دادخواست و شکواییه تصرف عدوانی و دفاع خوانده در آن
نحوه تنظیم دادخواست و شکواییه تصرف عدوانی
تصرف عدوانی از آن دست موضوعات و دعاوی است که میتوان آن را تحت شرایطی در دادگاههای حقوقی و یا در دادگاههای کیفری پیگیری نمود. یعنی در طرح آن میتوان به دو صورت و از طریق تنظیم دادخواست و شکواییه تصرف عدوانی اقدام نمود. اینکه طرح دعوی در کدام حالت به نفع خواهان یا شاکی است بهتر است آن را موکول به نظر وکیل متخصص در دعاوی حقوقی کیفری نماییم.
گاه ممکن است طرح دعوی در دادسرا تحت هیچ شرایط امکان پذیر نباشد. در اینگونه موارد اگر دعوای خود را نادرست طرح کنیم بدون شک با قرار عدم استماع مواجه خواهیم شد. بنابراین بهتر است اینکونه دعاوی را تحت نظر وکیل ملکی پیگیری نماییم.
در این مقاله قصد داریم در باره تصرف عدوانی و انواع و اشکال و نمونه های مختلف آن بحث کنیم . همچنین در انتها دو نمونه دادخواست و شکواییه تصرف عدوانی را ارائه خواهیم داد. بدین ترتیب کاربران گرامی قادر خواهند بود دادخواست یا شکواییه تصرف عدوانی خود را نگارش کنند. البته توصیه میکنیم برای طرح دعوی تصرف عدوانی حتماً مشاوره حقوقی لازم را انجام دهید.
تعریف تصرف عدوانی کیفری یا حقوقی
تصرف در معنای حقوقی آن عبارت از خارج کردن مال غیر منقول از ید مالک بدون رضایت وی. تصرف به صورت عدوانی ، به معنای خارج کردن مال غیر منقول به نحو عدوان یعنی با زور و اجبار است.
در تصرف عدوانی ، مالکیت شرط اساسی برای طرح دعوا نیست. بلکه تصرف قبلی ، ملاک اثبات دعوا و شرط اساسی برای طرح آن در دادگاه است. بنابراین وقتی شما متصرف یک قطعه زمین باشید و فردی خود را مالک آن میداند اما نه سابقه تصرف در زمین دارد و نه مدارکی دال بر مالکیت آن ، در صورت طرح دعوی علیه شما نمیتواند دعوای خود را پیش ببرد. زیرا فاقد شرط تصرف در ملک مورد نظر است. اما شما سابقه تصرف دارید.
اگر مستاجر یک ملک باشید یعنی سابقه تصرف دارید ولی بعد از مدتی دوری از ملک متوجه حضور مالک در آن میشوید که در آن تصرفاتی انجام داده ، شما بدلیل داشتن سابقه تصرف میتوانید علیه وی به اتهام تصرف عدوانی طرح شکایت نمایید.
بر اساس ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوی تصرف عدوانی عبارت است از : ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.
ارکان اساسی برای طرح دعوی تصرف عدوانی
سه رکن اساسی که در طرح دعوای تصرف عدوانی ضروری است عبارتند از :
- سابقه تصرف خواهان یعنی کسی که ادعا میکند مال غیر منقول وی تصرف شده است.
- مال غیر منقول یا ملک در تصرف خوانده باشد.
- خوانده بدون رضایت مالک و به زور ملک را تصرف نموده باشد.
دادخواست تصرف عدوانی حقوقی یا شکواییه تصرف عدوانی کیفری
برای آنکه بدانید تصرف عدوانی به کدام جهت متمایل است یعنی جهت گیری کیفری دارد یا حقوقی ، باید به دو نکته توجه کنید :
الف) آیا متصرف با علم و آگاهی از عدم مالکیت خود بر مال غیر منقول ، آن را تصاحب نموده و تصرف عدوانی وی از روی آگاهی صورت گرفته است؟
ب) آیا کسی که میخواهد علیه متصرف طرح دعوی کند سند مالکیت دارد و یا میتواند با مدارک قابل استناد ، مالکیت خود را اثبات کند؟
چنانچه بتوان هر دو شرط را مطرح و اثبات نمود میتوان دعوی تصرف عدوانی کیفری را در دادگاه مطرح و از حقوق خود دفاع نمود.
تصرف عدوانی کیفری و اثبات مالکیت
تصرف عدوانی کیفری جرم محسوب میشود. طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی اگر شخصی به هر شکلی اقدام به تصرف عدوانی کیفری ملک دیگری کرده باشد ، مجازات وی ، بین 1 ماه تا یک سال حبس خواهد بود. این مجازات ممکن است با جریمه نقدی نیز همراه شود.
