حقوق زن در قانون اساسی و مدنی
آشنایی با حقوق زن در قانون اساسی و مدنی
زنان در جامعه ما در موقعیت ویژه ای قرار دارند. در یک دهه اخیر اهمیت نقش زنان جوان در اجتماع موجب شده است حقوق زن در قانون اساسی و مدنی به عنوان با اهمیت ترین قوانین کشور بطور جدی مورد توجه قرار گیرد.
در این مقاله قصد داریم فارغ از هر نوع نگاه و نگرش خاص، صرفاً از منظر حقوقی به برخی حقوق تصریح شده در قانون در باره زنان اشاره نماییم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه شوید.
مطلب مفید | وکیل خانواده
اشاره مختصر به حق زن در قانون اساسی و مدنی
امنیت در همه سطوح
امنیت اساس و بنیان همبستگی اجتماعی و عامل پیوند دهنده و اعتماد آفرین میان افراد جامعه و حاکمیت از طرف دیگر است. به استناد اصل سوم قانون اساسی، دولت موظف است حقوق همه جانبه افراد اعم از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی را برای همه و تساوی عموم در برابر قانون را تأمین نماید.
برخورداری از حق آموزش و تربیت بدنی
در اصل سوم قانون اساسی ، تسهیل و تعمیم آموزش عالی ، آموزش و پرورش و تربیت بدنی برای همه چه زن و چه مرد در تمام سطوح جزء وظایف دولت شمرده شده است.
برابری زن و مرد در قانون اساسی و مدنی
در اصل بیستم قانون اساسی به صراحت اعلام شده است که همه افراد اعم از زن و مرد بطور یکسان در حمایت قانون قرار دارند. اصل بیست و یکم قانون اساسی معطوف به حقوق زن است و دولت موظف شده است تا حقوق زن را در تمام جهات فراهم نماید. از جمله حقوق مادری ، حق مادر در حضانت فرزند، ایجاد دادگاه صالح خانواده ، ایجاد بیمه خاص بیوگان ، زنان سالخورده و بی‌سرپرست و اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته .
استقلال مالی زنان
به موجب ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی، زن از استقلال مالی برخوردار است و می تواند به هر طریق که بخواهد، دارایی های خود را تصرف نماید . این دارایی ها، هیچ منافاتی با دریافت نفقه ندارد.
حق زن در انتخاب محل سکونت
انتخاب محل سکونت از مهم ترین حقوق زن در قوانین اساسی و مدنی ایران است. این بدان معناست که زن می تواند حق سکونت را به شروط ضمن عقد ضمیمه نماید.
فسخ نکاح
با وجود آنکه بر اساس قانون مدنی ، حق طلاق با مرد است اما حق فسخ نکاح یک حق دو طرفه است. یعنی هم زن و هم مرد میتوانند از این حق استفاده نمایند. به استناد ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی ، هرگاه زن یا مردی خود را واجد صفاتی معرفی کنند که بعد از عقد، فقدان آن مشخص گردد، این امر تدلیس بوده و از موجبات فسخ عقد می باشد.
در ارتباط با ناتوانی جنسی زوج، زوجه میتواند همانند دیگر شرایط فسخ نکاح، قضیه را با جنبه اعلامی آن بیان دارد. بعد از اینکه یک سال به پزشکی قانونی یا دادگاه مراجعه کرد و ناتوانی زوج قابل درمان نبود، دادگاه اقدام به فسخ نکاح مینماید.
مطلب مفید | دادخواست طلاق توسط وکیل
همچنین به استناد ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی ، جنون هریک از زوجین به شرط استقرار ، مانند اینکه مستمر یا ادواری باشد، برای طرف مقابل موجب حق فسخ میشود.
حق نفقه و شرایط دریافت آن
نفقه از جمله حقوقی است که متعلق به زن می باشد و اعم است از خوراک و پوشاک و سایر اقلام مورد نیاز زن . حق نفقه با جاری شدن عقد نکاح، تحقق می یابد.
شروط ضمن عقد
در ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی در رابطه با حقوق زن در استفاده و اعمال شروط ضمن عقد، این طور آمده است: «زن در زمان عقد می تواند هر شرطی را که مخالف مقتضای ذات عقد نباشد، بر مرد اعمال نماید».
حقوق زن در دوران عقد
یکی از حقوق زن در دوران عقد، حق ارث است. به این ترتیب که اگر مرد در دوران عقد فوت کند، زن ارث خواهد برد. البته چنین حقی نیز برای مرد در عقد وجود دارد. مهریه نیز جزء حقوق خاص زن در ازدواج است. طبق ماده ۱۰۸۲، به محض عقد کردن، زن مالک مهر میشود و میتواند هر گونه تصرفی در آن داشته باشد.
