وظایف دادسرا و دادگاه چیست؟

وظایف دادسرا و دادگاه

آشنایی با وظایف دادسرا و دادگاه

قبل از آشنایی با وظایف دادسرا و دادگاه ها و شناخت انواع آن خوب است بدانیم پرونده های قضایی یا از نوع حقوقی هستند یا کیفری . فرایند رسیدگی به پرونده های کیفری ، در سه مرحله : تحقیقات مقدماتی ، صدور حکم و اجرای حکم صورت می‌گیرد.

مطلب مفید | وکیل تلفنی در گروه ملکی اداری

در نظام قضایی ایران ، وظیفه اول و سوم یعنی تحقیقات مقدماتی و اجرای حکم بر عهده «دادسرا» است. دادسرا وظایف خود را زیر نظر دادستان و در دو بخش زیر انجام میدهد :

الف) تحقیقات مقدماتی شامل : کشف جرم (توسط ضابطان) ، تعقیب متهم (بدستور دادستان) و تحقیق از متهم (بر عهده بازپرس).

ب) اجرای احکام .

بعد از انجام تحقیقات مقدماتی ، پرونده از دادسرا به دادگاه ارجاع میشود. بنابراین محاکمه و صدور رأی بر عهده دادگاه است. بعد از صدور حکم از طرف دادگاه ، پرونده مجدداً جهت اجرای حکم به دادسرا ارجاع میشود.

با توجه به اینکه تعقیب دعاوی به درخواست شاکی بر عهده «دادسرا» است ، لذا در این مقاله ابتدا تشکیلات دادسرا  ، وظایف و اختیارات مسئولین دادسرا را مورد بررسی قرار خواهیم داد و در ادامه  به موضوع دادگاهها و وظایف آنها میپردازیم.

دادسرا و وظایف آن

نهاد «دادسرا» از قانون کشور فرانسه اقتباس شده است. اولین قانون دادرسی کیفری در سال 1291 با عنوان «اصول محاکمات جزایی» وارد تشکیلات قضایی ایران شد.

واژه های «پارکه»، «مدعی العموم»، «مستنطق» و «وکیل عمومی» که در آن قانون مورد استفاده قرار گرفته بود ، در اصلاحات بعدی به ترتیب به واژه‌های «دادسرا»، «دادستان»، «بازپرس» و «دادیار» تغییر نام دادند.

مطلب مفید | بهترین وکیل غرب تهران

در قوانین موجود تعریف مشخص از «دادسرا» ارائه نشده است .

به استناد ماده 3 قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۷۳ با اصلاحات بعدی ۱۳۸۱ و ۱۳۸۵ ‌، در حوزه قضائی هر شهرستان یک دادسرا  تحت عنوان «‌دادسرای عمومی و انقلاب» در معیت دادگاههای آن‌ حوزه تشکیل می‌گردد.

بر اساس بند الف ماده مذکور ، دادسرا عهده‌دار کشف جرم، تعقیب متهم به جرم، اقامه دعوی از جنبه‌ حق‌اللهی و حفظ حقوق عمومی و حدود اسلامی ، اجرای حکم و همچنین رسیدگی به‌ امور حسبیه وفق ضوابط قانونی است .

ریاست دادسرا بر عهده دادستان می‌باشد و به تعداد لازم معاون ،‌ دادیار ، بازپرس و تشکیلات اداری خواهد داشت. در حوزه قضائی بخش، وظیفه ‌دادستان را دادرس علی‌البدل بر عهده دارد.

اقدامات دادسرا در جرائمی که جنبه‌ خصوصی دارد با شکایت شاکی خصوصی شروع می‌شود.

انواع دادسرا

در حال حاضر در نظام قضایی ایران و ساختار آن ، چهار نوع دادسرا وجود دارد :

الف) دادسرای دیوان عالی کشور

ب) دادسرای عمومی و انقلاب

پ) دادسرای نظامی

ت) دادسرای ویژه روحانیت

 دادسرای دیوان عالی کشور

طبق قانون اساسی، دیوان عالی کشور به منظور نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه ی قضایی و انجام مسئولیت هایی که طبق قانون به آن محول می شود بر اساس ضوابطی که رئیس قوه قضاییه تعیین می کند، تشکیل شد.

دادسرای دیوان عالی کشور در معیت دیوان عالی کشور انجام وظیفه می‌کند . با توجه به اینکه دیوان عالی کشور در تهران مستقر است و صلاحيت آن کشوری است ، دادسرای دیوان نیز در تهران قراردارد اما صلاحيت آن شامل تمام قلمرو جمهوری اسلامی می‌باشد.

