تصرف عدوانی کیفری و حقوقی ، مجازات تصرف عدوانی
انواع تقسیم بتدی های تصرف عدوانی
در قوانین ایران تعریف مشخص از تصرف نیامده است. تصرف انواعی دارد از جمله:
الف – تصرف بالمباشره و تصرف با واسطه. مانند تصرف مالک در ملک خویش یا تصرف مستاجر یا وصی از طرف مالک در ملک مالک.
ب – تصرف فعلی و تصرف سابق. مانند تصرف فعلی مالک در ملک خود یا تصرف سابق با ارائه مدرک مستند مبنی بر ارائه مدارک مالکیت.
پ- تصرف مادی و تصرف معنوی.
ت – تصرف قانونی و تصرف غیر قانونی.
ث – تصرف ساده و تصرف غیر ساده.
ج – تصرف استعمالی ، تصرف انتفاعی و تصرف در حق ارتفاق.
مطلب مفید | وکیل کیفری
تصرف عدوانی چیست
تصرف عدوانی به معنای آن است که شخصی بدون رضایت مالک اصلی مال غیر منقول مثل ملک. وارد ملک او شده و آن را در تصرف خود درآورد.
قاعده حقوقی شناخت «تصرف»
یکی از پایه های حقوقی، «عرف» است. تصرف نیز از جمله موضوعاتی است که در آن قواعد عرفی حاکم است. یعنی همینکه فردی بر مال غیر منقولی (ملک) تسلط داشت یعنی این مال از آن او است، و اگر کسی اعتقادی غیر از این را مطرح کند وظیفه او خواهد بود که ثابت نماید عامل استیلا بر مال مورد نظر غیر حق است، و مثلاً به صورت عدوانی بر مال تسط پیدا کرده است. در این رابطه موضوع اثبات مالکیت ملک اهمیت پیدا می کند.
تصرف ممکن است همراه با وقوع برخی جرایم دیگر نظیر انتقال مال غیر و یا فروش مال غیر باشد و آثار حقوقی و کیفری زیادی بدنبال داشته باشد. حتی ممکن است متصرف در مال تصرف شده اقدام به احداث بنا نماید که در این صورت ممکن است وارد دعوای قلع و قمع بنای غیرمجاز با صاحب اصلی ملک شود.
تصرف از بعضی جهات ممکن است با دعوای تخلیه ید مشابهت هایی داشته باشد. اما تصرف عدوانی و تخلیه ید یکی نیستند و تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند.
نظر قانون در مورد «تصرف»
قانون با پیروی از عرف مقرر می دارد که:
مدعی باید برای بدست آوردن و تصرف شئ که نزد دیگری میباشد صرفاً میتواند اقامه دعوی کند، و از ادله اثبات دعوی در صورت وجود استفاده کند تا مرجع قضایی حکم به نفع او دهد، و او را به عنوان مالک حقیقی آن شئ یا حق بشناسد.
ماده ۳۵ قانون مدنی تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. و در ماده ۳۱ قانون مدنی هیچ مالی را از تصرف صاحب آن نمیتوان بیرون کرد مگر به حکم قانون. برابر ماده 690 قانون مدنی مدت زمان تصرف باید به اندازهای باشد که عامل تصرف عرفاً متصرف شناخته شود، و این مدت بنا بر نظر قاضی و عرف میتواند متفاوت باشد.
قانون تصرف عدوانی
ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می دارد:
«دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست مینماید.».
این تعریف فقط شامل اموال غیرمنقول است؛ پس اگر کسی به صورت عدوانی اتومبیل یا تلفن همراه یا مال منقول دیگری را از تصرف او خارج سازد، تعریف فوق این موارد را شامل نخواهد شد.
عناصر سه گانه جرم
عنصر قانونی این جرم را می توان در مواد 690 تا 693 قانون مجازات اسلامی مورد استناد قرار داد. عنصر مادی جرم تصرف عدوانی همان تسلط و استیلای عرفی و مادی مرتکب بر مال غیر منقول متعلق به دیگری به قصد استفاده از آن به نفع خود است، و عنصر معنوی جرم تصرف عدوانی که می تواند یک وجه تمایز مهم جنبه کیفری و یا حقوقی این جرم باشد، قصد اضرار به غیر و سوء نیت خاص متصرف است.
شرایط رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی
سابقه تصرف خواهان
دربعد حقوقی باید توجه داشت که مدت زمان تصرف سابق خواهان باید به اندازه ای باشد که او عرفاً متصرف شناخته شود، و این مدت بنا بر نظر قاضی و عرف می تواند متفاوت باشد .
عدم سبق تصرف خوانده
قاضی زمانی می تواند حکم به رفع تصرف عدوانی را صادر کند که کسی بعد از تصرف خواهان، اموال غیر منقول او را متصرف شده باشد. زیرا یکی از شرایط رسیدگی به تصرف عدوانی این است که شخصی بدون اجازه و رضایت کس دیگر، اموال غیر منقول او را متصرف شده و از آن بهره برداری کند.
مطلب مفید | دفاع خوانده در تصرف عدوانی
عدوانی بودن تصرف خوانده
به این معنا که مال باید بدون رضایت متصرف سابق(خواهان) از تصرف او خارج شده باشد و به تصرف خوانده در آمده باشد. یعنی باید مشخص شود که متصرف با زور به تصرف در آمده است تا قاضی به آن رسیدگی نماید.