دعوی تصرف عدوانی کیفری پس از تقدیم شکواییه ، از طریق دادسرا و دادگاه کیفری مورد رسیدگی قرار میگیرد.
تصرف عدوانی حقوقی و تنظیم دادخواست
در تنظیم دادخواست تصرف عدوانی حقوقی نیاز به احراز مالکیت قبلی مال نیست . بنابراین اگر دو شرطی که قبلاً به آن اشاره کردیم موجود نباشد باید نسبت به طرح دعوی تصرف عدوانی به صورت حقوقی اقدام کنیم.
دعوی تصرف عدوانی حقوقی از طریق ثبت دادخواست و در دادگاه حقوقی مورد رسیدگی قرار میگیرد.
شرایط دادخواست تصرف عدوانی حقوقی
الف) سابقه تصرف خواهان
در زمان ارائه دادخواست تصرف عدوانی حقوقی ، خواهان یا مدعی باید حتماً مدتی از مال غیرمنقول مانند ملک استفاده کرده باشد. به عنوان مثال اگر مورد پرونده، یک آپارتمان باشد، خواهان باید مدتی در آن اقامت کرده باشد و این مسئله مورد قبول و تایید اطرافیان نیز باشد. در حقیقت باید برای دادگاه اثبات شود که این مال غیرمنقول در اختیار خواهان بوده است.
مدت زمان تصرف مال که از آن بعنوان سابقه تصرف یاد میشود ، به عرف بستگی دارد.
ب) عدم سابقه تصرف خوانده
در بررسی دادخواست تصرف عدوانی حقوقی ، قاضی به سابقه یا سوابق تصرفات بر مال غیر منقول توجه میکند. بنابراین در شرایطی قاضی حکم به رفع تصرف خوانده میدهد که وی قبلا سابقه تصرف بر مال غیر منقول نداشته باشد. به عبارت دیگر مدعی یا خواهان پیش از وی در مال غیر منقول تصرف داشته است. ضمن اینکه تصرفات وی قابل اثبات باشد.
پ) عدوانی بودن تصرف
یکی دیگر از شروط ارائه دادخواست تصرف عدوانی حقوقی ، آن است که تصرف خوانده بر مال غیر منقول بدون رضایت مالک باشد. یعنی وی بدون اطلاع مالک و با زور و اجبار آن را متصرف شده باشد.
ت) غیر منقول بودن مال مورد تصرف
مستند به ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی دعوای تصرف عدوانی مربوط به اموال غیر منقول است و نمیتوان این نوع دعوی را در مورد اموال منقول مانند خودرو بکار برد.
تفاوت تصرف عدوانی و دعوای خلع ید
معمولاً در مورد دو دعوی خلع ید و تصرف عدوانی اشتباهاتی در عمل صورت میگیرد که لازم است به آن دقت شود. برای اینکه تفاوت های اساسی این دو دعوی را بدانیم خوب است نکات زیر را مد نظر قرار دهیم :
- پایه و اساس طرح دعوی خلع ید بر «مالکیت» استوار است . اما در دعوی تصرف عدوانی ، این «تصرف» است که اهمیت دارد.
- در دعوی خلع ید مدعی حتماً باید سند مالکیت در دست داشته باشد. اما در دعوی تصرف عدوانی نیازی به سند مالکیت نیست.
- دعوای خلع ید یک دعوای مالی و دعوی تصرف عدوانی یک دعوی غیر مالی است. بنابراین هزینه های دادرسی این دو متفاوت است.
- دعوی خلع ید میتواند شامل اموال منقول یا غیر منقول باشد. اما دعوای تصرف عدوانی فقط در مورد اموال غیر منقول مانند ملک قابل اقامه است.
- دعوی خلع ید در وقت مقرر رسیدگی میشود. اما دعوی تصرف عدوانی در خارج از نوبت امکان رسیدگی خواهد داشت.
- اجرای حکم در دعوی علع ید مستلزم قطعیت حکم است. اما در تصرف عدوانی نیازی به قطعیت حکم نیست و اجرای حکم بدون قطعیت هم امکان پذیر است.