مقامات دادسرای دیوان عالی کشور عبارتند از: (دادستان کل کشور، معاون اول، شش معاون و به تعداد لازم دادیار). دادستان کل کشور در بین قضات دادسرا از لحاظ سلسله مراتب، عالی‌ترین مقام قضایی به شمار می‌آید و ریاست دادسرای دیوان عالی کشور را بر عهده دارد.

بر اساس اصل یکصد و شصت و دوم قانون اساسی دادستان کل کشور باید مجتهد، عادل و آگاه به امور قضایی باشد. رئیس قوه قضاییه با مشورت قضات دیوان عالی کشور وی را برای مدت پنج سال به این سمت منصوب می‌کند.

مطلب مفید | وکیل اداره کار غرب تهران

دیوان عالی کشور از بخش هایی همچون شعب تشخیص، شعب خاص، هیئت عمومی وحدت رویه، هیئت عمومی شعب حقوقی و هیئت عمومی کیفری تشکیل شده است.

از جمله وظایف دیوان عالی کشور، نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم، ایجاد وحدت رویه قضایی، حل اختلاف بین مراجع قضایی و تعیین مرجع صالح، رسیدگی به تخلف رئیس جمهور و موارد دیگر مکتوب در قانون است.

دادسرای عمومی و انقلاب

در هر حوزه قضایی یک دادسرای عمومی و انقلاب وجود دارد که مسئولیت آن با دادستان آن حوزه قضایی است . (در حوزه قضایی بخش‌ها که دادسرا وجود ندارد وظایف دادستان بر عهده رئیس حوزه قضایی و در غیاب وی برعهده دادرس على‌البدل دادگاه است).

بر اساس قانون جدید آیین دادرسی کیفری ، تشکیل دادسرا در برخی از حوزه قضایی بخش‌ها نیز تجویز شده است. بر اساس ماده 299 قانون آیین دادرسی کیفری و دو تبصره ذیل آن ، در حوزه قضایی بخش‌هایی که میزان دعاوی حقوقی و کیفری بالا باشد ، دادگستری بخش با همان صلاحیت و تشکیلات دادگستری شهرستان تشکیل میشود.

تشکیل دادسرا در شهرستان‌های جدید که میزان دعاوی حقوقی و کیفری چندان بالا نیست و ضرورتی به تشکیل دادگستری نباشد بلامانع است.

با توجه به اینکه دادسرا صلاحیت خود را از دادگاه کسب می‌کند، حدود صلاحیت ذاتی و محلی دادسرا، صلاحیت همان دادگاهی است که در معیت آن انجام وظیفه می‌کند.

 بنابراین در تمامی حوزه‌های قضایی شهرستان‌ها، دادسراهای عمومی و انقلاب در معیت دادگاه‌های کیفری یک و دو ، دادگاه انقلاب و دادگاه اطفال و نوجوانان انجام وظیفه می‌کنند و تحقیقات مقدماتی کلیه جرایم در صلاحیت آن دادگاه‌ها را انجام می‌دهند.

 دادسرای نظامی

به منظور انجام تحقیقات مقدماتی در خصوص جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی اعضای نیروهای مسلح، دادسرای نظامی در معیت دادگاه‌های نظامی تشکیل می‌شود.

دادسرای نظامی فقط در مرکز استان تشکیل می‌شود و در سایر شهرستان‌ها نیز در صورت نیاز با عنوان دادسرای نظامی ناحیه تشکیل می‌شود.

بر اساس ماده ۵۸۱ قانون آیین دادرسی کیفری ، «اختیارات و وظایف رئیس ، دادستان و دیگر مقامات قضایی سازمان قضایی استان با رعایت مقررات این بخش ، همان اختیارات و وظایفی است که حسب مورد برای رؤسای کل دادگستری‌ها ، دادستان‌های عمومی و انقلاب و سایر مقامات قضایی دادگستری مقرر شده است.

 با توجه به اینکه دادسراهای نظامی در معیت دادگاه‌های نظامی انجام وظیفه می‌کنند، حدود صلاحیت آنها همان صلاحیت دادگاه‌های نظامی است. در زمان جنگ ، با توجه به شرایط ویژه‌ای که پیش می‌آید ، دادسرای نظامی زمان جنگ در معیت دادگاه‌های نظامی زمان جنگ تشکیل می‌شود.

دادسرای ویژه روحانیت

وظایف دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت را بر اساس آیین‌نامه مربوط به آن می‌توان به شرح زیر بیان کرد:

الف – اقدامات لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات و جرایم در محدوده مسائل قضایی.

