تعلق مهریه به زن و شرایط آن

تعلق مهریه به زن در چه شرایطی است؟

شرایط تعلق مهریه به زن چیست؟

از جمله حقوق زنان که با ازدواج به آنان تعلق میگیرد ، «مهریه» است. تعلق مهریه به زن تحت شرایطی است که ما قصد داریم در این مقاله در باره آن صحبت کنیم.

با مشخص شدن میزان مهریه و ثبت آن در سند ازدواج ، زن میتواند از همان زمان تا قبل از مرگ ، هر وقت اراده نمود ، بدنبال مطالبه مهریه  باشد و حتی برای گرفتن آن به دادگاه برود و حق خود را بستاند.

این حق تا زن نخواهد تحت هیچ شرایط از بین رفتنی نیست . مرد نیز نمیتواند به بهانه های مختلف از دادن مهریه خودداری نماید. با این وجود ، از آنجا که تعلق مهریه به زن شرایطی دارد و نحوه بازستاندن آن نیز باید تابع ضوابط و مقررات خاص باشد ، در ادامه ، بیشتر در مورد آن خواهیم گفت.

قدرت تعلق مهریه به زن (از حیات تا ممات)

بر اساس قانون ، مهریه حقی است قابل تصرف که با انعقاد صیغه عقد(دایم یا موقت) به زن تعلق میگیرد. ماده 1082 قانون مدنی در این خصوص چنین مقرر میدارد : « به مجرد عقد ، زن مالک مهر میشود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید».

مهریه یک حق اختصاصی برای زن است و باید میزان آن دقیق و روشن و از قابلیت تملک و تصرف برخوردار باشد.

به رغم تصور عامیانه که مهریه منحصر به زمان طلاق است ، بر عکس ، مهریه پس از جاری شدن خطبه عقد و ثبت مهریه در سند ازدواج ، قابل دریافت خواهد بود. لذا گرفتن مهریه ربطی به طلاق ندارد.

تعلق مهریه به زن چنان ناگسستنی است که حتی با فوت زوج ، این حق همچنان برای او محفوظ میماند لذا باید قبل از تقسیم ارث زوج متوفی، ابتدا مهریه زن را پرداخت نمود.

باز هم بر خلاف تصور برخی افراد ، در عقد دائم ، مهریه واجب نیست و میتوان بدون تعیین مهریه نیز صیغه عقد را جاری نمود.در حالیکه تعیین مهریه برای جاری شدن صیغه عقد موقت ، واجب و ضروری است و زوج باید حتماً آن را بپردازد ، در غیر این صورت عقد باطل است.

انواع مهریه

شاید شما هم در زمره کسانی باشید که در مورد مهریه ، انواع اصطلاحات به گوشتان خورده باشد . اگر میخواهید با همه نامهای مهریه و اطلاعات مربوط به نوع مهریه آشنا شوید بهتر است ادامه مطلب را از دست ندهید.

مهریه عندالمطالبه

معمولاً  مهریه ای که در سند ازدواج قید میشود بصورت عندالمطالبه است. یعنی هر زمان زن خواستار تعلق مهریه به خود و یا مالکیت کامل بر آن شد ، میتواند مهریه را به قیمت روز از همسرش و یا از طریق مراجع قضایی مطالبه نماید.

چنانچه مهریه عندالمطالبه باشد، زن فقط به میزان ۱۱۰ سکه می‌تواند درخواست صدور حکم قضایی کند. برای این مقدار ضمانت اجرایی در قانون محکومیت‌های مالی پیش بینی شده است.

اگر مهریه بیش از این باشد امکان صدور حکم قضایی وجود ندارد. با این وجود در مورد زوجی که تمکن مالی دارد میتوان همه مهریه را مطالبه و دریافت نمود، اما اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن خواهد بود.

در مواردی که مرد شرایط پرداخت مهریه را نداشته باشد، حق درخواست اعسار از پرداخت مهریه برای زوج محفوظ خواهد بود.

