اعتبار سند عادی و رسمی

اعتبار سند عادی و رسمی

در مورد اعتبارسند عادی و سند رسمی بیشتر بدانیم

پیش از آنکه بخواهیم سند عادی و سند رسمی را تعریف کنیم و مشخصات آنها را بیان نماییم و نیز به تفاوت های این دو نوع سند اشاره کنیم ابتدا بهتر است بدانیم سند چیست؟

ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی ، مقرر می‌دارد:  سند ، عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع ، قابل استناد باشد».

در ماده ۱۲۸۶ قانون مدنی نیز انواع اسناد بیان شده است. انواع اسناد ، بر اساس این ماده ، اسناد عادی و اسناد رسمی است.

مطلب مفید | ادعای انکار و تردید سند

بطور قطع سند عادی و سند رسمی به یک میزان دارای اعتبار نیستند. اعتبار سند عادی بسیار محدود و قابل انکار و تردید است. اما سند رسمی نمیتواند مورد انکار و تردید قرار گیرد.

بنابراین وقتی در یک دعوا ، پای سند در میان باشد ، سند رسمی از قدرت و اعتبار بیشتری برخوردار است .

سند رسمی میتواند در دادگاه ، دارنده آن را در مقام اثبات ادعا و یا دفاع از حقوق خود موفق کند. اما سند عادی از چنین قدرت و اعتباری برای استناد و یا دفاع در دعوا برخوردار نیست. لذا در جایگاه پایین تری قرار میگیرد.

در این مقاله قصد داریم در مورد این دو نوع سند و تفاوتهای آنها بحث کنیم و ببینیم کدامیک از این دو نوع سند قادرند در مراجع مختلف اعتبار بیشتری کسب کنند.

مطلب مفید | وکیل برای اثبات سند رسمی

تعریف سند رسمی و ویژگی های آن

مستند به ماده 1287 قانون مدنی ، سند رسمی چنین تعریف شده است : «اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی ، در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند ، رسمی است» .

همانطور که ملاحظه میشود سند رسمی دارای ویژگیهای زیر می باشد :

• سند رسمی توسط مامور رسمی تهیه و تنظیم شود.
• مامور تنظیم سند صلاحیت لازم برای این کار را داشته باشد.
• در تنظیم سند مقررات قانونی رعایت شده باشد.

حال چنانچه یک سند ، این سه ویژگی را نداشته باشد سند عادی محسوب میشود. ماده 1293 قانون مدنی در این مورد مقرر میدارد : «هرگاه سند به وسیله یکی از مامورین رسمی تنظیم اسناد تهیه شده ، لیکن مامور صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات مقرر قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد ، سند مزبور در صورتی که دارای امضاء یا مهر طرف باشد ، عادی است» .

ماده 1289 قانون مدنی مقرر میدارد : «غیر از اسناد مذکور در ماده 1287 ، سایر اسناد عادی است» .

مطلب مفید | اثبات مالکیت با سند عادی

اعتبار سنجی سند رسمی

ماده 70 قانون ثبت اعتبار سند رسمی را مورد اشاره قرار داده است. به موجب این ماده از قانون : «سندی که مطابق قوانین به ثبت رسیده ، رسمی است و تمام محتویات و امضاهای مندرج در آن معتبر خواهد بود ؛ مگر اینکه مجعولیت آن سند ثابت شود».

همچنین ماده 1290 قانون مدنی مقرر میدارد : «اسناد رسمی در باره طرفین و ورّاث آنها و قائم مقام آنان معتبر است و اعتبار آنها نسبت به اشخاص ثالث در صورتی است که قانون تصریح کرده باشد».

آنچه از مفاد این دو ماده از قانون قابل استنباط است اینکه :

• سند رسمی مطابق قانون به ثبت رسیده است.
• سند رسمی دارای اصالت است.
• تمام محتوا و امضای سند رسمی در حکم سند است و اعتبار دارد.
• ادعای انکار و تردید در مورد سند رسمی مسموع نیست.
• در مورد سند رسمی فقط میتوان ادعای جعلیت را مطرح نمود.
• اعتبار سند رسمی نه تنها برای دارنده آن بلکه برای وراث و حتی اشخاص ثالث نیز قابل تسری است. (ماده 72 قانون ثبت نیز بر این موضوع صحه گذارده است).