ب- ارشاد در امور خلاف شأن.

ج- رسیدگی به جرایم روحانیون و پرونده‌هایی که به نحو مؤثری با اهداف این دادسرا مرتبط است.

لازم به ذکر است که در اجرای اهداف و وظایف مذکور که به ترتیب در مواد ا و ۲ آیین‌نامه ذکر شده است ، دادسرای ویژه روحانیت می‌تواند از طریق مراکز حوزوی ، سازمان تبلیغات اسلامی ، مرکز امور مساجد و سایر نهادهای مرتبط به امور روحانیون اقدام نماید. نهادهای فوق در زمینه اجرای موارد مذکور موظف به همکاری با دادسرای ویژه روحانیت می‌باشند.

دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت از لحاظ ساختار و تشکیلات ، تحت نظارت مستقیم رهبری ، انجام وظیفه می‌کند و کاملاً مستقل از تشکیلات قوه قضاییه است. البته پرداخت حقوق و مزایای قضات و کارکنان آن تابع مقررات مربوط به قوه قضاییه می‌باشد.

دادستان کل ویژه روحانیت و حاکم شرع شعبه اول دادگاه ویژه روحانیت ، از سوی رهبر منصوب می‌گردد. مسئولیت، ریاست و نظارت همه دادسراها به عهده دادستان منصوب است.

دادسراهای عمومی و انقلاب شهر تهران

در شهرهای بزرگ بدلیل عدم امکان رسیدگی به همه جرایم توسط یک دادسرا، دادسراهای متعددی با محدوده‌های مشخصی تشکیل شده‌اند که به جرایم رخ داده در آن محدوده رسیدگی می‌کنند.

از اینرو در  نواحی 22 گانه تهران ، دادسرای عمومی و انقلاب تأسیس شده است . مثلاً اگر جرمی در محله صادقیه واقع در غرب تهران رخ دهد، دادسرای مستقر در منطقه 5 صالح به رسیدگی به این جرم است.

دادسرای ویژه کارکنان دولت

دادسرای ویژه کارکنان دولت بعنوان یکی از دادسراهای اختصاصی است. این دادسرا اختیار رسیدگی به جرایم کارکنان دولتی ، مقامات قضایی ، اعضای سپاه و ارتش را دارد. صلاحیت محلی در دادسرای ویژه کارکنان دولت استثناست و نیاز به رعایت صلاحیت محلی نیست.

مطلب مفید | وظایف داور در قرارداد

دادسرای ویژه قاچاق کالا و ارز

این دادسرا طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز وظیفه تعقیب و رسیدگی جرایم مرتبط در این زمینه را دارد. در صورتی که موضوع جرمی قاچاق مشروبات الکلی، ماهواره، میراث فرهنگی باشد، در صلاحیت دادسرای ویژه قاچاق کالا و ارز است.

دادسرای ویژه جرایم اقتصادی

جرم اقتصادی جرمی است که منافع مالی جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این جرایم ممکن است توسط هر کسی انجام شود و محدود به افرادی خاص نیست اما آثار جرم بصورت اجتماعی بروز میکند و تبعات آن فراگیر است مانند جعل اسکناس. رسیدگی به این جرایم در صلاحیت دادسرای ویژه جرایم اقتصادی است .

دادسرای ویژه جرایم پولی و بانکی

دادسرای اختصاصی رسیدگی به جرایمی از قبیل پولشویی ، ارز ، بورس ، بیمه و مسائل بانکی است. این دادسرای تخصصی به نوبه خود یک دادسرای تازه تأسیس است که از تاریخ 19تیرماه 1398 به تهران/خیابان خیام/ساختمان دادگاه‌های کیفری یک تهران/تجدیدنظر سابق/دادسرای ناحیه36تهران ویژه جرایم پولی و بانکی منتقل شده است.

دادسرای ویژه جرایم پزشکی

در معرفی انواع دادسرا  ، دادسرای ویژه جرایم پزشکی به جرایم پزشکی و دارویی رسیدگی میکند و مردم می‌توانند برای شکایت از اعمال مجرمانه پزشکی در هر سطحی، به این دادسرا مراجعه کنند. بعلاوه دادسرای ویژه جرایم پزشکی میتواند به جرایم مربوط به محیط زیست، استانداردهای غذایی، تخلفات دارویی و مواد خوراکی رسیدگی کند.