مهریه عندالاستطاعه

چنانچه مهریه به صورت عندالاستطاعه در سند ازدواج قید گردد ، پرداخت مهریه مشروط به دارا بودن استطاعت و توانایی مالی زوج خواهد بود. اگر مرد از توان مالی کافی برای پرداخت مهریه برخوردار باشد می‌تواند آن را بپردازد. اما چنانچه توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد اجباری برای پرداخت مهریه توسط او وجود ندارد. بنابراین ، زن نمی‌تواند به خاطر عدم پرداخت مهریه ، مرد را روانه زندان کند یا او را تحت ‌فشار بگذارد.

مهرالمسمی

مهر المسمی همان میزان مهریه ای است که خانواده زوجین در مورد آن توافق میکنند و هنگام عقد ، در سند ازدواج قید میشود.

مهرالمثل

هر گاه میزان مهریه به هر دلیل نامشخص و ناممکن و در سند ازدواج قید نگردد ، به استناد ماده 1091 قانون مدنی ، مبلغی بر اساس شأن خانوادگی و وضعیت زندگی زن ، به او تعلق میگیرد که مهرالمثل نامیده میشود.

علاوه بر این ، در مواردیکه زوجین مهریه را مشخص نکرده باشند و قبل از آن بین آنان نزدیکی صورت گیرد، مهرالمثل به زن تعلق خواهد گرفت.

مهرالمتعه

اگر مهریه در زمان عقد مشخص نشده باشد و زوجین قبل از نزدیکی از هم طلاق بگیرند، مهار المتعه به زن تعلق می‌گیرد. این نوع از مهریه طبق شرایط مالی و اقتصادی مرد تعیین می‌شود.

مهر السنه

در صورتی که در سند ازدواج به مهرالسنه اشاره شده باشد ، زن می‌تواند مهریه خود را به میزان پانصد درهم نقره به قیمت روز دریافت نماید.

تفاوتهای مهریه عندالستطاعه و عندالمطالبه

• مطالبه مهریه عندالمطالبه در هر شرایطی امکان پذیر است اما مطالبه مهریه عندالاستطاعه ، مشروط به دارا بودن تمکن مالی مرد است .
• برای مهریه عندالمطالبه ضمانت اجرایی پرداخت مهریه وجود دارد. زن می‌تواند به ازای عدم پرداخت مهریه توسط مرد ، حتی حکم جلب او را نیز بگیرد. اما در مهریه عندالاستطاعه چنین موضوعی امکان ندارد.
• اگر مرد توانایی مالی پرداخت مهریه عندالمطالبه را نداشته باشد می‌تواند درخواست اعسار از مهریه را به دادگاه ارائه کند و مهریه را به صورت قسطی بپردازد. حال آنکه در مهریه عندالاستطاعه ، اصولاً مرد نیازی به گرفتن حکم اعسار و تقسیط مهریه ندارد.
• در مهریه عندالمطالبه ، زن فقط باید برای دریافت بیش از 110 سکه باید برای دادگاه تمکن مالی مرد را اثبات نماید. اما در مهریه عند الستطاعه ، زن موظف است برای دریافت هر مبلغ از مهریه ، از همان ابتدا لیست اموال مرد را به دادگاه ارائه و تمکن مالی او را ثابت کند.

قانون جدید تعلق مهریه به زن و شرایط آن

• به استناد تبصره الحاقی 29 / 4 /1376 به ماده 1082 قانون مدنی ، مبلغ مهریه باید به روز محاسبه و پرداخت گردد. این ماده چنین مقرر میدارد :

«چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد . مگر این که زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند».

• مطالبه مهریه توسط زن ، یک حق قانونی و یک نوع بدهی برای مرد محسوب میگردد. لذا با هیچ عمل و کرداری ، حتی نادرست ، از بین نمیرود. به عنوان مثال مواردی نظیر : عدم تمکین ، روج از منزل ، رابطه نامشروع و … تاثیری در مهریه ندارد و مرد موظف است مهریه را طبق قانون به زن بپردازد.

