سابقه محکومیت موثر کیفری چیست؟

سابقه محکومیت موثر کیفری چیست؟

سابقه محکومیت موثر کیفری چه مفهومی دارد؟

وقتی فردی به اتهام یک یا چند جرم دستگیر میشود ، در جریان دادرسی بطور کلی ممکن است پرونده وی در دو حالت متفاوت بسته شود. یا اینکه از اتهام یا اتهامات وارده مبرا شود. یعنی محکومیتی متوجه وی نباشد.  یا اینکه ممکن است وی در دادگاه در مورد جرم یا جرایم ارتکابی مجرم شناخته شود. یعنی حکم قطعی مجرمیت برای وی صادر شود.

در سوابق و پیشینه افراد ، این محکومیت ها ثبت خواهد شد. بنابراین وقتی میگوییم فلان فرد سابقه محکومیت موثر کیفری دارد بدین معنا است که وی قبلاً در یک یا چند مورد توسط مراجع قضایی به عنوان مجرم ، محکوم شده است.

سوابق محکومیت موثر کیفری موجب میشود فردی که محکوم شده ، برای مدتی از حقوق اجتماعی محروم شود.

موثر بودن سابقه بدین معنا است که نگهداری متهم در بازداشتگاه کلانتری یا دادسرا برای چند ساعت یا چند روز به عنوان سابقه موثر کیفری شناخته نمیشود. بنابراین اینگونه رفتارها با متهم اگر به حکم قطعی دادگاه منجر نشود فاقد هر گونه اثر و یا سابقه در پیشینه کیفری افراد خواهد بود. این افراد براحتی میتوانند گواهی عدم سوء پیشینه دریافت کنند.

در ادامه در مورد سابقه محکومیت موثر و غیر موثرکیفری بیشتر بحث خواهیم نمود. پس با ما همراه باشید. برای مطالعه بیشتر مقاله «سوء پیشینه موثر کیفری چیست؟» را نیز ببینید.

سابقه محکومیت موثر و غیر موثر کیفری چیست؟

هر گاه افراد مرتکب جرمی شوند ، با توجه به نوع جرم و کیفیت ارتکاب آن ، ممکن است با محکومیت های مختلف مواجه شوند.

وقتی دادگاه حکم محکومیت قطعی صادر میکند ، این محکومیت در پیشینه فرد ثبت می شود . اما به موجب قانون فقط برخی جرایم هستند که ارتکاب آنها موجب محروم شدن شخص از حقوق اجتماعی برای مدتی معین می شود .

بنابراین حکم دادگاه در مورد هر جرمی ، محکومیت موثر کیفری برای فرد به دنبال ندارد . یعنی تنها جرایمی به عنوان سابقه موثر کیفری شناخته میشود که فرد را برای مدتی از حقوق اجتماعی محروم کند . به عبارت بهتر یک رابطه مستقیم میان «سابقه محکومیت موثر» و «محرومیت از حقوق اجتماعی» وجود دارد .

به این معنا که تنها جرایم دارای محرومیت از حقوق اجتماعی در گواهی سوءپیشینه افراد قید می شوند. محرومیت از حقوق اجتماعی یک نوع «مجازات تبعی» است که بدنبال «مجازات اصلی» برای فرد ایجاد میشود.

مطلب مفید | مجازات تعزیری و تکمیلی و تبعی

آشنایی با مفهوم مجازات تبعی

مجازات تبعی به مجازاتی گفته می شود که شخص به تبع محکوم شدن قطعی به ارتکاب یک جرم ، باید آن را نیز متحمل شود .

این مجازات در حکم دادگاه فید نخواهد شد و به بیان بهتر می توان گفت که مجازات تبعی آثار محکومیت قطعی کیفری است.

محکومیت های قطعی کیفری

به استناد ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی : «محکومیت های قطعی کیفری زیر در جرائم عمدی ، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان ، در مدت زمان مقرر در این ماده ، محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می ‌کند :

الف) هفت سال در محکومیت به مجازاتهای سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی .

ب) سه سال در محکومیت به قطع عضو ، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه چهار .

پ) دو سال در محکومیت به شلاق حدی ، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج .

تبصره 1 : در غیر موارد فوق ، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج می‌شود. لکن در گواهی‌های صادره از مراجع ذیربط منعکس نمی‌شود مگر به درخواست مراجع قضائی برای تعیین یا بازنگری در مجازات .

تبصره 2 : در مورد جرایم قابل گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی ، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نیز رفع می‌شود.

تبصره 3 : در عفو و آزادی مشروط ، اثر تبعی محکومیت پس از گذشت مدتهای فوق از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط رفع می‌شود. محکوم در مدت زمان آزادی مشروط و همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم می ‌رسد.»

نکته : محرومیت اجتماعی صرفاً مجازات تبعی محسوب نمی شود. بلکه در بعضی از جرایم همچون جرایمی که مجازات درجه ۵ ، ۶ یا ۷ دارند ممکن است محرومیت اجتماعی از مجازات‌های اصلی باشد.

حقوق اجتماعی شامل چه مواردی است؟

موارد حقوق اجتماعی که شخص از آن محروم می گردد در ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی آمده است . به موجب این ماده :

حقوق اجتماعی موضوع این قانون به شرح زیر است :

الف- داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری ، مجلس خبرگان رهبری ، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا

ب- عضویت در شورای نگهبان ، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور

پ- تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری

ت- انتخاب شدن یا عضویت در انجمنها، شوراها، احزاب و جمعیتها به موجب قانون یا با رای مردم

ث- عضویت در هیاتهای منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف

ج- اشتغال به عنوان مدیر مسوول یا سردبیر رسانههای گروهی

چ- استخدام و یا اشتغال در کلیه دستگاههای حکومتی اعم از قوای سه گانه و سازمانها و شرکتهای وابسته به آنها، صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداریها و موسسات مامور به خدمات عمومی و دستگاههای مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آنها

مطلب مفید | دعوای ورود شخص ثالث

ح- اشتغال به عنوان وکیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری

خ- انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام

د- انتخاب شدن به سمت داوری یا کارشناسی در مراجع رسمی

ذ- استفاده از نشانهای دولتی و عناوین افتخاری

ر- تاسیس، اداره یا عضویت در هیات مدیره شرکتهای دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت نام تجارتی یا موسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی

تبصره ۱- مستخدمان دستگاههای حکومتی در صورت محرومیت از حقوق اجتماعی، خواه به عنوان مجازات اصلی و خواه مجازات تکمیلی یا تبعی، حسب مورد در مدت مقرر در حکم یا قانون، از خدمت منفصل می شوند.

تبصره ۲- هر کس به عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم گردد پس از گذشت مواعد مقرر در ماده(۲۵) این قانون اعاده حیثیت می شود و آثار تبعی محکومیت وی زائل می گردد مگر در مورد بندهای(الف)، (ب) و(پ) این ماده که از حقوق مزبور به طور دائمی محروم می شود.»

محکومیت غیر موثر چیست؟

همانطور که تا کنون گفتیم هر جرم و یا هر نوع مجازاتی به معنای محکومیت موثر کیفری شناخته نمیشود. در نتیجه برخی سوابق مجرمیت در پیشینه کیفری درج نمیگردد . به تعبیر دیگر فرد را از حقوق اجتماعی محروم نمیکند.

حال چنانچه ، همین فرد ، جرم دیگری مرتکب شود ، محکومیت پیشین او نیز در گواهی قید می شود و امکان دارد در میزان مجازات جرم فعلی هم تأثیر داشته باشد .

محکومیت غیر موثر کیفری تأثیری در حقوق اجتماعی شخص ندارد و در گواهی سوء پیشینه نیز درج نمی شود. با این وجود ، همه این انواع محکومیت ها برای مقام‌های قضایی قابل مشاهده است.

نحوه رفع اثر از محکومیت موثر کیفری

زمانی که شخصی محکومیت موثر کیفری دارد به این معنا نیست که برای همیشه از حقوق اجتماعی محروم خواهد ماند . بلکه این محرومیت او براساس جرم ارتکابی و درجه مجازات تعیین شده و زمان محدودی است.

به عنوان مثال همانطور که گفتیم بالاترین میزان محرومیت از حقوق اجتماعی در جرم قتا ، 7 سال است و بقیه مجازاتها به ترتیب زمان کمتری در پیشینه افراد اثر خواهند داشت.