مطلب مفید | وکیل جرایم پزشکی

دادسرای ارشاد

این دادسرا در مجتمع قضایی شهید بهشتی استقرار دارد و یک دادسرای تخصصی ویژه جرایم و اعمال منافی عفت است. این دادسرا به جرایمی نظیر روابط نامشروع، شراب ‌خواری، زنا رسیدگی میکند و بعد از تکمیل رسیدگی ‌های مقدماتی، پرونده را جهت رسیدگی به دادگاه می‌فرستد.

دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان

جرایمی که توسط اطفال و نوجوانان ارتکاب می‌یابد باید در دادسرا و دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان بررسی و رسیدگی شود. علت تشکیل دادسرای ویژه برای اطفال و نوجوانان، روحیه آسیب‌پذیر و عدم بلوغ فکری آنها است. در این دادسراها و دادگاه‌ ها افراد متخصص حضور دارند که در روند تحقیقات نقش بسیار مؤثری دارند. اطفال و نوجوانان به افراد زیر 18سال اطلاق میشود.

دادسرای انتظامی وکلا

این دادسرا به تخلفات کارآموزان و وکلای پایه یک دادگستری کانون وکلا که به موجب قوانین و آیین ‌نامه‌ها مشخص شده است ، رسیدگی میکند.

دادگاهها و سایر مراجع قضایی و وظایف آنها

 از نظر آیین دادرسی و صلاحیت رسیدگی ، دادگاه ها در یک تقسیم بندی کلی ، به دادگاه های حقوقی ، کیفری(جزایی) و خانواده تقسیم می شوند.

1. دادگاه عمومی حقوقی

بر اساس قانون ، دادگاه عمومی در محل هایی که رئیس قوه قضاییه تشخیص می دهد، تشکیل می گردد. تعیین قلمرو محلی و تعداد شعب آن نیز بر عهده ریاست قوه قضاییه است. دادگاه عمومی حقوقی با حضور رئیس شعبه یا دادرس علی البدل برگزار می شود.

دادگاه عمومی حقوقی صلاحیت رسیدگی نخستین به تمامی دعاوی و امور حقوقی (غیر کیفری) را دارد، مگر در مواردی که قانون مرجع دیگری تعیین کرده باشد. اصطلاحا صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی عاما بوده و اصل بر صلاحیت آن است.

دادگاه های حقوقی ، به دادگاههایی گفته می شود که به دادخواست های اشخاص ، در رابطه با تعهدات قراردادی و غیر قرادادی که جنبه مجرمانه نداشته رسیدگی می کنند. دادگاه های خانواده ، نیز به محاکمی گفته می شود که مسئولیت رسیدگی به دعاوی خانواده ، همچون طلاق ، مهریه و نفقه را بر عهده دارند.

2. دادگاهخانواده

برابر قانون حمایت از خانواده سال ۱۳۹۱، دادگاه خانواده به منظور رسیدگی به امور و دعاوی خانوادگی تشکیل شده است. این دادگاه جزء مراجع اختصاصی حقوقی است. یعنی نصب و عزل قضات آن، کلا در صلاحیت قوه قضاییه است. این مرجع قضایی با حضور رئیس یا دادرس علی البدل و قاضی مشاور زن تشکیل می شود.

صلاحیت دادگاه مورد نظر در رسیدگی به مواردی مثل نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح، ازدواج مجدد، جهیزیه، مهریه، نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت، تمکین و نشوز، حضانت طفل، طلاق و رجوع، سرپرستی کودکان بی سرپرست، تغییر جنسیت و … می باشد.

مطلب مفید | مشاوره تلفنی با وکیل خانواده

3. دادگاه کیفری یا جزایی

در سیستم قضایی ، دادگاه های کیفری یا جزایی ، به دعاوی کیفری و جرایم مشخص شده در قانون رسیدگی می کنند. وقتی شکایتی در دفاتر خدمات قضاییی ثبت می شود ، این شکایت ابتدا به دادسرا ارسال میشود .

پس از انجام تحقیقات مقدماتی و صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست ، پرونده به دادگاه کیفری (جزایی) ، ارسال می گردد. البته در برخی جرایم ، رسیدگی اولیه از دادگاه کیفری (جزایی) ، آغاز شده و مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا در مورد این جرایم وجود ندارد.

مطلب مفید | مشاوره با وکیل کیفری

4. انواع دادگاه کیفری

دادگاه های کیفری بر اساس جرایمی که در صلاحیت آنها قرار دارد به انواع مختلفی تقسیم میشوند. صلاحیت این دادگاه ها نسبت به یکدیگر ، صلاحیت ذاتی است. از اینرو هیچیک از این دادگاهها نمی توانند به جرایمی که در صلاحیت دادگاه دیگری است رسیدگی نمایند.