• برابر ماده 3 آیین نامه اجرای ماده 1082 قانون مدنی ، در صورت فوت زوج ، مهریه زوجه تا روز فوت همسرش به قیمت روز محاسبه می‌شود .
• به موجب بند ب ماده 226 قانون امور حسبی، مهریه زوجه ، جزء دیونی هست که باید از ترکه زوج متوفی پرداخت شود.
• ملاک پرداخت مهریه ، تاریخ صدور حکم دادگاه میباشد و به نرخ روز باید پرداخت شود.
• هر گاه زوجه بخواهد اموال غیرمنقول و منقول و حساب‌های بانکی زوج را برای دریافت مهریه توقیف کند ، برای این کار ، باید از طریق اجرائیات اداره ثبت اقدام کند.
• برای مطالبه مهریه زیر ۲۰ میلیون تومان ، باید به جای دادگاه یا اداره ثبت ، به شورای حل اختلاف مراجعه نمود.

مهریه دختر باکره

اگر زوجه در طول زندگی مشترک و تا قبل از طلاق ، باکره باشد ، میتواند مهریه را مطالبه کند. فقط بر طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی : «هر گاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود . اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عینا یا مثلا یا قیمتا استرداد کند.»

پس در طلاق ، زن باکره مستحق نصف مهریه می باشد.

مهریه در عقد موقت

اگر عقد موقت زن و مرد ثبت و میزان مبلغ مهریه مشخص شده باشد، زن پس از جاری شدن صیغه عقد می‌تواند درخواست مهریه را به دادگاه ارائه کرده و مهریه تعیین شده را دریافت کند.

در مواردیکه عقد موقت ثبت رسمی نشده باشد ولی دو شاهد در زمان جاری شدن صیغه عقد و تعیین مهریه حاضر باشند، زن می‌تواند با وجود دو شاهد ، از طریق مراجع قانونی برای دریافت مهریه اقدام کند.

مهریه در طلاق توافقی

مهریه در طلاق توافقی تابع توافق دو جانبه زوجین است. زیرا دادگاه در مورد مهریه تصمیم نهایی را به زن و مرد واگذار میکند و بر اساس توافقنامه مکتوب ارائه شده از سوی زوجین به دادگاه عمل میکند.

بنابراین مهریه میتواند بطور کامل از طرف زن بذل یا بخشیده شود. یا اینکه بخشی از آن بذل شده و مابقی با توافق مرد پرداخت شود.

بذل یا بخشش مهریه

زن میتواند از تعلق مهریه به خود دست بکشد و آن را به مرد ببخشد. بنابراین بخشش از طرف زوجه امکان پذیر است. برای بخشش مهریه به مرد ، قانون مقرراتی را وضع کرده است که لازم است رعایت شود.

اول آنکه بخشش مهریه باید بعد از جاری شدن صیغه عقد دائم بین زن و مرد انجام شود. بخشش یا باید با حضور دو شاهد صورت گیرد و ثبت و امضاء شود ، یا اینکه زوجه به همراه پدر خود به دفترخانه مراجعه و بخشش مهریه را بطور رسمی به ثبت برساند. در شرایط خاص ، امکان رجوع از بذل مهریه نیز وجود دارد.

هزینه دفترخانه برای ثبت بذل مهریه بر اساس مبلغ مهریه تعیین می‌شود.

گرفتن مهریه بدون طلاق

زوجه هر گاه بخواهد بدون قصد و نیت طلاق ، مهریه خود را مطالبه نماید باید دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و از طریق ثبت در دفاتر خدمات قضایی ، آن را از  دادگاه درخواست نماید.

وی باید به همراه دادخواست خود ، لیست کلیه اموال منقول و اموال غیرمنقول و حساب‌های بانکی زوج را به دادگاه ارائه نماید.

مطلب مفید | بهترین وکیل طلاق تهران

دادگاه در این مورد ، کارشناس رسمی را برای تعیین اموال مرد در نظر میگیرد. زوجه با پرداخت هزینه کارشناسی منتظر نظر کارشناس و نهایتاً رای قاضی برای پرداخت مهریه میماند.

در صورت عدم پرداخت مهریه توسط مرد ، اموال وی برای پرداخت مهریه زن توقیف می‌شود. اگر مرد در این مرحله اقدامی برای رفع توقیف اموال برای مهریه انجام ندهد، اموال به نفع زن طبق قانون به فروش میرسد و مهریه زن از آن محل، پرداخت خواهد شد.

البته انجام این کارها همیشه به راحتی میسر نیست و در موارد متعدد ممکن است دادخواست زن با توفیق مد نظر وی همراه نباشد. در این مورد بهتر است پرونده مطالبه مهریه را به وکیل خانواده  سپرد تا این کار به صورت حرفه ای پیگیری شود.

