشوده شدن یک پرونده در دادگاه ، اصحاب دعوی میتوانند انواع مدارک و مستندات و همچنین دلایل مختلف را برای اثبات حقانیت خود در دادگاه مطرح نمایند.
یکی از انواع مدارک یا دلایلی که ممکن است در مواردی رای دادگاه را به نفع شما تغییر دهد. در دست داشتن اقرارنامه است.
اینکه اقرارنامه محضری یا دستی است و اصولاً اعتبار قرارنامه تا چه اندازه است ، باید بدقت به آن توجه کرد. زیرا هر گونه بی دقتی ممکن است بر رای قاضی دادگاه تاثیر بگذارد و مسیر حقوقی پرونده را تغییر دهد.
آشنایی با تنظیم اقرارنامه و مفهوم اقرار
مستند به ماده 1259 قانون مدنی : اقرار عبارت از اخبار به حقی است برای غیر بر ضرر خود (اقرارنامه حقوقی).
مستند به ماده 164 قانون مجازات اسلامی : اقرار عبارت از اخبار شخص به ارتکاب جرم از جانب خود است (اقرارنامه کیفری).
همچنانکه ملاحظه مینمایید در مفهوم اقرار نکات مهمی نهفته است که باید در آن دقت لازم را معمول داشت. اما چه نکاتی را باید مد نظر قرار دهیم؟
تنظیم اقرارنامه و ویژگیهای اقرار
- اقرار ، بیان یا نقل یک حقیقت و مطلب درست است.
- ممکن است اقرار به صورت کتبی یا شفاهی باشد.
- اقرار بهتر است نزد مرجع رسمی تنظیم شود.
- ممکن است اقرار محضری و یا دست نویس باشد.
- اقرار باید حتماً نفع شخص دیگر را بدنبال داشته باشد.
- بطور حتم اقرار باید به ضرر فرد اقرار کننده (مقر) باشد.
- اقرار باید با لفظ یا نوشتن باشد و در صورت تعذر ، با فعل از قبیل اشاره نیز واقع میشود و در هر صورت باید روشن و بدون ابهام باشد.
- اقرار به ارتکاب جرم قابل توکیل نیست.
اقرار باید منجز باشد و اقرار معلق و مشروط معتبر نیست.
- اقرار میبایستی صریح یا ضمنی باشد. برای مثال سکوت نشانه اقرار نیست مگر اینکه قاضی از اوضاع و احوال سکوت فرد ، دلالت بر اقرار کند.
- اقرار در صورتی نافذ است که اقرار کننده در حین اقرار ، عاقل ، بالغ ، قاصد و مختار باشد.
- اقراری که تحت اکراه ، اجبار ، شکنجه و یا اذیت و آزار روحی یا جسمی اخذ شود ، فاقد ارزش و اعتبار است و دادگاه مکلف است از متهم تحقیق مجدد نماید.
- انکار بعد از اقرار مسموع نیست، لکن اگر مقر ادعا کند که اقرار او فاسد یا مبنی بر اشتباه یا غلط بوده شنیده میشود . همچنین است در صورتی که برای اقرار خود عذری ذکر کند که قابل قبول باشد . مثل اینکه بگوید اقرار به گرفتن وجه در مقابل سند یا حواله بوده که وصول نشده، لکن دعاوی مذکوره مادامی که اثبات نشده مضر به اقرار نیست.
- اقرار هر کس فقط نسبت به خود آن شخص و قائم‌مقام او نافذ است و در حق دیگری نافذ نیست مگر در موردی که قانون آن را ملزم قرار داده باشد.
- اقرارنامه بهتر است مهر و امضاء شود.
- تا حد امکان بهتر است اقرار را دو نفر شاهد امضاء کنند.
نکته:
چنانچه فردی مطلبی را به نفع خود مطرح و یا آن را مکتوب میکند ، چنین نوشته یا سندی را نمیتوان اقرارنامه نامید.
در مجموع میتوان گفت اقرارنامه سند مکتوبی است که بصورت رسمی یا عادی تنظیم شده و طی آن اقرار کننده (مقر) مطالبی را به نفع دیگری و به ضرر خود مطرح میکند. اگر شخص این مطالب را نزد مراجع رسمی مثلاً در حضور بازپرس یا قاضی بگوید به آن نیز اقرار گفته میشود اما این اقرار نیز در محضر دادگاه مکتوب خواهد شد.
