رد مال در کلاهبرداری به چه معناست؟
رد مال یعنی چه؟
بسیار اتفاق می افتد که وجه نقد یا کالا یا جنسی متعلق به یک نفر به اشتباه بدست فرد دیگری میرسد. مثلا ممکن است در برخی داد و ستدها و یا تراکنش ها و دریافت و پرداختها به هر دلیل وجهی بطور ناخواسته و به اشتباه از طرف پرداخت کننده یا خریدار و یا دریافت کننده کالا وارد حساب طرف مقابل او (به عنوان مثال فروشنده مال) وارد شود. در این موارد کسی که مال به اشتباده بدستش رسیده ، وظیفه دارد مال یا وجه را به صاحب اصلی بازگرداند.
به عمل بازگرداندن مال به صاحب اصلی آن «رد مال» گفته میشود.
پس ، در اینجا مراد از رد مال ، پس دادن و یا بازگرداندن مال ، به صاحب اصلی اش میباشد. هنگامیکه مال متعلق به دیگری به هر دلیلی اعم از طرق قانونی یا غیرقانونی در دست کسی قرار دارد، وی مکلف به رد مال به صاحبش بوده و درقبال این کار مسئولیت دارد.
مواردی که میتواند به رد مال مربوط شود عبارتند از : وقوع خطا در تراکنش بانکی ، پرداخت اینترنتی اشتباه ، لغو یک خرید ، سفارش اشتباه ، واریز وجه به یک شماره حساب دیگر ، دادن جنس به یک مشتری دیگر و ……
رد مال در جرم کلاهبرداری چیست؟
ممکن است مالی از طرق نادرست و با روشهای متقلبانه در اختیار فرد کلاهبردار قرار گیرد. چنانچه بعداً معلوم و یا کشف شود هدف از دریافت مال ، انجام کلاهبرداری بوده ، کلاهبردار موظف به پس دادن مال مورد کلاهبرداری به مالباخته میباشد.
در موارد وقوع جرائم کلاهبرداری ، سرقت ، فروش مال غیر و خیانت در امانت ، «رد مال» به مجازاتی گفته میشود که به منظور جبران خسارت وارده به فرد مال باخته در اثر ارتکاب جرائم یادشده پرداخت میشود.
اگر فردی بدون رضایت و به قصد کلاهبرداری مال دیگری را تصاحب کند، مرتکب جرم شده است و باید برای جبران خسارتی که به فرد وارد کرده است، مبلغی را تحت عنوان رد مال بپردازد. این مجازات از سوی قانون تعیین شده است و مبلغ آن بر اساس مقدار مالی که تصاحب کرده محاسبه میشود.
با توجه به نوع جرمی که اتفاق افتاده ممکن است مجرم ، هم به زندان و هم پرداخت ر«د مال» محکوم شود.
مجازات کلاهبرداری
فردی که مرتکب کلاهبرداری میشود از نظر قانون مجرم است و باید مجازات شود. بر اساس ماده ١ قانون تشدید مجازات ، مجازات کلاهبرداریمواد قانونی عبارت است از :
– حبس از ١ سال تا ٧ سال،
– جزای نقدی معادل ارزش مالی که برده شده،
– رد مال به صاحب اصلی.
عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری
- عنصر قانونی: مواد قانونی که به مجازات جرم تاکید کرده باشد .
- عنصر مادی: انجام فعالیت و یا اقداماتی که در عمل منجر به برداشتن مال دیگری میشود .
- عنصر معنوی: قصد ، اراده و انگیزه مجرم برای انجام کلاهبرداری است.
انواع رد مال
وقتی مالی به هر دلیل بدست فردی میرسد که مال متعلق به او نیست و این امر در دادگاه به اثبات میرسد ممکن است رد مال به صورت های زیر انجام پذیرد:
رد عین مال
وقتی مال دریافت شده عیناً وجود داشته باشد مجرم موظف به بازگرداندن عین مال است. بنابراین حکم رد عین مال زمانی صادر میشود که فرد مجرم عین مال را به صاحب آن پس بدهد. در صورتی که خسارتی به مال وارد شده باشد و یا مدت زمانی از آن استفاده کرده باشد، باید خسارت یا اجرت المثل را به صاحب اصلی مال پرداخت کند. به این حکم رد عین مال گفته میشود.
رد مثل مال
همیشه امکان بازگرداندن عین مال وجود ندارد. یعنی عین مال ممکن است در اثر مرور زمان از بین رفته باشد. بنابراین کلاهبردار دیگر عین مال را در اختیار ندارد. چنانچه مال فروخته شده باشد و یا از دست رفته و خرج شده باشد دیگر نمی‌توان عین مال را به صاحب اصلی بازگرداند. در این صورت قاضی حکم می‌دهد که مجرم همانند مال را تهیه نموده و به صاحب اصلی بازگرداند.