منظور از دادگاه های کیفری ، دادگاه هایی است که به جرایم مشخص شده در قانون رسیدگی می کنند. دادگاه کیفری یک ، دادگاه کیفری دو ، دادگاه انقلاب ، دادگاه ویژه روحانیت ، دادگاه نظامی ، دادگاه اطفال و نوجوانان ، از انواع دادگاه کیفری و جزایی هستند که هر یک دارای صلاحیت اختصاصی تعیین شده در قانون می باشند.

صلاحیت این دادگاهها نسبت به یکدیگر ، صلاحیت ذاتی است. بنابراین هیچ یک از این دادگاهها نمی توانند به جرایمی که در صلاحیت دادگاه دیگری می باشد رسیدگی نمایند.

4.1. دادگاه کیفری یک

در ساختار قضایی ، دادگاه کیفری یک ، از مهمترین انواع دادگاه کیفری است که در مرکز هر استان تشکیل میشود . البته این دادگاه میتواند به تشخیص رئیس قوه قضاییه در حوزه قضایی شهرستانها هم تشکیل شود.

این دادگاه دارای رئیس و دو مستشار است که با حضور دو عضو رسمیت مییابد.

دادگاه کیفری یک دارای صلاحیت مشخصی است و نحوه رسیدگی به دعاوی در آن در قانون آیین دادرسی کیفری به تفصیل مشخص شده است.

صلاحیت دادگاه کیفری یک

مطابق ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری موارد صدور رای در دادگاه کیفری یک ، مشخص گردیده و رسیدگی به جرایم زیر در صلاحیت دادگاه کیفری یک میباشد:

جرائمی که مجازات آنها سلب حیات می باشد؛

جرائمی که مجازات آن ها، حبس ابد است؛

جرائم با مجازات قانونی قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که دیه آنها به میزان ثلث دیه کامل یا بیشتر از آن باشد؛

جرائمی که مجازات آنها مجازات تعزیری درجه چهار و بالاتر باشد.

جرائم سیاسی و مطبوعاتی

آراء دادگاه کیفری یک ، قابل اعتراض فرجامی در دیوان عالی کشور میباشد.

4.2. دادگاه کیفری دو

در نظام قضایی ، دادگاه کیفری دو ، یک دادگاه عمومی کیفری است. این دادگاه با حضور رئیس یا دادرس علی البدل در حوزه قضایی هر شهرستان تشکیل می شود.

دادگاه کیفری دو ، صلاحیت رسیدگی به تمام دعاوی کیفری (به غیر از جرائمی که در صلاحیت مراجع کیفری دیگر قرار گرفته) را دارد.

دادستان یا نماینده وی میتواند در جلسات این دادگاه حاضر شده ولی عدم حضور این اشخاص مانع تشکیل جلسه نمی باشد مگر آنکه رئیس دادگاه حضور آنها را ضروری تشخیص دهد.

تفاوت دادگاههای کیفری یک و دو

دادگاه کیفری یک فقط در مرکز استان تشکیل میشود. ولی در هر شهرستان دادگاه کیفری دو تشکیل میشود. دادگاه کیفری دو از یک قاضی یا دادرس تشکیل شده که وظیفه رسیدگی و صدور رای را بر عهده دارد. اما دادگاه کیفری یک ، از یک قاضی و دو دادرس مستشار تشکیل شده و البته جلسه دادگاه با حضور حداقل دو عضو رسمیت می یابد.

5. دادگاه انقلاب اسلامی

در ادامه وظایه دادگاه و دادسراها ، به یکی از مهمترین انواع دادگاه ها در بعد از انقلاب اشاره میکنیم. نام این مرجع ، دادگاه انقلاب می باشد که در مرکز هر استان و به تشخیص رئیس قوه قضاییه در حوزه قضایی شهرستان ها تشکیل می شود. این دادگاه دادگاه دارای رئیس و دو مستشار است که با دو عضو رسمیت می یابد. دادگاه انقلاب در گروه مراجع اختصاصی قضایی دسته بندی می شود اما در عین حال این مرجع را باید از مراجع کیفری به شمار آورد.

طبق ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری، صلاحیت دادگاه انقلاب در رسیدگی به جرایم زیر است:

• جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی، محاربه و افساد فی الارض، اقدام مسلحانه علیه نظام جمهوری اسلامی
• تمام جرایم مربوط به مواد مخدر، روان گردان و پیش ساز های آن
• قاچاق اسلحه و مهمات و اقلام و مواد تحت کنترل
• توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام رهبری

6. دادگاه تجدید نظر استان

در مرکز هر استان، به منظور تجدیدنظر در آراء قابل تجدید نظر صادره از دادگاه های عمومی و انقلاب مستقر در حوزه ی آن استان، دادگاه تجدید نظر مرکب از یک رئیس و دو مستشار تشکیل می گردد.

