مشارکت در جرم و مجازات شریک جرم
شریک جرم کیست و مشارکت در جرم چیست ؟
جرم از منظر حقوقی ، به هر نوع فعل یا ترک عملی که بر اساس قانون ، قابل کیفر (مجازات) است گفته میشود. هرکس که بر خلاف قوانین موجود مرتکب عملی شود که در قانون جرم می باشد ، بر اساس قوانین موجود به انواع مجازات محکوم می شود.
هر گاه دو یا چند نفر مرتکب یک جرم کیفری شوند، در زبان حقوقی ، مشارکت در جرم اتفاق افتاده است. از نظر حقوقی شریک جرم کسی است که در جریان ارتکاب یک جرم با اشخاص دیگر همکاری کرده است.
مطلب مفید | وکالت پرونده مواد مخدر
با وقوع جرم کیفری و در جریان بررسی نقش افراد در ارتکاب جرم ، باید میان مشارکت در جرم با معاونت در جرم تفاوت قائل شد.
از نظر قانونی هر کس با انجام اقداماتی مثل ارائه ابزار ارتکاب جرم ، وقوع جرم را آسان نماید ، تحت عنوان معاونت در جرم تحت پیگرد قرار می گیرد.
اما هر کس که به نحوی در ارتکاب جرم همکاری داشته باشد به عنوان شریک جرم شناخته میشود.
بنابراین باید گفت شرکت در جرم مستلزم حضور بیش از یک نفر در انجام عمل مجرمانه است. و جرم ارتکابی مستند به رفتار تمام شرکا است . در مستند بودن جرم به رفتار مرتکب ، میزان تاثیر رفتار شرکا اهمیتی ندارد . به عنوان مثال اگر دو نفر هر یک ضربه ای به کسی وارد کنند که تأثیر عمل یکی زیاد و تاثیر عمل یکی کم باشد در هر حال چون عمل ارتکابی قابلیت انتساب به هر دو را دارد پس هر دو نفر شریک در جرم هستند.
مطلب مفید | سوء پیشینه کیفری
نظر قانون در مجازات مشارکت در جرم
در ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ ، در زیر تعریف عنوان مشارکت در جرم آمده است که فردی که شریک جرم محسوب شود، به مجازات فاعل مستقل محکوم میشود ، یعنی مجازات او همان حکم مجرم اصلی خواهد بود.
ماده 125 : هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرائی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آنها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است. در مورد جرائم غیرعمدی نیز چنانچه جرم، مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصران، شریک در جرم محسوب میشوند و مجازات هر یک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است.
تبصره – اعمال مجازات حدود، قصاص و دیات در مورد شرکت در جنایت با رعایت مواد کتابهای دوم، سوم و چهارم این قانون انجام میگیرد.
مطلب مفید | بهترین وکیل کیفری تهران
در جرائم تعزیری نیز مجازات شریک جرم مانند مجازات مجرم اصلی خواهد بود ، یعنی حکم شریک مانند زمانی است که خودش به تنهایی فعل مجرمانه را انجام داده باشد. طبق قانون جدید ، حتی اگر تأثیر کار شرکاء متفاوت باشد ، مجازات همه آنها مانند فاعل مستقل یا همان مجرم اصلی خواهد بود. حال آنکه تبصره این ماده در قانون قدیم بیان می‌کرد اگر تأثیر کار شریک جرم ضعیف باشد ، دادگاه به تناسب عمل او در مجازاتش تخفیف قائل میشود.
شرایط تحقق شرکت در جرم
هر گاه در یک جرم مشخص مانند کلاهبرداری ملکی یا جعل اسناد دولتی ، دو یا چند نفر بخشی از عملیات اجرایی آن جرم را انجام دهند گفته میشود که آنان در آن جذم مشارکت داشته اند.
بنابراین همه شرکای جرم لزوماً یک کار را انجام نمیدهند و لذا مجازات مرتکبین با توجه به نوع جرم متفاوت است.
شرط اصلی برای تحقق شرکت در جرم و مجازات شریک جرم این است که همه شرکا می بایست علم و عمد در جرم داشته باشند و نیز مبادرت به کاری کنند که همان تعریف قانونی جرم باشد.
مجازات مجرم
در مورد مجازات شرکت در جرم ، به استناد قانون مجازات اسلامی هر کدام از مرتکبین جرم مستقلاً به مجازات آن جرم محکوم میشوند. یعنی اگر ارتکاب یک جرم ، مجازات دو سال حبس دارد و سه نفر در آن جرم مشارکت داشته اند ، هر کدام به دو سال حبس محکوم و مجازات میشوند.
مطلب مفید | شرایط تعلیق مجازات کیفری
البته این امر منوسط به آن است که مجرم از شرایط عمومی مسئولیت کیفری برخوردار باشد. یعنی دارای عقل و بلوغ و اراده باشد. پس اگر شریک جرم زیر سن قانونی باشد یا اینکه سفیه و نادان باشد و در زمان ارتکاب جرم اراده ای برای آنجام آن نداشته مجازات شریک جرم در مورد او اجراء نمی شود.
ارکان مشارکت در جرم
۱. تعدد افراد : یعنی در تحقق جرم بیش از یک نفر دخالت دارد .