رد قیمت مال
گاهی مجرم یا کلاهبردار مال بدست آورده را بفروش رسانیده و امکان پس دادن آن را ندارد. بنابراین عین مال در دسترس نیست. بنابراین هر گاه مال به صورتی باشد که مجرم نتواند عین آن را پیدا کند، باید قیمت مال را به شاکی پرداخت کند. به عنوان مثال اگر مال یک شیء گرانبها بوده و آن را فروخته باشد و دیگر نتواند مال را پیدا کند، باید قیمت آن را به صاحب مال پرداخت کند. اگر فرد کلاهبردار مال را از صاحب اصلی گرفته باشد و به هر دلیل مال از دست رفته یا دزدیده شده باشد، بایستی بر اساس حکم قاضی قیمت مال را به شاکی بپردازد.
عدم رد مال
عدم رد مال در جرم کلاهبردرای موجب آن میشود که کلاهبردار تا زمانیکه مال را به صاحبش بازگرداند در زندان بماند . حتی پس از گذراندن سالهای حبس تعزیری اش بازهم نتواند از زندان رهایی یابد. لذا نتیجه عدم رد مال به صاحبش در جرم کلاهبرداری موجب ادامه داشتن حبس و زندان برای مرتکب جرم کلاهبرداری است.
رد مال در جرم کلاهبرداری دارای جنبه خصوصی جرم یا حق الناسی است. لذا عفو یا گذشت یا عدول از آن به دست مقام قضایی ممکن نبوده و اختیاری در این زمینه ندارد.
رد مال پیش از صدور حکم
در اکثر موارد در رویه عملی دادگاه ها و محاکم قضایی ، هنگامیکه متهم پیش از صدور حکم چه در مرحله بدوی و چه پیش از صدور حکم قطعی در مرحله تجدیدنظر، نسبت به رد مال به صاحبش اقدام کند، میتواند رضایت وی را کسب کند.
رضایت شاکی در اکثر جرایم ، نظر به قابل گذشت بودن آنها موجب مختومه شدن پرونده کیفری میشود. درخصوص جرم کلاهبرداری میبایست وفق قوانین و مقررات جزایی قایل به تفکیک شویم. بر اساس ارزش و بهای مال مورد کلاهبرداری یا میزان وجه یا مبلغی که مورد کلاهبردرای قرار گرفته است دو حالت پیش می آید :
الف) مال مورد کلاهبرداری بیش از ۱۰۰ میلیون تومان باشد. در این صورت، رضایت شاکی پیش از صدور حکم میتواند فقط میتواند موجب اعمال تخفیف برای مرتکب شود.
ب) مال موضوع جرم، کمتر از مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان باشد. دراین صورت ، با اعلام رضایت شاکی و رد مال پیش از صدور حکم، منجر به مختومه شدن پرونده و عدم صدور حکم محکومیت خواهد بود.
مطلب مفید | قبول و رد ترکه توسط وراث
برخی نکات رد مال
- مالباخته باید قادر باشد مال و دارایی‌هایی که از او گرفته شده را شناسایی کند.
- بعد از فرایند دادرسی و قبل از صدور حکم ، رد مال در کلاهبرداری باید با حضور قاضی یا مراجع قضایی انجام شود. در این صورت، فرایند بازگشت دارایی به فرد متضرر بر اساس قوانین و مقررات قانونی انجام میشود.
- در بعضی موارد، رد مال در کلاهبرداریممکن است با امضای یک تعهدنامه صورت گیرد. در این حالت، کلاهبردار متعهد می شود که دارایی های به طور غیرمجاز گرفته شده را به فرد متضرر برگرداند. همچنین، مسئولیت پرداخت جبران خسارت را به عهده بگیرد.
- در بعضی موارد، رد مال در کلاهبرداری ممکن است به صورت دادخواست قضایی باشد . در این صورت ، فرد متضرر می تواند به دادگاه درخواست برگشت دارایی های خود را داشته باشد.
مطلب مفید | جعل اسناد ملکی
اعسار رد مال
اعسار به معنای عدم توانایی یا عدم امکان پرداخت یک بدهی است. در مورد رد مال در کلاهبرداری، اعسار به معنای عدم توانایی کلاهبردار برای بازپرداخت مال به صاحبش است. به عبارتی، اگر کلاهبردار برای پس دادن مال به صاحبش توانایی مالی نداشته باشد، می تواند آن را به عنوان دلیل اعسار اعلام کند. اما اعسار به تنهایی مجازات کلاهبرداری را به دلیل عدم توانایی مالی کاهش نمی دهد .
تعیین مبلغ رد مال توسط دادگاه
محاسبه مبلغ رد مال بر اساس ارزش اموال کلاهبرداری شده توسط کارشناس رسمی و بدستور دادگاه محاسبه میشود. به عنوان مثال اگر مال مورد نظر ملک یا زمین باشد، مبلغ رد مال بر اساس ارزش ملک یا زمین تعیین خواهد شد و بر اساس قیمت روز ملک و طبق نظر کارشناس محاسبه میشود.
اما اگر عین مال ، وجود داشته باشد، همان مال به صاحب اصلی پس داده میشود . در صورتی که خسارتی به مال وارد شده باشد، قاضی مبلغی را برای جبران خسارت وارده تعیین می‌کند تا مجرم آن را به صاحب مال پرداخت کند.
مطلب مفید | وکیل ملکی حقوقی کیفری