دادگاه تجدیدنظر با توجه به تراکم کاری می تواند بیش از یک شعبه داشته باشد. آراء صادره از دادگاه تجدید نظر قطعی بوده و لازم الاجراست.

7. شورای حل اختلاف

یکی از انواع دادگاه ها و مراجع سازمان قضاوتی ایران شورای حل اختلاف می باشد که به منظور حل اختلاف و ایجاد صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی تحت نظارت قوه قضاییه تشکیل گردید.

در موارد زیر قاضی شورا با مشورت اعضای شورا رسیدگی و مبادرت به صدور رای می نماید:

الف- دعاوی مالی راجع به اموال منقول تا ۲۰ میلیون تومان
ب- تمامی دعاوی مربوط به تخلیه عین مستاجره به جز دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه
پ- دعاوی تعدیل اجاره بها
ت- صدور گواهی حصر وراثت و امور مربوط به ترکه
ث- ادعای اعسار از پرداخت محکوم به درصورتی که شورا به اصل دعوا رسیدگی نموده باشد.
ج- دعاوی خانواده راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه که مشمول قانون حمایت از خانواده نباشد.
چ- تامین دلیل
ح- جرایم تعزیری که صرفا مستوجب مجازات نقدی درجه هشت باشد.

8. دیوان عدالت اداری

تا اینجا با وظایف انواع دادسرا و دادگاهها آشنا شدیم. در ادامه ، به تنها و عالی ترین مرجع عمومی اداری ، یعنی دیوان عدالت اداری اشاره میکنیم. دیوان عدالت اداری زیر نظر رئیس قوه قضاییه تشکیل شده و مقر آن در تهران می باشد و دارای شعب بدوی، تجدید نظر، هیئت عمومی و هیئت های تخصصی است.

صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت اداری شامل موارد زیر است:

• رسیدگی به شکایت از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی
• رسیدگی به شکایت از آیین نامه ها و سایر مقررات دولتی
• رسیدگی به شکایات  از آرا و تصمیمات قطعی مراجع اداری مانند کمیسیون های مالیات، هیئت های حل اختلاف و…
• رسیدگی به شکایات استخدامی

مطلب مفید | وکیل دیوان عدالت اداری

 9. دادگاه عالی انتظامی قضات

این دادگاه یکی دیگر از انواع دادگاه ها و مراجع سازمان قضاوتی ایران در تهران تشکیل می شود و شمار شعب آن به تشخیص رئیس قوه ی قضاییه واگذار شده است. اعضای این دادگاه از بین قضات دارای بالاترین پایه ی قضایی و حداقل بیست و پنج سال سابقه توسط مقام مذکور انتخاب می شوند.

دادگاه عالی انتظامی قضات به تخلفات و اشتباهات تمام قضاتی که دارای سمت قضایی هستند رسیدگی می نماید.

10. دادگاه انتظامی وکلا

این دادگاه مرجع رسیدگی و صدور رای نسبت به تخلفات وکلا و کارگشایان می باشد. این مرجع از سه نفر وکیل پایه یک دادگستری که برای مدت دو سال، از طرف هیئت مدیره ی کانون وکلای دادگستری انتخاب می گردند، تشکیل می شود.

این دادگاه به تخلفات و شکایات وکلای دادگستری می پردازد.

سایر مراجع مراجع قضاوتی ایران

در قانون بسته به شرایط و یا تدبیر قانون، مراجع دیگری پیش بینی شده است تا به مسائل حقوقی و کیفری به صورت تخصصی و حرفه ای بپردازند. از جمله انواع دادگاه ها و مراجع سازمان قضاوتی ایران می توان به دادگاه اطفال و نوجوانان، دادگاه نظامی،  مراجع ثبتی و دادسرای جرائم رایانه ای اشاره نمود.