- مسئولیت مشترک : یعنی همه مرتکبین جرم به یک میزان در ارتکاب جرم نقش داشته باشند. بگونه ای که بتوان هر کدام را به صورت مستقل به مجازات آن جرم محکوم کرد.
۳. علم و عمد: هر کدام از مرتکبین ، به جرم بودن عمل و نتیجه مجرمانه حاصل از آن آگاه باشند.
۴. استناد جرم به همه شرکا : یعنی وقوع جرم مستند به عمل همه مشارکت کنندگان در جرم باشد و تفاوتی در اینکه کدام عمل چقدر در وقوع جرم اثر داشته وجود ندارد.
انواع شرکت در جرم
شرکت جانی و مجنی علیه :
در برخی موارد امکان دارد وقوع جرم مبتنی بر عمل شخص و فرد دیگری به عنوان مباشر باشد . مثلاً فردی کسی را مورد ضرب و جرح قرار دهد و فرد مجروح از ترس فرار کند و زیر ماشین برود و کشته شود. در این مورد جانی فقط ضامن آثار ضرب و جرح است نه قتل .
اجتماع سبب و مباشر :
گاهی ارتکاب جرم در اثر اجتماع سبب و مباشر صورت میگیرد . مثلاً اگر نفر اول غذای شخصی را مسموم کند و آن شخص بدون اطلاع از مسموم بودن غذا ، آن را بخورد و مسموم شود و نفر دوم ، آن شخص را مورد ضرب و جرح قرار دهد و شخص مزبور به سبب مسموم شدن و در اثر جراحت بمیرد در این صورت نفر اول با عنوان تسبیب و نفر دوم با عنوان مباشرت ، شریک در قتل محسوب میشوند.
مطلب مفید | جرم سیاسی و مجازات آن
تاثیر عنصر زمان در ارتکاب جرم :
مستند به قانون ، تحقق جرم منوط به همزمانی و نزدیکی وقوع فعل شرکا نیست . از اینرو امکان دارد اقدامات شریک جرم در زمان های مختلف صورت بگیرد . به عنوان مثال نفر اول شخصی را امروز مجروح کند و نفر دوم چند روز بعد دوباره بخش دیگری از بدن وی را مورد ضرب و شتم قرار دهد و شخص مزبور در اثر مجروحیت از هر دو ناحیه بمیرد .
شرکت در فعل و شرکت در نتیجه :
گاهی چند نفر مشترکاً مرتکب جرم میشوند. مثلاً دو نفر همزمان چاقوئی را به بدن شخصی وارد کنند (شرکت در فعل) .
مطلب مفید | مشاوره آنلاین با وکیل کیفری
یا ممکن است هر یک از مرتکبین عمل مستقلی انجام دهند . مثلا یکی با زدن ضربه به قلب شخص و دیگری گلوله‌ای به مغز او شلیک کند و در اثر این دو عمل ، شخص بمیرد . پس شرکت در یک نوع فعل مجرمانه ، شرط نیست. مهم آن است که مرتکبین جرم ، اعمالی انجام داده باشند که منجر به نتیجه مجرمانه واحد شود.
اثبات جرم
برای اینکه بتوانیم برابر قانون یک یا چند نفر را شریک جرم معرفی کنیم ، باید شرایط زیر محقق شود.
- مشارکت مادی جرم : یعنی عمل ارتکابی ، توسط همه افراد انجام شده باشد یا همه در آن سهمی داشته باشند.
- نیت و قصد واحد : یعنی اراده همه افراد در ارتکاب جرم یکسان باشد.
- وجود عمد و آگاهی : یعنی همه افراد به انجام عمل خود و نتیجه آن آگاه باشند.
تفاوت معاونت و مشارکت در جرم
طبق قانون ، فردی که شخص یا اشخاصی را برای انجام جرم ، تحریک و ترغیب کند یا آنها را برای انجام جرم تهدید و وسوسه کند یا با نیرنگ و فریب موجب وقوع جنایت شود ، معاون جرم محسوب میشود. همچنین اگر وسایل انجام جرم یا راه‌های انجام آن را با آگاهی و عمد به کسی معرفی کند و یا وقوع آن را آسان کند ، معاون جرم است.
- معاون جرم در ارتکاب فیزیکی و مادی جرم دخالتی ندارد . درحالیکه شریک جرم ، در عملیات اجرایی وقوع جرم سهیم است.
- معاون جرم معمولا در سطح پایین‌تری نسبت به مجرم اصلی مجازات خواهد شد. مگر در موارد استثنائی که به عنوان جرمی مستقل محسوب شود و مجازات آن شدیدتر باشد. امّا در مورد شریک جرم باید گفت که اگر شرکای جرم پنج نفر هم باشند، همه آنها به مجازات مجرم اصلی محکوم خواهند شد . مگر اینکه مشمول تبصره قانون باشند و دادگاه به آنها تخفیف بدهد.
- برای تحقق مشارکت در جرم ، نزدیکی زمان یا همزمانی کارهای انجام‌شده توسط شرکا شرط نخواهد بود . طبق قانون برای تحقق معاونت در جرم ، معاونت باید زودتر یا در زمان انجام جرم اتفاق بیفتد.