اشاره به برخی مصادیق دعوی تصرف عدوانی
تصرف عدوانی مستاجر
یکی از مصادیق دعوی تصرف عدوانی ، برخی تصرفاتی است که مالک در ملک خود بعد از اجاره آن انجام میدهد. باید دانست اگر موجر بعد از آنکه ملک خود را اجاره داد، بدون رضایت مستاجر در آن ملک تصرفاتی انجام دهد به عنوان مثال اثاثیه ای را در آن مستقر کند یا بخشی از آن را به دیگری اجاره دهد یا خودش در آن استقرار یابد. همه این موارد از مصادیق تصرف عدوانی است و مستاجر میتواند علیه وی اقدام به طرح دعوای تصرف عدوانی نماید.
تصرف عدوانی انباری و پارکینگ
این نوع تصرفات نیز از دیگر موارد رایج در دعاوی تصرف عدوانی است. اگر ملکی را که مالک به مستاجر اجاره میدهد بطور دقیق شامل انباری و پارکینک میشده نباید مالک در آنها تصرفاتی انجام دهد و یا از آنها بهره برداری نماید. این موضوع اهمیت نوع قرارداد و اهمیت شروط قرارداد را نشان میدهد. بنابراین در هنگام عقد قرارداد اجاره باید همه این موارد را مد نظر قرار داد.
تصرف عدوانی در ملک مشاع
وقتی چند نفر ملکی را میخرند ملک مورد نظر مالکیت مشاعی خواهد داشت. در ملک مشاعی قبل از آنکه سهم شرکا بطور دقیق روشن شود باید نحوه تصرفات آنان طی توافقنامه روشن شود. حال اگر یکی از شرکا بدون رضایت سایرین اقدام به تجاوز به حدود دیگر شرکا نماید و تصرفاتی را در آن انجام دهد میتوان علیه وی دعوی تصرف عدوانی را مطرح نمود.
تصرف عدوانی اراضی ملی و باغات
اراضی ملی به آن دسته از اراضی گفته میشود که به عموم افراد جامعه تعلق دارد. در خصوص حفاظت و مدیریت اراضی ملی، دولت به عنوان نماینده مردم عمل کرده و از سرمایه همگانی محافظت میکند. از آنجایی که اراضی ملی متعلق به تمام ملت است و حفاظت و بهره برداری از آنها، اهمیت فراوانی دارد، قانونگذار ارتکاب برخی اعمال نسبت به این منابع را جرم انگاری نموده است. تصرف عدوانی، یکی از مهمترین عناوین مجرمانه‌ای است که در ارتباط با اراضی ملی و منابع طبیعی در قانون پیش‌بینی شده است.
بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی هرگونه تصرف بدون اجازه مالک، با سوء نیت که در اراضی ای نظیر زمین های زراعی یا چشمه سار ها یا جنگل ها و مراتعی که ملی شده اند یا در مناطقی مانند کوهستان و نهر طبیعی و سایر موارد مذکور در ماده مورد نظر ، تصرف عدوانی محسوب میشود. این نوع تصرف جرم محسوب شده و مجازات حبس برای مرتکب را به همراه خواهد داشت.
تصرف عدوانی اموال دولتی
قانونگذار تصرف غیرقانونی اراضی دولتی را تحت عنوان تصرف عدوانی جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است.
نمونه هایی از تصرف عدوانی اموال دولتی را میتوان در زمین‌خواری، کوه‌خواری، دریاخواری و موارد مشابه آن دانست. با وجود آنکه در قانون چنین مصادیقی بطور دقیق ذکر نشده است اما به استناد ماده 690 قانون مجازات اسلامی این قبیل تصرفات را نیز میتوان جزء تصرف عدوانی کیفری دانست که مشمول مجازات خواهد بود.
تصرف عدوانی ملک ورثه ای یا ملک پدری
با فوت مالک یک ساختمان یا زمین و بطور کلی املاک متعلق به وی ، ممکن است یکی از ورثه اقدام به تصرف بخش هایی از ملک بنماید. چنانچه این تصرفات بدون هماهنگی سایر وراث باشد. اقدام وی در زمره تصرف عدوانی محسوب میشود. لذا میتوان علیه وی اقدام به طرح دعوی نمود.
باید دانست تا زمانی که گواهی حصر وراثت صادر نشده باشد نمیتوان در هیچیک از اموال متوفی اعم از منقول و غیر منقول تصرفاتی را انجام داد. تقسیم مال بر مبنای قانون و گواهی انحصار وراثت صورت میگیرد. بنابراین تصرفات خارج از این قاعده تصرف عدوانی محسوب میشود و قابل پیگیری قانونی است.