 آدرس دادسراهای مستقر در تهران

حال که با انواع دادسرا و دادگاه و وظایف دادسرا و دادگاهها آشنا شدیم. در اینجا آدرس انواع دادسراههای تخصصی مستقر در تهران اشاره خواهیم کرد :

آدرس و شماره تلفن دادسرای عمومی و انقلاب تهران (مرکز) 

نبش میدان ۱۵ خرداد، ساختمان مرکزی دادسرای عمومی و انقلاب تهران . تلفن: ۳۵۰۵۱۱۱۱

آدرس و شماره تلفن اداره سجل کیفری و امور نمایندگی‌های دادسرای تهران

آدرس: خیابان فاطمی، روبروی خیابان دائمی، پلاک ۹ . تلفن: ۲۱- ۸۸۹۹۷۴۱۵ نمابر: ۸۸۹۹۷۴۱۷

آدرس و شماره تلفن معاون امور زنان و کودکان دادسرای تهران

آدرس: خیابان مطهری، خیابان علی اکبری، جنب مدیریت بحران شهرداری . تلفن: ۸۶۱۲۱۶۴۸-۸۶۱۲۱۶۴۵-۸۶۱۲۱۶۷۵

آدرس و شماره تلفن معاون امور زندان‌ها و اجرای احکام دادسرای تهران

آدرس: خیابان مجاهدین اسلام، بعد از چهارراه آب سردار، کوچه شهید استنکافی، نبش کوچه قائم، ساختمان قدیم بنیاد شهید بهشتی پلاک ۲ . تلفن:۷۷۶۱۷۸۵۸

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۱ (مستقر درشمیران)

آدرس: خیابان شریعتی، پل صدر، خیابان الهیه، پلاک ۲ . تلفن: ۲۲۰۰۷۳۸۱ و ۲۲۰۰۷۳۷۹

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲ (مستقر در سعادت آباد)

آدرس: شهرک قدس، خیابان فرحزادی، خیابان طاهر خانی، خیابان کاج، خیابان نخل . تلفن: ۲۲۰۸۴۰۶۷-۲۲۰۸۴۰۷۴-۲۲۰۸۴۳۸۶

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳ (مستقر در ونک)

آدرس: میدان ونک، ابتدای خیابان ملاصدرا، خیابان پردیس، نبش کوچه زاینده رود شرقی . تلفن: ۸۸۸۸۳۴۳۴-۸۸۸۸۱۷۲۲- ۸۸۸۸۱۷۲۴

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۴ (رسالت)

آدرس: حکیمیه، بلوار شهید بابائیان، خیابان امام حسین (ع) . تلفن: ۷۷۳۱۱۲۴۷-۷۷۳۱۱۲۴۵

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۵ (مستقر در صادقیه)

آدرس: انتهای نیایش، جنت آباد شمالی، انتهای بلوار انصار المهدی، روبروی دانشگاه سماء . تلفن: ۴-۴۴۳۷۰۲۵۰

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۶

آدرس: میدان هفت تیر، خیابان شهید شیرودی، جنب میوه و تربار . تلفن: ۸۶۰۷۳۱۶۸-۸۶۰۷۳۱۱۷-۸۶۰۷۳۱۵۳-۸۶۰۷۳۱۹۲

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۷ (مستقر در سیدخندان)

آدرس: خیابان مطهری، خیابان علی اکبری-جنب مدیریت بحران شهرداری . لفن: ۸۶۱۲۱۶۴۵-۸۶۱۲۱۶۷۵ و ۸۶۱۲۱۶۴۸

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۸ (نبوت)

آدرس: بزرگراه رسالت (غرب به شرق)، بعد ازخیابان استاد حسن بنا، نبش خیابان اثنی عشر . تلفن: ۲۲۵۲۷۳۹۷-۲۲۵۲۷۰۸۴- ۲۲۵۲۷۵۹۶ – ۲۲۵۲۷۳۹۷

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۱۰ (هاشمی)

آدرس: خیابان جیحون، تقاطع دامپزشکی . تلفن:۶۵۸۶۲۰۵۹-۶۵۸۶۲۰۵۶-۶۵۸۶۲۰۶۴-۶۵۸۶۲۰۶۱

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۱۱ (ولیعصر (عج))

آدرس: خیابان ولیعصر (عج)، ضلع غربی میدان منیریه . تلفن: ۲-۵۵۳۷۵۷۵۰

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۱۲ (امام خمینی (ره))

آدرس: خیابان خیام، ضلع شمالی پارک شهر، جنب سالن ورزشی شهدای هفتم تیر . تلفن: ۴-۶۶۷۲۲۵۶۱ و ۱۴-۶۶۷۲۴۰۱۲

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۱۴ (شهید محلاتی)

آدرس: خیابان پیروزی، خیابان نرد جنوبی، بلوار کوثر، جنب بازار گل . تلفن: ۱۶-۳۳۸۳۱۱۱۵-۹۶-۳۳۸۰۹۹۹۲

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۱۵ (سرقت)

آدرس: تهرانپارس، انتهای خ جشنواره، خیابان شهید جعفر پناه، جنب فرهنگسرای اشراق . تلفن: ۸-۷۷۳۴۱۰۴۶