غیر منقول بودن اموال مورد تصرف
ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی دعوای تصرف عدوانی را فقط راجع به اموال غیر منقول منحصر کرده است و دعاوی مربوط به اموال منقول سندیتی ندارد.
تصرف عدوانی کیفری
باید دانست برای تحقق هر جرم، سه عنصر قانونی، مادی و معنوی ضروری است. در دعاوی کیفری جمع این سه عنصر شرط اساسی برای طرح شکایت خواهد بود. بنابراین جرم تصرف عدوانی در شرایطی جنبه کیفری می یابد که:
- اولاً این سه عنصر وجود داشته باشند (در غیر این صورت موضوع جنبه حقوقی پیدا می کند).
- و ثانیاً عنصر معنوی جرم در اینجا اهمیت مضاعف دارد. زیرا این عنصر از علم و آگاهی و اراده فرد متصرف دارد تا از آن به نفع خود استفاده کند.
تصرف عدوانی حقوقی
همانطور که گفته شد اگر کسی مال غیر منقول به عنوان مثال ملک دیگری تصرف کرده باشد اما با این قصد و نیت و انگیزه که این ملک از آن او بوده است. و بتواند در دادگاه اثبات نماید که تصور می کرده ملک مال او است نه دیگری این نوع تصرف عدوانی جنبه حقوقی خواهد داشت. پس مهمترین عنصری که موجب می شود تصرف عدوانی کیفری از تصرف عدوانی حقوقی تفکیک شود همین عنصر آگاهی و قصد متصرف از این است که مال متعلق به دیگری بوده یا نبوده است.
ثبت شکایت
- برای ثبت شکایت تصرف عدوانی کیفری، خود مالک یا وکیل و نماینده قانونی او می تواند طرح شکایت نماید. مرجع رسیدگی به دعوا، دادسرا است که با تکمیل برگه شکواییه انجام می پذیرد.
- برای اقامه دعوای تصرف عدوانی حقوقی، نیازی به اقامه دعوا از سوی مالک نیست. کسی که قبلا به صورت قانونی از ملک استفاده می کرده ( مثلا مستاجر ) نیز می تواند اقامه دعوی کند. در این دعوا، دادگاه حقوقی حوزه وقوع مال و با ارائه دادخواست حقوقی به موضوع رسیدگی می کند.
مهلت شکایت تصرف عدوانی
برابر شکایت شاکی نسبت به متصرف، اعمال مقررات حقوقی یا کیفری تصرف عدوانی انجام می شود. میشود. اگر کسی شکایت کند طبق قانون رفع تصرف عدوانی مصوب سال ۱۳۵۲ برخورد می شود ؟ آیا مقررات قبلی دادسرا انجام می شود؟ آیا طبق قانون آیین دادرسی مدنی و قانون مجازات اسلامی برخورد خواهد شد؟
بر اساس نظر اداره کل حقوقی قوه قضاییه ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی از منظر مهلت و مدت شکایت، محدودیت مقید در قانون اصلاح جلوگیری از تصرف عدوانی سال ۱۳۵۲ وجود ندارد. و اعمال هر کدام از قوانین به نحوه شکایت شاکی مرتبط است. اگر شاکی دعوی تصرف را با درخواست تعقیب کیفری نیاورده باشد بر اساس قانون سال ۱۳۵۲ عمل می شود. چنانچه همراه با درخواست تعقیب کیفری آورده باشد ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی مورد اجرا قرار می گیرد.
تفاوت خلع ید از ملک مشاع و رفع تصرف
براساس ماده ۱۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر دو یا چند نفر، ملکی را استفاده کنند و بعدها و به مرور زمان، در مورد نحوه استفاده از زمین برای همدیگر مزاحمت و ممانعتی ایجاد کنند دعوای تصرف به وقوع پیوسته و باید مورد رسیدگی قرار گیرد. لکن با فرض مالکیت طرفین تفاوتی بین خلع ید از ملک مشاع یا رفع تصرف از ملک مشاع وجود ندارد. در این خصوص باید به یک نحو عمل شود و اجرای حکم در هر دو مورد به یک شیوه خواهد بود.
دادگاه صلاحیت دار
بر اساس ماده 12 قانون آیین دادرسی دادسرا و دادگاه ، محل وقوع مال غیر منقول که ملک در آن حوزه واقع شده ملاک رسیدگی به دعوا از طرف دادگاه صلاحیت دار است. ساکن بودن خوانده در حوزه دادگاه، ملاک نیست.
هزینه دادرسی
این دعوی از جمله دعاوی غیر مالی است و مستلزم پرداخت هزینه دادرسی مطابق با دعاوی غیر مالی می باشد.
وکیل در دعوای تصرف
ممکن است شما در مورد تصرف، دعوای مطرح داشته باشید. یا اینکه قصد اقامه دعوا به صورت کیفری و یا حقوقی دارید. در این مورد توصیه می شود حتماً با وکیل در دعوای تصرف عدوانی مشورت نمایید. زیرا احتمال دارد در صورت عدم توجه به عناصر جرم، از همان ابتدا مسیر پرونده اشتباه طی شود و هزینه های گزافی را بر شما تحمیل نماید.