اثبات عسر و حرج زوجه در دادگاه

اثبات عسر و حرج زوجه در دادگاه

عسر و حرج چیست

اصطلاح عسر و حرج معمولاً به شرایط مشقت بار و محدود کننده زندگی گفته میشود . عسر و حرج غالباً شرایط سخت زنان در زندگی زناشویی را در بر میگیرد.

به استناد تبصره الحاقی ۱۳۸۱/۴/۲۹ مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام به ماده 1130 قانون مدنی ، عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه‌ زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد.

مطلب مفید | وکیل طلاق در غرب تهران

اثبات عسر و حرج از آن جهت اهمیت دارد که یکی از انواع دلایل طلاق توسط زوجه بشمار میرود. به عبات دیگر زوجه با مستمسک قرار دادن عسر و حرج خود ، از دادگاه تقاضای طلاق میکند . اگر دادخواست طلاق به جهت عسر و حرج بخوبی تنظیم شده باشد و زن برای اثبات عسر و حرج دلایل قانع کننده برای دادگاه ارائه دهد ، احتمال موفقیت در دادگاه در موارد طرح درخواست طلاق از طرف زن ، زیاد خواهد بود.

راههای اثبات عسر و حرج

هر گاه در زندگی مشترک برای زنان برخی شرایط ، از جمله موارد زیر حادث شود ، آنان میتوانند درخواست طلاق را مطرح و عسر و حرج خود را برای دادگاه به اثبات برسانند:

الف) ترک زندگی توسط شوهر

ب) محکومیت قطعی شوهر به حبس

پ) ضرب و جرح زوجه

ت) اعتیاد شوهر به مواد مخدر و مشروبات الکلی .

در ادامه ، این موارد را با توضیحات بیشتر مطرح خواهیم نمود.

مطلب مفید | قبول یا رد سوگند در دادگاه

 طلاق به دلیل عسر و حرج زوجه

اگر زن برای ادامه زندگی مشترک با عسر و حرج مواجه شود می تواند از دادگاه درخواست طلاق نماید. چنانچه زن در دادگاه شرایط عسر و حرج را اثبات نماید ، دادگاه زوج را وادار به طلاق خواهد نمود. در شرایطی ممکن است دادگاه حکم طلاق زوجه را بدون موافقت زوج صادر کند.

مصادیق عسر و حرج در طلاق

مواد 1133-1129 و 1130 قانون مدني به موضوع عسر و حرج زن پرداخته است و مجوز طلاق را از اين طريق صادر کرده است . به استناد ماده 1130 قانون مدنی و اصلاحات بعدی آن در سالهای 1370 و 1381 ، در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد ، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود.

مطلب مفید | وکیل درخواست طلاق 

موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر و حرج محسوب می‌گردد:

۱- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.

۲- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.

۳- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.

۴- ضرب و شتم یا هرگونه سوءرفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.

۵- ابتلای زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه‌ صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.

سایر موارد عسر و حرج زوجه

موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود، حکم طلاق صادر نماید. از جمله :

الف) عدم پرداخت نفقه مطابق با ماده ۳ قانون حمایت خانواده و ماده 1129 قانون مدنی که برای اثبات موضوع نفقه یا ترک انفاق و عسر و حرج زن، ثابت کردن فقر و تنگدستی و قرار گرفتن زن در چنین شرایطی با ارائه دلایل مختلف از جانب زوجه امکان پذیر است.

ب) زوج دارای شغلی باشد که بر خلاف شان و مصالح خانوادگی زن باشد . دادگاه در چنین مواردی میتواند حق را به زن بدهد تا  زوج را از ادامه چنین شغلی منع نماید و اگر مرد توجه نکند و به َشغل خود ادامه دهد دادگاه ‌میتواند زوجه را از جانب مرد طلاق دهد.

پ) عقیم بودم مرد که در این صورت زن با اثبات اینکه همسرش قدرت باروری ندارد میتواند درخواست طلاق دهد.

مطلب مفید | بهترین وکیل طلاق تهران

ت) ازدواج مجدد مرد بدون رضایت زن که این مورد در ازدواج موقت یا دائم تفاوتی نمیکند و برای هر دو مورد یک رای از جانب دادگاه صادر خواهد شد.

ث) سوء معاشرت

ج) اکراه شدید زن از همسر خود .

اثبات عسر و حرج تجربی

در جریان اثبات عسر و حرج زوجه ، علاوه بر ذکر یک یا چند مورد از مصادیق مورد اشاره در دادخواست طلاق ، گاه لازم می آید برای اثبات عسر و حرج ، دادگاه به انجام بررسی های کارشناسی و آزمایشگاهی متوسل شود و کار را به کارشناسان ذیربط ارجاع دهد. همچنین ممکن است نیاز باشد زوجه با آوردن شهود به دادگاه ، در مورد اثبات عسر و حرج اقدام نماید.

اثبات عسر و حرج عرفی

در شرایطی که مدرک و شاهدی مبنی بر آزار و اذیت جسمی و روحی زن وجود نداشته باشد، اثبات عسر و حرج زن با استناد به عرف ، امکان پذیر خواهد بود.

مواردی نظیر روابط ناسالم اجتماعی ، بی علاقگی ، اختلاف سنی بسیار زیاد و کراهت زن به شوهر خود از جمله این عوامل هستند.