بنابراین برای اثبات و اعتبار یک اقرار ، یا باید به شکل مکتوب و محضری باشد یا نزد مقام قضایی بیان شود و یا اگر اقرار بصورت سند رسمی نبود فرد اقرار کننده و دو نفر شاهد لازم است آن را تایید نمایند.
شرایط اقرار کننده
شخصی که اقدام به اقرار میکند باید دارای شرایطی باشد که عموماً در مسایل مالی و حقوقی قانونگذار آن را الزامی میداند. اقرارنامه باید توسط فردی انجام گیرد که :
- مقر باید بالغ و عاقل و قاصد و مختار باشد.
- از روی اراده و با قصد ، به تنظیم اقرارنامه مبادرت ورزد.
- به قصد اقرار به نفع دیگری اقرارنامه را تنظیم نماید.
- مقر نباید اقرارنامه را موکول به شرط کند.
- اقرار کننده باید در مورد موضوعاتی که منع قانونی یا شرعی ندارد اقرار کند(در غیر این صورت نافذ نخواهد بود).
- مقر باید به نفع شخصی اقرار کند که مشخص و معین باشد.
- اقرار سفیه در امور مالی موثر نیست ولی در امور غیر مالی صحیح می باشد.
- اقرار مفلس و ورشکسته نسبت به اموال خود بر ضرر دیان ( طلبکاران ) نافذ نیست.
- اقرار مدعی افلاس و ورشکستگی در امور راجع به اموال خود به ملاحظه حفظ حقوق دیگران منشا اثر نمی شود تا افلاس یا عدم افلاس او معین گردد.
- اقرار برای حمل در صورتی موثر است که زنده متولد شود.
- اقرار به نفع متوفی در باره ورثه او موثر خواهد بود.
- اقرار به امری که عقلا یا عادتا ممکن نباشد اثری ندارد.
- اختلاف اقرار کننده با اقرار شونده در مورد سبب یا دلیل اقرار ، صحت اقرار را از بین نمیبرد.
- در صحت اقرار ، تصدیق مقرله شرط نیست لیکن اگر مفاد اقرار را تکذیب کند اقرار مزبور در حق او اثری نخواهد داشت.
شرایط اقرار شونده یا مقرله (کسی که به نفع او اقرار میشود)
الف) مجهول یا غائب نباشد (ماده 1271 ق.م.).
ب) در مقر له اهلیت شرط نیست (ماده 1266 ق.م.).
پ) اقرار به نفع متوفی در ورثه او موثر است (ماده 1267 ق.م.).
ت) در زمان اقرار ، نیازی به تایید مقرله نیست(ماده 1272 ق.م.).
ث) در مورد اقرار به نسب ، تایید مقرله که به نسب او اقرار شده لازم است(ماده 1273 ق.م.)
مقرله باید در زمان اقرار موجود باشد بنابراین هرگاه مقرله کسی باشد که هنوز نطفه او منعقد نشده است ، اقرار درباره او معتبر شناخته نمیشود.
تقسیم بندی انواع اقرارنامه
الف) تنظیم اقرارنامه از حیث مکان تنظیم
اینکه اقرارنامه کجا تنظیم شده بسیار حائز اهمیت است. زیرا اقرارنامه ای که نزد مقامات ذیصلاح تنظیم میشود نسبت به اقرارنامه ای که در منزل تنظیم میشود اعتبار بسیار بالاتری دارد. از این حیث ، اقرارنامه میتواند در دو صورت زیر تنظیم شود:
1) اقرارنامه رسمی یا محضری
این نوع اقرارنامه در دفترخانه اسناد رسمی یا نزد مقامات قضایی و مراجع صالحه تنظیم میشود که دارای اعتبار ذاتی خواهد بود .
2) اقرارنامه عادی یا دست نویس
این نوع اقرار نامه بصورت دست نویس و نزد اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر رسمی بیان میشود .اعتبار اقرارنامه عادی نسبت به اقرارنامه رسمی کمتر است. زیرا میتوان به آن شک و تردید وارد نمود و حقیقت آن را انکار کرد.
ب) انواع اقرار نامه از حیث نحوه تنظیم
ممکن است اقرارنامه توسط شخص مقر تنظیم شود یا اینکه فرد دیگری آن را نوشته باشد.
از این حیث اقرارنامه میتواند به دو صورت زیر باشد:
- اقرارنامه نگارش شده توسط مقر
- اقرارنامه نگارش شده توسط دیگری
در هر دو صورت مورد اشاره ، اقرارنامه باید توسط مقر امضاء شود در غیر این صورت هیچکدام اعتبار نخواهند داشت.