حقوق زن و مهریه
زن بعد از عقد میتواند در خصوص دریافت مهریه اقدام کند. لازم است بدانید که حتی اگر عروسی منحل شده یا گرفته نشود، مهریه منتفی نمی‌شود و مطالبه آن هیچ ارتباطی با تمکین یا عدم تمکین زن ندارد. در واقع، اگر زن ناشزه بوده و یا عدم تمکین او تأیید نشده باشد، تأثیری در پرداخت مهریه ندارد و مرد موظف به پرداخت آن خواهد بود.
اگر زن و مرد در دوران عقد روابط زناشویی نداشته باشند و زن باکره باشد، مهریه آن نصف خواهد بود. البته نکته مهمی را باید در نظر داشته باشید که حتی اگر زوجین در دوران عقد، قصد طلاق نداشته باشند، زن همچنان این حق را دارد که مهریه خود را مطالبه کند. در این شرایط ، مرد نیز موظف است که مهریه را کامل پرداخت نماید.
طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن میتواند تا زمان دریافت مهریه خود، از اجرای وظایف خود در مقابل همسر، ممانعت کند. البته این موضوع مشروط به این است که مهر او حال باشد. در این شرایط این امتناع تأثیری در حق نفقه نخواهد داشت.
اجرت المثل
اجرت المثل یکی دیگر از حقوق زن در خانواده و از مطالبات مالی او بعد از طلاق محسوب میشود که دادگاه خانواده آن را بر عهده کارشناسان حوزه خانواده خواهد گذاشت.
اما اگر درخواست طلاق از طرف زن و همراه با دلایل و مستندات قابل قبول باشد، بگونه ای که قاضی بعد از بررسی آنها حق طلاق را به زن بدهد و او را در شرایط عسر و حرج ببیند، میتواند به پرداخت نفقه و اجرت المثل رأی صادر کند. در این حالت باز هم پرداخت مهریه مطرح است. اما اگر درخواست طلاق از طرف مرد باشد، شرط تنصیف و نحله برقرار خواهد بود.
حق حبس
هرگاه مردی از پرداخت مهریه همسر خود امتناع ورزد، برابر با ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می تواند از انجام وظایف زناشویی خود اجتناب کند. حتی در این شرایط نیز مرد موظف به پرداخت نفقه است.
حق حضانت فرزند
یکی دیگر از حقوق زنان در خانواده ، حق حضانت فرزنداست. پدر و مادر حق حضانت فرزندان خود را بر عهده دارند. اگر زن و مرد با هم اختلاف داشته باشند، حضانت فرزند دختر و پسر تا 7سالگی به مادر و بعد از آن فرزند دختر تا 9 سالگی و پسر تا 15 سالگی به پدرسپرده میشود. پس از آن هم دادگاه در این مورد تصمیم خواهد گرفت. چنانچه مادر یا پدر فوت کنند، حضانت فرزند به والدی که در قید حیات است، داده میشود.
حقوق زن در طلاق رجعی
در طلاق رجعی ، زوجین باید به مدت سه ماه در یک خانه ساکن شوند . طی این مدت ، زوج موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. در چنین حالتی اگر مرد فوت کند ، زن استحقاق دریافت ارث را دارد. همچنین چنانچه مرد تصمیم به ازدواج بگیرد، اینکار باید با اجازه دادگاه و یا همسر اول وی صورت پذیرد.
برخی احکام ارث
- اگر زنی فوت کند و اولادی نداشته باشد به همسرش یک دوم ارث می رسد و اگر اولاد داشته باشد یک چهارم ارث می برد.
- چنانچه مردی فوت کند و اولاد نداشته باشد به زن یک چهارم ارث می رسد و اگر اولاد داشته باشد یک هشتم ارث می رسد.
- هر گاه مردی فوت کند و چند تا زن داشته باشد یک هشتم به همه آنها به طور مساوی ارث می رسد و اگر اولاد نداشته باشد یک چهارم به آنها ارث می رسد.
فقدان صفت و مطالبه حق
اگر صفت خاصی در یکی از طرفین شرط شده باشد اما پس از عقد ، فقدان وصف منظور شود ، طرف مقابل حق فسخ خواهد داشت. مثلا صفت پزشک برای مردی که پزشک نیست. البته زن می تواند از حق فسخ خود بگذرد. اما مطالبه خسارت به قوت خود باقی است.
برخی حقوق زنان در قانون مدنی
- استحقاق نیمی از مهریه قبل از عروسی در صورت وقوع طلاق
- حق داشتن مهریه (به عنوان یک حق الزامی) در ازدواج موقت
- حق زن در ترک منزل شوهر در صورت خوف از ضرر جسمی ، مالی یا شرافتی .