سرنوشت مهریه ، نفقه و اجرت المثل

باید دانست هیچ عاملی حتی عسر و حرج زوجه نمیتواند حق مطالبه مهریه را از زن سلب نماید. برخی تصور میکنند اگر به دلیلی زوجه درخواست طلاق بدهد یا مثلاً با ادعای عسر و حرج از شوهر خود جدا شود مهریه شامل وی نمیشود. در حالیکه این تصور غلط است. بنابراین در موارد متعددی که مشمول عسر و حرج زن میشود نه تنها حق دریافت مهریه از زن سلب نخواهد شد بلکه وی میتواند هم طلاق بگیرد و هم تمام حق و حقوق خود را از جمله مهریه ، نفقه و اجرت المثل دریافت کند.

عسر و حرج در ازدواج موقت

اثبات عسر و حرج نه تنها در ازدواج دائم بلکه در ازدواج موقت هم امکان پذیر است. در مواردیکه در ازدواج موقت ادامه زندگی برای زوجه امکان پذیر نباشد و زوجه دارای مشقت باشد میتواند با طرح موضوع عسر و حرج و اثبات آن در دادگاه ، حکم انحلال ازدواج را از دادگاه بگیرد.

تفاوتهای حکم طلاق یا گواهی عدم امکان سازش

الف) در شرایط عادی و در هنگام طلاق ، دادگاه اقدام به صدور گواهی عدم امکان سازش میکند. اما در مورد درخواست طلاق توسط زوجه از طریق اثبات عسر و حرج ، دادگاه حکم طلاق صادر می کند . در روش اخیرالذکر در حقیقت دادگاه مرد را وادار به طلاق می کند .

ب) مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش 3 ماه از زمان قطعیت است. اما رای دادگاه در مورد عسر و حرج پس از قطعیت 6 ماه است . یعنی اگر ظرف 6 ماه طلاق ثبت نشود رای مذکور قابلیت اجرا ندارد.

پ) در طلاق از طریق شرط ضمن عقد (شروط 12 گانه عقدنامه) پس از اثبات یکی از موارد ، زن وکیل مرد در طلاق و قبول بذل می شود و به وکالت از شوهر می تواند قبول مابذل کند ولی در طلاق از طریق عسر و حرج قبول مابذل با قاضی رسیدگی کننده به پرونده است.

ت) ملاک تصمیم دادگاه در بررسی عسر و حرج وضع فعلی زوجین و خاصه زوجه است. در این رابطه قاضی از طریق کارشناس خانواده در مورد وضعیت عسر و حرج فعلی زوجه بررسی میکند. بنابراین درخواست عسر و حرج که فعلاً مرتفع شده ، رد میشود.

برخی موارد خاص ادعای عسر و حرج

الف) هر گاه مدت زمان زیادی از زمان عقد گذشته اما زوجه هنوز باکره باشد. (تشخیص مدت زمان موثر در رای صادره ، با قاضی خواهد بود).

ب) ناتوانی جنسی زوج ناشی از عوامل روحی و جسمی .

پ) چنانچه زوج بعد از گذشت مدت طولانی زوجه را به حال خود رها کرده باشد. یعنی زوج حاضر به زندگی مشترک نیست و اقدام موثری برای تهیه مسکن و شروع زندگی مشترک نیز نمیکند.

نمونه استشهادیه 

بدین وسیله از معتمدین و مطلعین محل که اطلاع کامل دارند. اینجانب…… فرزند……. همسر…… بوده و ساکن…… میباشم تقاضا دارم که مراتب را گواهی نمایند.
با تشکر

اینجانب فرزند …..‌ به شماره شناسنامه …… صحت مراتب فوق را گواهی میدهم.
امضا

دفترخانه اسناد رسنی یا شورای اسلامی محل

صحت موارد فوق امضا/ اثر انگشت شهود فوق مورد تایید میباشد.
مهر و امضا

 نمونه درخواست طلاق

ریاست محترم شعبه ………….. دادگاه خانواده ……….. شهر…………

باسلام؛ احتراماً در خصوص پرونده کلاسه …………………. مطروحه در آن شعبه به استحضار می رساند:

اینجانب ……………… مطابق سند نکاحیه شماره ……………… در دفتر ازدواج شماره ……………… شهر …………… با آقای ………. (خوانده) ازدواج نمودم لیکن پس از ازدواج و شروع زندگی مشترک ایشان بیش از یکسال تمام است که خانه را ترک نموده و بدون هیچ دلیلی حاضر به زندگی مشترک نمی باشد. از آنجا که این کار همسرم موجب عسر و حرج اینجانب شده و به شدت در تنگنا و مشقت قرار گرفته ام تقاضای صدور حکم طلاق را از محضر دادگاه محترم دارم.

ضمنا یک برگ استشهادیه عسر و حرج را به ضمیمه تقدیم مینمایم.

نمونه رأی طلاق 

در خصوص دعوای خانم ……….. به طرفیت آقای ………….. به خواسته طلاق به استناد عسر و حرج ملاحظه می گردد خانم ………….. در دادخواست و جلسه رسیدگی اظهار داشته مدت 14 ماه است که ازدواج کرده ام و همسرم از 12 ماه پیش بدون دلیل موجه زندگی را ترک نموده است.  لذا با بخشیدن کل مهریه خود که عبارت است از مبلغ ………… ریال و کلیه حقوق مالی تقاضای صدور حکم طلاق را دارم . با توجه به اینکه خوانده دعوا نیز در جلسه رسیدگی مورخ ………….. در دادگاه حاضر نشد لذا دعوای خواهان را وارد تشخیص و به استناد ماده 1130 قانون مدنی حکم به الزام زوج به طلاق در قبال بذل تمام مهریه صادر و اعلام می نماید. رأی صادره ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان و ظرف 20 روز قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور خواهد بود.