پ) اقرارنامه از منظر کیفری یا حقوقی
بیشتر موضوعاتی که افراد در مورد آن اقرارنامه تنظیم میکنند جنبه حقوقی دارند. اما در مواردی اقرارنامه میتواند بیان مطالبی باشد که مقر را با اتهامات کیفری مواجه کند و نهایتاً برای او انواع مجازات از جمله حبس یا زندان را در پی داشته باشد.
ت) تنظیم انواع اقرار نامه از نظر موضوع
اقرارنامه میتواند بسیاری از موضوعات را در بر گیرد. بنابراین محدودیت خاصی در این زمینه وجود ندارد. با این حال برخی موضوعات که بیشتر گریبانگیر مردم است به شرح زیر می باشد:
اقرارنامه فروش یا واگذاری ملک
در مواردی مقر ممکن است اقرار نماید یک ملک را به دیگری فروخته یا به وی واگذار نموده است. به عنوان مثال فرض کنید شما دارای وکالت بلاعزل در فروش یک ملک هستید ، در اینجا چون سند ملک هنوز به نام شما نیست دفترخانه از شما اقرارنامه ای را اخذ میکند که در آن شما اقرار میکنید ملک مورد نظر با مشخصات ….. را به خریدار، فروخته اید و حق هرگونه اعتراض و ادعا را نیز از خود سلب و ساقط نموده اید.
مطلب مفید | اقرارنامه ملکی
اقرارنامه انتقال انباری یا پارکینک :
در مواردی برخی ساکنین یک آپارتمان ، پارکینک یا انباری خود را به دیگری واگذار نموده و یا آن را جابجا میکنند. در چنین مواردی علاوه بر اقدامات لازم برای ثبت تغییرات در سند مالکیت ، اقرارنامه محضری نیز از فرد یا افرادی که مبادرت به این کار میکنند دریافت میشود.
اقرارنامه زوجیت:
این اقرارنامه در مواردی استفاده می شود که ازدواج زن و شوهر در دفاتر ازدواج ثبت نشده باشد. در این صورت زوجین برای ثبت مشخصات یکدیگر در اسناد سجلی و به استناد ماده 23 قانون ثبت احوال ، باید اقرارنامه محضری تنظیم نمایند.
اقرارنامه ابرا یا بذل مهریه :
گاه زوجه به دلایل مختلف مثلاً دریافت حق حضانت دائمی فرزندان و یا دلایل دیگر ، حق خود را در مورد مهریه به زوجه، بذل یا ابرا میکند. در این صورت ، وی نمیتواند در آینده هیچ گونه ادعایی در خصوص مهریه خود داشته باشد.
اقرارنامه اعتراف به جرم :
گاه در برخی جرایم دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد. در این موارد ممکن است متهم تحت فشار روانی ناشی از بازجویی و یا به صورت آگاهانه و با اراده کامل اعتراف به جرم نماید. چنین اعترافی نیز که مکتوب شده و نزد مقامات ذیصلاح تنظیم میشود اقرارنامه رسمی خواهد بود.
در همه مواردی که بیان شد اقرارنامه به نفع دیگری و به ضرر فرد اقرارکننده مطرح میشود.
به عبارتی حقی از مقر سلب و به دیگری اعطا و یا بذل شده است.
آیا اقرارنامه در دادگاه اعتبار دارد؟
غالباً ما با این پرسش مواجه هستیم که اقرارنامه فارغ از اینکه محضری باشد یا دست نویس ، آیا در دادگاه قابل ارائه است و یا اصولاً چنین مدرکی اعتبار دارد یا خیر؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت اقرارنامه یکی از ادله اثبات دعوا است. اما در مورد رسمی و غیر رسمی بودن آن محل بحث است. اگر اقرارنامه رسمی باشد نمیتوان آن را نادیده گرفت. اما وقتی اقرارنامه دست نویس و عادی باشد انواع مشکلات در مورد آن وجود دارد. از جمله اینکه آیا توسط مقر تنظیم شده است؟ مهر و امضاء شده است؟ دو نفر شاهد آن را امضاء کرده اند؟ آیا مقر از روی اراده آن را تنظیم کرده است؟
اینها و برخی سوالات دیگر مواردی هستند که اگر پاسخ درست برای آن نداشته باشیم میتواند اعتبار اقرارنامه را زیر سوال ببرد.