اگر یکی از ورثه ملک موروثی را در تصرف خود داشته باشد و این تصرف عدوانی باشد هریک از ورثه میتوانند تحت عنوان تصرف عدوانی از فرد متصرف شکایت کیفری کنند.همچنین ورثه میتوانند دعوای خلع ید را به طرفیت متصرف اقامه نمایند که در اینصورت در راستای اجرای حکم قطعی خلع ید نسبت به کل ملک خلع ید صورت میگیرد لکن تصرف خواهان دعوا مطابق مقررات تصرف ملک مشاعی خواهد بود.
مهلت ارائه شکواییه و طرح شکایت تصرف عدوانی
بر مبنای ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی مهلت ارائه شکواییه شکایت تصرف عدوانی کیفری تا ۱ سال از زمانی است که مالک مال غیر منقول از تصرف یا ادعای مالکیت نفر دیگر اطلاع پیدا کند.
مدارک لازم برای تثدیم شکواییه یا شکایت تصرف عدوانی کیفری
برای ارائه شکواییه و طرح شکایت تصرف عدوانی کیفری مدارک زیر مورد نیاز خواهد بود :
- مدارک شناسایی همچون شناسنامه و کارت ملی
- سند مالکیت ملک
- ارائه دلیل جهت اثبات ادعای خود
- شهادت شهود در دادگاه
دفاع خوانده و رد اتهام تصرف عدوانی
برای رد اتهام و دفاع در اتهام تصرف عدوانی بدون مشورت با وکیل اقدام نکنید. زیرا هر نوع اظهاراتی میتواند به ضررتان تمام شود. مواردی نظیر سابقه تصرف ، نوع تصرف ، قراردادهای فی مابین و …. در رفع اتهام میتواند موثر باشد.
مزایای داشتن وکیل تصرف عدوانی
از آنجا که تصرف عدوانی جزء معدود دعاوی است که قابلیت طرح دعوی به صورت حقوقی یا کیفری را دارد بهتر است پیش از هر اقدام حتماً با وکیل مشورت نمایید. زیرا اگر به صورت کیفری یا حقوقی اقدام به طرح دعوی کرده باشید نمیتوانید به دلخواه و سلیقه خود آن را جابجا کنید. پس بهتر است مشاوره با وکیل تصرف عدوانی را در دستور کار خود قرار دهید.
نمونه شکواییه تصرف عدوانی کیفری
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان …(محل وقوع ملک یا زمین)
باسلام و احترام
به استحضار می‌رساند باعنایت به سند رسمی شماره ………………(رونوشت آن ضم شکواییه تقدیم حضور است) اینجانب………………….. مالک منزل مسکونی با پلاک ثبتی………………… می‌باشم. حال مشتکی عنه آقای …………. با استفاده از غیبت اینجانب بدون مجوز و اذن قانونی اقدام به شکستن قفل‌های منزل نموده و به نحو عدوانی اقدام به تصرف منزل مورد نظر نموده است. اینجانب در مورخ ……………… اقدام به درخواست تأمین دلیل در شعبه…………….. شورای حل اختلاف …………. جهت اثبات تصرف فعلی و بدون مجوز مشتکی عنه نمودم که رونوشت تأمین دلیل ضمیمه شکواییه تقدیم حضور می‌گردد.
نهایتاً اینجانب با تقدیم این شکواییه به استناد مواد ۶۹۰ و ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی مصوب ۷۵ از محضر مقام قضایی درخواست تعقیب و مجازات مشتکی عنه و رفع تصرف از ملک اینجانب مورد استدعاست.
نمونه دادخواست رفع تصرف عدوانی
ه عمومی حقوقی شهرستان……..
احتراما به استحضار می رساند،
به موجب سند مالکیت شماره…….،………… دانگ پلاک ثبتی………./……..بخش ……….واقع در………..متعلق به اینجانب می باشد نظر به اینکه خوانده/خواندگان بدون اذن و اجازه اینجانب پلاک ثبتی مذکور را در تصرف غاصبانه خود گرفته و با وصف مراجعات مکرر از رفع تصرفات عدوانی و قلع و قمع بنای بدون مجوز خوانده/خواندگان جزء پلاک ثبتی فوق الذکر و اجرت المثل ایام تصرف از تاریخ……لغایت صدور حکم به میزان ………..ریال به انضمام کلیه خسارات و هزینه دادرسی مورد استدعاست.
ضمنا برای اثبات ادعای خود و تعیین اجرت المثل ایام تصرف غاصبانه به معاینه و تحقیق محلی با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری استناد می نماید. ضمنا نظر به اینکه خوانده در شرف احداث بنا در پلاک مذکور می باشد بدوا صدور دستور موقت به منع وی از احداث بنا به استناد مواد310و320 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در مورد مدنی و اجرای فوری ان نیز تقاضا می گردد.