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۱۶ (بعثت)

آدرس: ضلع شرقی ترمینال جنوب (خزانه) . تلفن: ۵-۵۵۳۲۱۵۲۰

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۱۸ (شهید مطهری)

آدرس: چهارراه یافت آباد، بلوار معلم، بعد از میدان معلم پلاک ۲۱۶ . تلفن: ۷۲-۶۶۲۲۴۴۶۹

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲۰ (بین الملل)

آدرس: خیابان فاطمی، روبروی خیابان دائمی، پلاک ۱۳۹ . تلفن: ۸۸۹۹۷۶۰۳

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲۳ (ویژه نیابت)

آدرس: خیابان خیام، ضلع شمالی پارک شهر، جنب سالن ورزشی شهدای هفتم تیر . تلفن: ۴-۶۶۷۲۲۵۶۱

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲۴ (مبارزه با مواد مخدر)

آدرس: خیابان شریعتی، نرسیده به چهار راه قصر، نبش خیابان معلم  . تلفن: ۵-۸۸۴۱۵۱۱۱

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲۵ (سرپرستی)

آدرس: بالاتر از میدان شیخ بهایی، چهار راه سئول، خیابان یاسمی، نبش بن بست مهتاب . تلفن: ۸۸۶۲۵۱۷۲-۸۸۶۲۵۱۹۹-۸۸۶۲۷۵۵۴-۸۸۶۲۷۵۱۵

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲۶ (امور پزشکی)

آدرس: سید خندان، خیابان دبستانانت‌های کوچه شهید محمودی . تلفن: ۷-۸۶۰۱۱۰۰۱

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲۷ (امور جنایی “ویژه قتل”)

آدرس: سه راه آذری، خیابان شهید گرگانی (شبیری سابق)، جنب کارخانه آرد، پلاک ۱۸ . تلفن: ۵-۶۶۶۴۰۶۲۰

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲۸ (کارکنان دولت)

آدرس : میدان ۱۵ خرداد، ساختمان مرکزی ادسرای عمومی وانقلاب تهران، طبقه دوم . تلفن: ۳۵۰۵۱۱۱۱

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۲۹ (اطفال)

آدرس: میدان صادقیه، به طرف اتوبان تهران کرج، انتهای کوچه آزادگان، پلاک ۱۴۴ . تلفن: ۸-۴۴۰۶۴۴۶۷

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۰ (فرودگاه)

آدرس: فرودگاه مهرآباد، جنب ترمینال یک . تلفن: ۴۴۶۷۱۱۲۴

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۱ (جرائم رایانه‌ای)

آدرس: فلکه دوم صادقیه، بلوار آیت اله کاشانی، بلوار اباذر . تلفن: ۴۴۰۹۲۹۹۳

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۲ (جرائم اقتصادی)

آدرس: خیابان خیام، مجتمع قضایی امام خمینی (ساختمان سابق تجدید نظر) طبقه اول .  تلفن: ۳۹۹۱۳۰۷۰

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۳ تهران (شهید مقدس)

آدرس: بزرگراه یادگار امام (ره) شمال به جنوب، خیابان دشت بهشت، جنب بازداشتگاه اوین . تلفن: ۶-۲۲۱۸۷۹۵۵

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۴ (ویژه سرقت مسلحانه و مقرون به آزار)

آدرس: سه راه آذری، خیابان شهید گرگانی (شبیری سابق)، جنب کارخانه آرد، پلاک ۱۸ . تلفن: ۶۶۶۴۰۶۲۱ الی 5

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۵ (فرهنگ و رسانه)

آدرس: خیابان شهیدمطهری بین قائم مقام و بزرگراه مدرس نبش گلریز . تلفن: ۸-۸۸۳۲۸۹۸۰

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۶ (راهور غرب)

آدرس: خیابان آزادی، خیابان رودکی، ضلع جنوبی ساختمان راهنمایی و رانندگی، کوچه شهید فرج الهی . تلفن: ۶۶۴۳۷۳۰۵-۶۶۴۳۷۳۲۴

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۷ (انفال و ثروت‌های عمومی و شهرداریها)

آدرس: میدان منیریه جنب ورودی مترو بن بست رحیمی . تلفن: ۹۸-۵۵۴۹۴۷۸۸

آدرس و شماره تلفن دادسرای ناحیه ۳۸ (جرائم امنیت اخلاقی)

آدرس: خیابان شهید بهشتی، خیابان احمد قصیر، بالاتر از بیمارستان آسیا . تلفن: ۷۴-۸۸۷۳۲۱۶۸