اما طرح این پرسشها معمولا برای اقرارنامه محضری وجود ندارد. زمانی اعتبار اقرارنامه رسمی مخدوش میشود که نسبت به آن ادعای جعل شود و این ادعا اثبات شود. در چنین شرایطی اقرارنامه رسمی از درجه اعتبار ساقط خواهد شد و دیگر قابل استناد نخواهد بود.
اقرارنامه عادی نیز در صورتی که نسبت به آن ، ادعای انکار و تردید و یا جعل نشود و در موعد مقرر به دادگاه، به عنوان ادله اثبات دعوا، ارائه گردد، رسمیت داشته و پذیرفته خواهد شد.
اقرارنامه دستی نباید خارج از مهلت قانونی به دادگاه ارائه شود . در غیر این صورت به فرض اینکه به صورت صحیح تنظیم شده باشد ، فاقد اعتبار بوده و قابل استناد نمی باشد.
اقرار در امور کیفری ، تنها در صورتی معتبر خواهد بود که توسط خود مرتکب جرم، صورت گیرد و چنانچه ولی یا قیم مرتکب ، از جانب او نسبت به جرم ارتکابی اقرار نموده یا اقرارنامه تنظیم کنند از طرف محاکم قضایی پذیرفته نخواهد شد.
آیا اقرارنامه تنظیم شده ، بعد از فوت باطل میشود؟
اگر اقرارنامه دارای ویژگیها و شرایطی باشد که به آن اشاره رفت ، بعد از فوت اقرارکننده یا اقرار شونده باطل نمیشود. اگر به موجب آن ، حقی برای مقرله (اقرار شونده) ایجاد شده باشد ، آن حق به قوت خود باقی خواهد ماند.
نمونه فرم تکمیل شده اقرارنامه
مشخصات اقرار کننده
مشخصات مقرله (کسی که به نفع او اقرار می شود)
موضوع اقرارنامه: اقرار به بذل یا ابراء مهریه
به نام خدا
اینجانب…… فرزند ………… در کمال عقل و اراده و اختیار اقرار مینمایم که بدلیل گرفتن حق حضانت کامل فرزندان خودم به نامهای …………… و …………….. مهریه ام را به مبلغ ………….. مندرج در عقدنامه …………….. بطور کامل در حق آقای …………….. فرزند………… ابرا و بذل نموده (بخشیدم) و در آینده حق هر گونه اعتراض را از خود سلب و ساقط مینمایم و ادعایی نیز نخواهم داشت .
رای دادگاه در مورد ابطال اقرارنامه کلیه وراث
شماره دادنامه قطعی : 9309980011100628
تاریخ دادنامه قطعی : 1394/01/30
پیام:در صورتی که اقرارنامه ای عادی را تمامی وراث امضا نموده باشند، هرکدام از آن ها تنها می توانند نسبت به سهم خود ابطال سند را تقاضا کنند و درخواست ابطال کل سند از سوی یکی از آنان به دلیل مخالفت با واقع ، قابلیت استماع ندارد.
رأی دادگاه بدوی
در خصوص دادخواست تقدیمی خواهان خانم ز. ی با وکالت خانم ز. ک.پ. به طرفیت خوانده آقای ع. ی.ث. به خواسته ابطال سند صدور حکم مبنی بر ابطال اقرارنامه فی‌مابین وراث مرحوم ر.الف. ی.ث. به تاریخ 1392/3/22 و اعلام آن مقوم به مبلغ 51000000 ریال و مطالبه خسارت دادرسی، به این شرح که:
وکیل خواهان اعلام داشته که خوانده با قصد قبلی و در جهت کتمان میزان دارایی ر.الف. ی.ث. اقدام به تنظیم اقرارنامه با کلیه وراث پیش از صدور گواهی انحصار ورثه و تعیین میزان دارایی بدهی و ترکه متوفی نموده و مفاد اقرارنامه مزبور کاملاً برخلاف قوانین موضوعه و برخلاف واقع تنظیم گردیده که موکل با سایر وراث به منظور تسهیل امور اداری مربوط به ترکه اقدام به امضاء اقرارنامه مزبور نموده و مراتب ابطال اقرارنامه فوق را طی اظهارنامه به اطلاع خوانده رسانده است.لذا تقاضای صدور حکم به شرح ستون خواسته را دارد.
مطلب مفید | تجدید نظر خواهی از احکام حقوقی
خوانده به موجب لایحه شماره 3528 مورخ 1393/10/01 دفاعاً اعلام نموده که دعوای خواهان واهی و مستند به هیچ دلیل و مدرکی نمی‌باشد و به قصد آزار مطرح گردیده و با عنایت به اقرار کتبی خواهان و این که مالکیت اینجانب حاصل فعالیت و شراکت بوده است و این که خواهان در کمال صحت و سلامت و رضای کامل و آگاهی در حضور شهود مبادرت به تنظیم اقرارنامه نموده است بنابراین اکنون حق انکار آن را ندارد.