شرایط مطالبه مهریه

برای مطالبه مهریه شرایطی در نظر گرفته شده که به صورت زیر است:

• در صورتی زن می‌تواند مهریه‌اش را دریافت کند که آن را نبخشیده باشد.
• اگر زن یک بار مهریه‌اش را از مرد دریافت کرده باشد مجدداً نمی‌تواند درخواست دریافت مهریه را مطرح کند.
• اگر زن مهریه خودش را در زمان حیات دریافت نکرده باشد وراث او می‌توانند مهریه را پس از فوت او از همسرش دریافت کنند.

محاسبه میزان مهریه به روز

دریافت مهریه ، پس از انجام محاسبه مهریه به نرخ روز میسر خواهد گردید. اگر مهریه به صورت سکه باشد، مبلغ سکه‌ها برای پرداخت مهریه به نرخ روز محاسبه می‌شود. اما در شرایطی که مبلغ مهریه یک مبلغ مشخص تعیین شده باشد، شاخص مالی یک سال قبل از درخواست مهریه بر شاخص مالی سال تعیین مهریه تقسیم می‌شود؛ سپس عدد به دست آمده در مبلغ مهریه ضرب شده و میزان مبلغ مهریه به روز به دست خواهد آمد.

در مواردی ، زن ترجیح میدهد در ازای حق طلاق و حضانت فرزند و…. مهریه‌اش را در دفتر ثبت اسناد رسمی به همسرش ببخشد .

شرایط تقسیط مهریه

برای قسط بندی مهریه لازم است که مرد مدارک اعسار یا عدم توانایی پرداخت مالی برای پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه کند. در صورتی که مدارک ارائه شده توسط مرد نشان دهنده این باشد که او به صورت موقتی به اموالش دسترسی ندارد یا اینکه پرداخت مهریه از میزان توان اقتصادی او بیشتر است، دادگاه مدارک ارائه شده را بررسی کرده و امکان تقسیط بدهی مهریه را صادر می‌کند.

برای پرداخت مهریه توسط مرد نمی‌توانید مستثنیات دین را به عنوان اموال و دارایی‌های مرد توقیف کنید. این اموال و… شامل ضروریات و اسباب و لوازم ضروری برای زندگی مرد و افراد تحت تکفل وی خواهد بود(خانه ، خودرو و لوازم زندگی در حد معمول).

اجرا گذاشتن مهریه

برای شروع تصمیم به اجرا گذاشتن مهریه ، میتوان یکی از روش‌های سه گانه زیر را مورد توجه قرار داد.

•  از طریق دفاتر ازدواج و طلاق
• مراجعه به اداره اجرای ثبت
• از طریق دادگاه

در تمام این روش‌ها برای اجرای مهریه ، ارائه دادخواست مطالبه مهریه ، مدارک نشان دهنده اموال منقول ، غیرمنقول و حساب‌های بانکی مرد و مدارک هویتی و سند ازدواج زوجین ضروری است.

اگر مهریه عندالمطالبه باشد، زن پس از اجرا گذاشتن مهریه می‌تواند مرد را ممنوع الخروج و اموال او را توقیف نماید.

مطلب مفید | نمونه دادخواست طلاق از طرف مرد

در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟

1. به موجب ماده 1101 قانون مدنی، اگر عقد نکاح به هر دلیلی فسخ شود، همچنین، رابطه زناشویی، میان زن و مرد رخ نداده باشد، زن، حق مهریه ندارد ؛ مگر در حالتی که فسخ نکاح، به دلیل ناتوانی جنسی مرد باشد . در این صورت ، زن فقط مستحق نصف مهریه است .
2. به موجب ماده 1098 قانون مدنی : “در صورتی که عقد نکاح ، اعم از دائم یا منقطع، باطل بوده و نزدیکی واقع نشده ، زن ، حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته ، شوهر می تواند آن را استرداد نماید.”

بنابراین ، بر اساس این ماده از قانون مدنی ، بطلان عقد نکاح ، در صورتی که نزدیکی بین زوج رخ نداده باشد ، سبب می شود مهریه به زن تعلق نگیرد.