مطلب مفید | جعل سند ملک

ویژگیهای سند عادی

به جر آنچه تا کنون در مورد اسناد رسمی بیان کردیم ، سایر اسناد را میتوان سند عادی به حساب آورد. اسناد عادی دارای خصوصیات و ویژگیهای زیر هستند :

• سند عادی توسط مردم عادی (نه مامورین رسمی) تنظیم میشود.
• سند عادی را نمیتوان در دفاتر اسناد رسمی تنظیم نمود.
• سند عادی براحتی قابل تردید ، انکار است و میتواند نسبت جعل را نیز به آن وارد ساخت.
• سند عادی در نبود سند رسمی قابل اتکا در مقام دفاع از حقوق خود در مراجع قضایی می باشد.
• سند عادی بدون امضاء و وجود دو شاهد ارزش و اعتبار چندانی ندارد. در حوزه ملک ، قولنامه و مبایعه نامه را میتوان مهمترین سند عادی به حساب آورد.

مقایسه اعتبار سند عادی و رسمی

جایگاه و اعتبار اسناد رسمی در برابر سند عادی بالاتر است. در موارد بسیاری این قدرت و اعتبار موجب بی وجهی به سند عادی و اصالت دادن به سند رسمی خواهیم بود. در ادامه از چند منظر برخی تفاوت ها در این زمینه را مورد اشاره قرار خواهیم داد.

میزان اعتبار

اسناد رسمی هم از نظر اصحاب دعوا و وراث آنها و هم اشخاص ثالث ، دارای اعتبار می باشند. در حالی که اسناد عادی بیشتر از هر چیز فقط برای دارنده آن از اعتبار برخوردار است.

قدرت اجرایی

مستند به قانون ، اسناد رسمی نسبت به اسناد عادی از قدرت اجرایی بالاتری برخوردار می باشند. البته این بدان معنا نیست که اسناد عادی به هیچ عنوان قدرت ندارند ، بلکه باید بگوییم طبق قانون اصل بر عدم قدرت اجرایی این اسناد است.

 اثبات اصالت یا جعلیت

اسناد رسمی به دلیل اینکه تمامی مواد قانونی در آنها رعایت شده ، فقط می توانند مورد ادعای جعل قرار گیرند. اما اسناد عادی علاوه بر اینکه می توانند مورد ادعای جعل قرار گیرند ، به راحتی نیز قابل انکار و تکذیب می باشند . زیرا در هیچ محلی رسمی به ثبت نرسیده اند و تنها دو طرف قرارداد از اعتبار آن اطلاع دارند.

تشریفات قانونی

تمامی تشریفاتی که باید در تنظیم اسناد رسمی رعایت شود، در قانون ذکر شده است. اما اصل در تنظیم اسناد عادی ، عدم تشریفات آن می باشد. یعنی طرفین قرارداد نیازی نیست برخی قوانین را به صورت آمره در تنظیم این دسته از اسناد رعایت کنند.در حالی که همین مسئله و رعایت همین قوانین آمره در تنظیم اسناد رسمی ، جزو ملزومات مهم قانون به شمار می رود.

نحوه تنظیم

معمولا حضور یک مامور رسمی دولت در حین تنظیم سند رسمی، الزامی می باشد. در حالی که در اسناد عادی چنین مسئله ای حائز اهمیت نیست.

رونوشت اسناد

اسناد رسمی به دلیل این که در دفاتر اسناد به ثبت میرسند، به راحتی قابلیت تهیه رونوشت از آنها وجود دارد. در صورتی که اسناد عادی اگر گم شوند، به هیچ عنوان نمی توان رونوشتی از ان ها تهیه نمود.

قدرت سند عادی در برابر سند رسمی

در هنگام تنظیم مبایعه نامه و قولنامه و پیش از انجام معامله بهتر است با مراجعه به وب سایت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، اقدام به گرفتن استعلام سند مربوط به معامله نمایید.

زیرا در یک مورد سند عادی از چنان قدرتی برخوردار است که میتواند موجب ابطال سند رسمی شود.

فرض کنید ملکی را میخواهید بخرید که دارای سند رسمی است. حال  فردی در حین معامله با سند عادی ادعای مالکیت نماید، در صورتی که سند عادی دارای تاریخی مقدم بر سند رسمی  باشد، در چنین مواردی ، می توان به راحتی سند رسمی را باطل نمود. این تفاوت سند عادی و رسمی را می توان بزرگترین تفاوت اسناد در قانون به شمار آورد.

مطلب مفید | وکیل دیوان عدالت اداری