لذا با عنایت به مراتب فوق و مجموع اوراق و محتویات پرونده، و نظر به اینکه وکیل خواهان دلیل و مدرکی که مثبت خلاف واقع بودن اقرارنامه موضوع دعوی باشد ارایه نکرده است و نظر به اینکه تغایر مفاد و مدلول اقرارنامه با مفاد و مدلول سند رسمی از موجبات بطلان اقرار تلقی نمی‌گردد زیرا این مطلب فی‌نفسه برخلاف آنچه که وکیل خواهان مدعی آن شده، مغایر و مخالف با نظم عمومی و قوانین آمره نمی‌باشد.
وکیل خواهان اسناد رسمی مالکیت طرفین و یا مورث آنان را به منزله قانون آمره گرفته و از آن این‌گونه استنباط نموده که اقرار و یا توافق مغایر با مفاد سند رسمی به دلیل مغایرت با نظم عمومی باطل است، درحالی‌که اولاً: اقرار برخلاف مفاد سند رسمی مغایرت با قوانین امری نمی‌باشد ثانیاً: اقرار به مالکیت غیر از مالک رسمی مغایرت با مفاد و مدلول مواد ثبتی تلقی نمی‌گردد. لذا دعوی مطروحه را ثابت ندانسته حکم به بی‌حقی خواهان را صادر و اعلام می‌نماید. رأی صادره ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان تهران می‌باشد.
رئیس شعبه 104 دادگاه عمومی حقوقی تهران – محمود شیروان
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
خانم ز. ی.ث. با وکالت خانم ز. ک.پ. نسبت به دادنامه 0849-1393/10/01 صادره از شعبه 104 دادگاه عمومی حقوقی تهران در خصوص صدور حکم بر بی حقی نسبت به دعوی اقامه شده تحت عنوان صدور حکم به ابطال اقرارنامه مورخ 1392/3/22 با تقدیم دادخواستی تجدیدنظرخواهی نموده‌اند محتوای اقرارنامه حاکی است بعد از فوت مرحوم ر.الف. ی.ث. به تاریخ تنظیم آن اعلام کرده‌اند 1- مرحوم ر.الف. ی.ث. با آقای ع. ی.ث. شریک المال بوده‌اند
2- به علت روابط پدر و فرزندی و احترام به پدر و عرف خانوادگی اموال آقای ع. ی.ث. شامل سه دانگ از شش‌دانگ سرقفلی مغازه نجاری شش‌دانگ یک واحد آپارتمان اعم از عرصه و اعیان به نحو صوری به نام پدر به ثبت رسیده است و مالک و ذینفع اموال آقای ع. یگانه است.
مطلب مفید | نحوه دفاع در دادگاه و دادسرا
3- ورثه هیچ‌گونه حق مالکیتی نسبت به املاک یادشده نداریم صرف‌نظر از اینکه اگر آقای ع. ی. همان‌طوری که در صدر اعلام شده با مرحوم شریک المال بوده است چطور شش‌دانگ یک واحد آپارتمان اعم از عرصه و اعیان متعلق به ایشان است و یا چطور سایر ورثه حقی بر اموال متوفی را ندارند و همه این موارد جای ابهام دارد
با توجه به اینکه خانم ز. ی درخواست ابطال سند را نسبت به سهم خویش ننموده است و کلیه ورثه اقرارنامه را (اگر اقرارنامه صحیح تلقی شود) امضا کرده‌اند (صرف‌نظر از اینکه بقیه ورثه امضاء خود را قبول دارند یا خیر؟) لذا درخواست ابطال کل سند برخلاف مقررات است، چرا که مابقی ورثه چنین درخواستی را ندارند لذا چنین ادعایی قابلیت استماع ندارد
به استناد ماده 358 از قانون آیین دادرسی مدنی و نیز ماده 2 آن قانون ضمن نقض رأی صادره از محکمه محترم بدوی در خصوص مورد قرار عدم استماع نسبت به دعوی اقامه شده تحت عنوان ابطال اقرارنامه به جهت یادشده صادر و اعلام می‌گردد. رأی صادره قطعی است.
رئیس و مستشار شعبه 4 دادگاه تجدیدنظر استان تهران
هدایت اله جوادی – بهزاد سعادت زاده
